Redakcija prosy wo »kritisku debatu wo zakładach načasneje serbskeje kultury«. Sym so z tym pospytał, ale z tutym nastaw­kom móžu na spočatku jenož ironisce wobchadźeć:

W lěće 1949 je so w Barće stał žałostny njeskutk: Tam su wottorhali hród a hižo lěto pozdźi­šo na samsnym městnje započeli šulu twarić – a w tutej šuli je so potom, kaž pisa druhi nětčiši serbski stawiznar (w připisu tu w Rozhledźe abo w Serbskich Nowinach) wučiła jenož ideologija, potajkim nic fyzika, matematika, chemija atd., tež nic nabožina! A Ma­linkowa pisa w sćěhowacym wotrězku, hdźež rěči wo wuswojenju a wuhnaću zemjanow a wo zemskej reformje: »Skrótka: jedna so tule wo socialistisku propagandu w historizowacym šaće, kiž ma načasnu politiku legitimować.«

A w slědowacym wotrězku, hdźež dźe wo wobraz Měrćina Nowaka-Njechorńskeho »Wot našich robotow rosćechu knježim jich wisate kutła« pisa awtor­ka: »Při tym konstruuje Njechorński zahubny a hač do dźens­nišeho skutkowacy wobraz lětstotki potłóčowaneho a wuklukowaneho Serba. Tutón pak njeje žadyn ›stawizniski fakt‹, ale produkt socialistiskeho swětonahlada.«

Tute wuprajenje móžu jenož tak do normalneho zrozumjenja přewjesć: Wuklukowanje a potłóčowanje Serbow (a wězo tež němskich burow – hlej burske zběžki za čas Müntzera a Luthera a tež zběžki serbskich burow) njejsu »žadyn stawizniski fakt«, ale Měrćin Nowak je tajke něšto »konstruował« a socialisća/komunisća su sej to wumyslili, zo bychu swoju »načasnu politiku legitimowali«.

W přirodźe woznamjenjeja kaskady schodźenki we wodopadźe, přez kotrež woda bjez přestaća prudźi. Bjez přestaća prudźa tež wuměłske twórby Maje Nageloweje w běhu wjace hač štyrceći lět wuměłskeho skutkowanja. Tworićelske etapy – časowe kaskady – rjaduja wobšěrnu wobrazowu přehladku. Dohromady wobsahuje kniha šěsć kaskadow a w kóždej su mjez štyrceći do pjećdźesat twórbow wotćišćane, kotrež časowje na so slěduja. Započiwši z prěnjej kaskadu a twórbu »Zwei Vögel« z lěta 1983, slěduja wšě dalše, zakónčiwši ze šestej kaskadu a twórbu »hinfort, na kromje 12« z lěta 2018.

Zo pokazuje so »Krabat« po Preußlerowej knize na wulkich němskich jewišćach, njeje wulka wosebitostka. W zašłych lětach inscenowachu maćiznu mjez druhim w Bad Hersfeldźe, Frankobrodźe nad Mohanom, Hamburgu abo Oldenburgu (tam w delnjoněmskej rěči). Zo při tym pak serbšćina tajku wulku rólu zaběra kaž w tuchwilnej inscenaciji režisera Markolfa Naujoksa při Statnym dźiwadle w Mohuču (Mainz), je za profesionelne dźiwadło zwonka Łužicy – abo samo zwonka Budyšina – skerje žadnostka. To chcychmoj sej bliže wobhladać a podachmoj so w decembrje do Mohuča.

Stawizna je znata a sćěhuje hłownje Preußlerowy original a z tym serbsku ludowu bajku. Estetisce pak so młynska wobsadka dźensnišim předstajenjam přiměri. Kołowokoło charismatiskeho čorneho młynka (Rüdiger Hauffe) z mócnym hłosom a muskuloznym ćěłom je so natwariło zapřisahane zhromadźenstwo młodostnych młynskich, kotrež dopomina na tajne zwjazki. Jej přistupi tež młody Krabat (Julian von Hansemann), po zahorjenych reakcijach publikuma wočiwidnje młoda hwězdźička Mohučskeho dźiwadła. Z čornymi chorhojemi na jewišću, z ritualom přiwzaća do skupiny, z łamanjom swójskeje wole młodych młynskich, ze stajnje prezentnej namocu a šěrjenjom njejednoty mjez jednotliwymi hólcami skutkuje cyłk sčasami kaž sekta – abo tež młodźinska organizacija totalitarneho režima, štož je wočiwidnje wotpohlad, wšak pokazaja młynscy sami wjacekróć na »česć, swěru, kameradstwo«. Tuta parabla njeje subtilna, ale skerje plakatiwna, štož pak jeje skutkownosći nješkodźi. Hižo Preußler sam bě wšak na to pokazał, zo dźe w swojim »Krabaće« hłownje tež wo to, kak lochko so wosebje młodostni wot charismatiskeho wjednika zawjesć (abo tež zakuzłać) dadźa.

Wurjadny serbski literat, žurnalist a dramaturg Benedikt Dyrlich (*1950, Nowa Wjeska) je šěršej zjawnosći znaty najpozdźišo wot lěta 1975, jako bě jeho prěnja basniska zběrka Zelene hubki wušła. W slědowacych lětdźesatkach so wón dale wuprofilowa, swój njeprějomny spisowaćelski talent w swojich dalšich poetiskich twórbach połnje wobkrući a hišće dale wuwi. Eksperimentalne formy a originalne wašnje zhladowanja na běh swěta jeho tworjenje woznamjenjatej.

Njedawno pak překwapi Benedikt Dyrlich z nowym dźěłom cyle hinašeje družiny. Jedna so wo dwaj zwjazkaj jeho memoarow, zaramikowanej w lětach 1964–1989 a 1990–2018 a wopřijacej tak cyłkownje wjace hač połojcu lětstotka. Předpołoženej knize žiwjenskich dopomnjenkow (w Dyrlichowej generaciji poprawom hižo něšto skerje wuwzaćne), oscilowacej mjez ryzy priwatnej a wšopłaćiwej čłowjeskej runinu, stej bjezdwěla jónkrótny skutk. Unikatnosć tekstow tči hižo we wurjadnej metodźe. Awtor je so dźě při jich pisanju (husto skerje »redigowanju«) móhł zepěrać na wobšěrne, nimale cyłožiwjenske dźenikowe a druhe zapisy. Njejedna pak so wo standardne wjedźenje dźenika, ale husto tež wo nutrniwe filozofiske abo towaršnostne refleksije pytanja principow a zmysła žiwjenjoběha. Jónkrótnosć přeměšuje so z powšitkownym: Pódla wšopłaćiwych temow a prašenjow namaka so tule tež nimoměry sylna priwatna runina, w kotrejž stej stajnje přitomnej mandźelska Monika a serbska Łužica. Druha »eksaktna« zepěra teksta su wotćišćane kopije listow (zdźěla tež w němčinje), wotpósłane wot Dyrlicha w běhu žiwjenja pak Monice abo přećelam a znatym, pak tež oficialnym institucijam; jako vice versa su wozjewjene tež někotre wotmołwy. Hižo to, zo bě awtor kmany mnohe (tež wjace hač połsta lět stare podawki) systematisce wobswědčić z pomocu »archiwalisce« wobchowowanych a zrjadowanych dokumentow, móže so jako něšto cyle njewšědne hódnoćić.

Rapper Jakub Gruhl bě na wotewrjenju wustajeńcy na serbsku roztorhanosć pokazał: »A abo B«. Elektroniska hudźba a delnjoserbski hiphop, k tomu symboliska reja Marthy Howitz z naddimensionalnym płatnom demonstracije »Fridays for future«, kiž bu z empory žurle pušćene, tworještej zazběh za SORBIAN STREET STYLE (22.9.2019–1.3.2020) Budyskeho Serbskeho muzeja.

Kak so wotewrěć nowemu časej, młodźinje generacije »Z«, kiž je we wšěm kusk hinaša, hač generacije do toho? Hudźba, grafiti, lifestyle, kiž jewi so we wosebitej drasće. Je SORBIAN STREET STYLE serbska moda z dróhi? W 1980tych lětach w USA wužiwane zapřijeće za subkulturu z ležernej modu njehodźi so cyle za Serbow, abo snadź tola bóle, hač sej myslimy.

Łužiskoserbska moda za wšěch, za Serbow a za Němcow, kiž wottwari hranicy předsudkow. Rjenje by było, tuž čehodla nic započeć? Tak bě wubědźowanje SORBIAN STREET STYLE Serbskeho muzeja, Ludoweje banki Drježdźany-Budyšin a KREATIWNEJE SAKSKEJE pytanje za tym typiskim we Łužicy, z čimž móhł so kóždy identifikować. Tohodla bu po wšej Němskej a samo w euroregionje Nysa wupisane, dokelž pomha wid wotwonka jasnišej poziciji wotnutřka. Ale wězo smy wšitcy designerojo swojeje přitomnosće a tak běchu tež na zbožo serbscy wobdźělnicy na wubědźowanju. Starobna hranica 18–35 bě někotrych wuzamknyła kaž tež definicija designer a wuměłc. Přiwšěm je to, štož bě so wot jednotliwcow a teamow wotedało, hódne, zo so do produkcije zawjedźe. Tak bě wustajeńca tež wabjenski forum za designerow.

Štož pak bě w žołmje wotprajenjow jako prěnje alternatiwnje organizowane, a informacija roznjese so spěšnje přez socialne syće, běštej internetnej wusyłani njedźelnišich katolskich kemšow z Chrósćic a Radworja 15. měrca. Sobotu bě Drježdźansko-Mišnjanske biskopstwo wozjewiło, zo so žane kemše wjace njewotměwaja a hižo njedźelu rano sedźachu wěriwi před wobrazowku a swjećachu na te wašnje zhromadnje Božu mšu. Njepřijomne začuća njewěstosće na njedźelnišim dopołdnju najskerje na wjele městnach začuwać njeběchu.

MARIAN WJEŃKA

Lětosna tema, pśestrukturěrowanje Łužyce, wóstanjo zawěsće hyšći tśiźasća lět aktualna, což »wuspěchy« na tom pólu w Poruhrskej pokazuju. Ale program njebudu wóspjetowaś, dokulaž serbski publikum wócakujo kužde lěto něco nowego, chóśebuska młoda generacija zazdaśim mało wócakujo. Na plakatach za program SLA jo se wabiło z fotom młodych žeńskich w pseudorebeliskich drastwach punkeroweje resp. wójarskeje mody. Weto njejo razka źaseś procentow tych wósymźaset pśiglědarjow dnja 18. januara w Komerowem jawišću młodšych ako tśiźasća lět było. Móžno jo pak teke, až młoźina źinsa njejo taka rebeliska ako młoźina něga, ale wěcej bergarska. Generacija 50+ jo se zwětšego wjaseliła na program SLA z ludowymi spiwamy a z rejowarjami w drastwach abo kostimach ptaškow. Zachopił jo se wopšawdu ze spiwom Handrija Zejlera: »Gaž bóžemje ptaški kśě dawaś«, spiwany wót chora a Johanny (Heleny Bětnarjec), kótaraž jo głowna figura programa. Toś ten spiw ma něco z ptaškami cyniś, ale chtož tekst znajo, wě, až basnikarjeju se styska pó raju na njebju, aby měł tam pokoj wót žywjenja how na swěśe. To jo zacuśe stotysacow luźi w Nimskej, kenž śerpje na depresiju, ale za dobry pśichod to njepowěda. Johanna pśiźo pak z cuzby slědk do Łužyce, aby se w domowni nowu eksistencu natwariła. How wužywa inscenacija móžnosći techniki, dokulaž witanje do starjejšynego doma pokažu na sćěnje w slězynje jawišća ako film. Tak móžo SLA teke w małych zalach wustupiś, dokulaž licba trjebnych kulisow jo minimalna. Johanna »skocyjo« ako se groni z filma do jadnanja na jawišćo, což pomina se wjelgin kradosćiwe graśe źiwadłownice. Taki efekt jo mógał publikum w běgu wjacora hyšći někotare raze wobźiwaś. Wósebna dobrota togo graśa z filmom jo była, až balet jo rejował rownocasnje na jawišću a w filmje, což dawa za choreografiju Kornela Kolembusa wjele móžnosćow za kreatiwnosć. »Carnoběła reja«, kótaraž symbolizujo konflikt neoliberalnego towaristwa mjazy profitom a šćitom pśirody, jo za to dobry pśikład. Za wideowe filmy mamy se źěkowaś Michałoju Cyžoju. Wósebnje kreatiwny jo pak libreto Wita Bejmaka. Zwětšego jomu se raźijo, kabaret z tradicionalnym źiwadłom a tradicionalnymi spiwami zgromaźiś, a mimo togo pśechwataś. Tak groni Johanna raz: »Musym bamža zazwóniś«, pón zwóni smartfon dirigenta a muzikaliskego wjednika pśedstajenja, Andreasa Pabsta, a wón se rozgranja pó nimsku z Johannu. Pśipódla: Andreas Pabst spušćijo SLA. Togodla how: Wutšobny źěk za Wašo źěło w Serbach!

Mjeztym hižo 25. raz zarjadowaše Heidemarja Wiesnerec rjad »Wosebitych koncertow na spočatku lěta«. Premjera aktualneho programa pod hesłom »Wšě dobre duchi« bě 18. wulkeho róžka w Budyskim Serbskim muzeju. Titul zwobraznja dwuzmysł, ambiwalencu w času změny lětow. Gregor Kliem wjedźeše jako moderator wěcywustojnje a lochce-šarmantnje po wječorje.

Linda Mančewa na cellu hraješe z ćopłym zwukom, ze zdźeržliwej prezencu a z přeswědčacym, interpretowacym frazěrowanjom, z čimž so wona z fundamentom koncerta sta. Mančewa je ze »Spěwom« z »Bołharskeje suity op. 21« swojeho krajana Panča Wladigerowa programej twórbu přidružiła, kotraž awansěrowaše k centralnej cyłeho wječora. Lěta 1899 narodźeny komponist je w Berlinje studował a, wućěknywši nacionalsocialistam, w Sofiji wjacore lětdźesatki tamnišu wysoku hudźbnu šulu kaž tež koncertowu kulturu bytostnje wobwliwował. Jeho twórba wotbłyšćuje zešlachćenu symbiozu klasiskeho wašnja komponowanja a zynkow a melodijow Bołharskeje, kotrež korjenja tež w Bliskim ranju. Ze »Spěwom« so bliskosć cella čłowječemu hłosej wosebje wopokaza.

(1)

Sćěhowace bě so mi 7. nowembra w Choćebuzu stało a rysowach podawk hnydom na to w mejlce nadawkida­wa­rjej:

Krotko pó zeger 8:00 som šła k listo­wemu kašćkoju pśi ABC, aby jen pro­zniła, Tam jo był hyšći roznosowaŕ wót LR z kólasom.

Roznosowaŕ: »Hier, die könn’se auch noch kriegen!« (Jo mě napśeśiwo tyknuł dwa/tśi eksemplary Nowego Casnika.)

Ja: »Ich brauche nicht mehr Zeitungen, nur die, die wir bestellt haben.«

R: »Die sind übrig, was soll ich mit denen.«

Ja: »Ich brauche sie nicht.« A som listo­wy kašćik wócyniła, tam su byli wšykne casniki nutśi: pózdźej librowany a tej dwa aktualnej.

R: »Nehm’se die auch noch. Sie beschweren sich doch immer, dass ich zu wenig liefere.«

Ja: »Nicht zu wenig, sondern wenn, dann gar nicht.«

R: »Was soll ich mit denen?« Jo casniki roztergnuł a pśi tom, až jo šeł na tamny bok drogi, aby roztergnjone casniki do tuny za wótpadanki chyśił, jo mě pśiwołał: »Serska riś.«

Ja: »Ach, daher weht der Wind.«

R: (ducy wót tuny): »Wissen Sie was das heißt? Arschloch.«

Ja: »Ah, serbski teke hyšći rozmějośo a samo powědaśo.«

Na to jo se roznosowaŕ na kólaso sednuł a wótjěł.

Wót dalšnych juristiskich kšacow wótglě­dajom, gaž se toś ten pad politiski motiwěrowanego zranjenja/skśiwźenja wót źěłodawarja z roznosowarjom wu­gód­­nośijo a wón kaž teke źěłodawaŕ se pśi mnjo zagronijotej.

Kampanja sama wuwoła kritiku. Tež ja njemóžach rozumić, čehodla je slogan akcije za wjace akceptancy serbšćiny w zjawnym rumje jenož němski. »Sorbisch? Na klar!« Čehodla njewužiwa kampanja znajmjeńša nimo němskeho hashtaga tež serbski? Zamołwići rozkładźechu, zo njeměri so kampanja na Serbow a zlutniwe wužiwanje serbšćiny je wědomy rozsud.

Lubi bratřa a sotry, w zwisku z trajacej strukturnej změnu a jeje wužadanjemi pytaja Serbja za móžnosćemi wliw wukonjeć a sej něšto za serbstwo wužebrić. Jedyn móžny, jara legalnje wupadacy puć je ćišć na politiku. Politikarjam maja so serbske problemy direktnje předstajić. Waha a wuznam tutych pro­blemow njetrjebatej so dale wopodstatnić, dokelž wěmy: Traj­ne in­formacisko-propagandowe wotwěsćenje našeje dźěławosće zmóžnja na wyšim stopnju tworjenje systema kadroweho kubłanja wot­powědnje potrjebam. Zo by tute prócowanja podpě­rała, organizuje a płaći Załožba za serbski błud wotnětka dalekubłanja na serbskeho politikarja. Klučowy element politiki su narěče, a štó je hač k wothło­sowanju přetraje. Njezabudźmy pak, zo dyrbi so jara dokładnje dozěrować. Za to zwučuje nětko česćelakoma młoda garda serbskich politi­karjow z uniwersalnym kodom po pólskim wašnju:

Uniwersalny kod za narěče

Zwjazuj někajke wuprajenje ze stołpika I z dalšimi z tamnych stołpikow (po šemje I-II-III-IV) a dóstanješ uniwersalny tekst. Móžnych kombinacijow je 10.000, štož dosaha za 40 hodźin narěčow.

I

II

III

IV

Lubi bratřa a sotry!

zwoprawdźenje nakres­lenych programowych nadawkow

nuzuje nas k analyzy

eksistowacych admini­straciskich a financnych wuměnjenjow.

Na druhim boku:

wobłuk a městno kubłanja kadrow

spjelnja bytostnu rólu při wuhotowanju

dalšich wuwićowych směrow.

Podobnje zwěsćamy:

stajny přirost mnó­stwa a wobłuk našeje aktiwity

wužada sprecizowanje a wopisowanje

systema powšitkowne­ho wobdźělenja.

Njezabudźmy pak:

aktualna organizaciska struktura

pomha při přihotowa­nju a zwoprawdźenju

stejišćow wobdźělni­kow napřećo stajenym nadawkam.

Tute wašnje je směro­dajne, přetož

nowy model organiza­ciskeje dźěławosće

zawěsća šěrokej skupinje wobdźělenje při wuhotowanju

nowych namjetow.

Praktika wšědneho dnja pokazuje:

dalše wuwiće wšelakich formow dźěławosće

spjelnja wažne nadawki při wudźěłanju

směrow pokročowace­ho wukubłanja.

Waha a wuznam tutych problemow njetrjebatej so dale wopodstatnić, dokelž wěmy:

trajne informacisko­ propagandowe wotwěsćenje našeje dźěławosće

zmóžnja na wyšim stopnju tworjenje

systema kadroweho kubłanja wotpowědnje potrjebam.

Po wšelakorych boha­tych nazhonjenjach, hodźi so rjec:

zmócnjenje a wuwiće strukturow

wuskutkuje připóznaće wahi

wotpowědnych wumě­njenjow za aktiwizo­wanje.

Prócowanje organiza­cije, a wosebje

konsultacija ze šěrokim aktiwom

předstaja zajimawy pospyt zwěsćenja

wuwićoweho modela

Naspomnjene idejowe předpokłady, a tohoru­nja

započatk powšitkow­neje akcije za tworjenje zakładow

ćehnje za sobu proces zawjedowanja a moder­nizowanja

formow skutkowanja.

z pólšćiny adaptował: REINHARDT MJECHKIWON

Nadpisma su stajnje po samsnym mustru natwarjene, kaž na přikład »Un regard polonais sur la Lituanie« [Wěsty pólski wid na Litawsku], po formuli: wid z perspektiwy jednotliweje wosoby wěsteje narodnosće na wěsty kraj/lud). Po tym sćěhuje titul žórła, krótki zawod z informacijemi wo awtorje abo teksće. Zdźěla – drje tam, hdźež zezda so to trěbne być – su přidatne informacije jako nóžki podate. Wosebje za prěnju a druhu dobu namakamy tež wurězki tekstow serbskich awtorow, mjez druhim nazhonjenja Jurja Wićaza w Serbiskej a Bołharskej (Z Kamjenskim nosom). Měrćina Nowaka-Njechorńskeho (Mjez Wardanom a Jadranom; Bołharske podlěćo) runje tak cituja kaž Jurja Brězana (Ohne Paß und Zoll), kotrehož Stil so samo w francoskim přełožku wot druhich serbskich awtorow wotzběhuje. Wot Róže Chěžkec, pozdźišeje Domašcyneje, je so pólskich wojakow wopominaca baseń »Pomnik namołwja« wuzwoliła. Z nowšeho časa staj zastupjenaj Křesćan Krawc (Jónu je kónc sćerpliwosće) z dožiwjenjemi na Balkanje a Jěwa-Marja Čornakec w zwisku z němsko-serbskim poměrom (Kastanija).

»Źěkujom se Bronisławoju Piłsudskemu, až wón jo se mě wusunuł a se mě stawnje wuswa« – to jo slědna sada knigłow, kótarež mógu teke słužyś ako zaběra nic jano wědomnostnego źěła Goźlińskego, ale teke žywjenja Bronisława Piłsudskego. Cytajucy roman »Akan« som stawnje měła zaśišć, až kuždy raz, gaž som mysliła, až něnt som blisko, južo na pśiducem boku, jo mě Piłsudski wuběgnuł, jo se zgubił, jo se schował w jadnej pótajmnej kurjawje. Take něco jo se stało na wjele rowninach. Piłsudski jo měł na kuždy pad komplikowanu wósobinu, kótaruž jo awtor wjelgin derje reflektěrował w swójom źěle. Wón jo był teke njewšedny cłowjek, kótaregož njamóžoš jasnje pógódnośiś. Te knigły su roman, wěrnosć ga se změšajo z literariskeju fikciju, a typiske kakosći głownych figurow, jich zacuśa a zaźaržanja, jo Goźliński napisał mj. dr. na zakłaźe listow a knigłow Piłsudskego. Zespódobał jo se mě ten w casu a rumje skokajucy roman wó Bronisławje Piłsudskem, bratšu pólskego maršala Józefa P., pitśku ignorěrowanem w Pólskej, ale pśipóznatem na swěśe, jomu ga se groni Bronisław Piłsudski – wjeliki slěźaŕ indigenego luda Ajnow.

Bronisław jo był ten nejstaršy ze styrich Piłsudskich bratšow. Źiśetstwo a młodosć jo pśežywił w Litawskej, jogo maś ga jo wjele gruntow wobsejźeła a nan jo se z handlom žywił a jo měł na pśikład jadnu drožkowu firmu we Wilnje. W lěśe 1886 jo Bronisław zachopił studium pšawnistwa w  Sankt Petersburgu. Tam jo w prědnem lěśe póznał Aleksandra Uljanowa, staršego bratša Lenina, kótaryž jo pśistupił towaristwoju »Wóla luda« (Народная воля). Wóno jo kśěło cara wótpóraś. Aleksander Uljanow jo był teke jaden z organizatorow atentata na »kejžora Rusojskeje, krala Pólskeje a wjelikowójwodu Finskeje« Aleksandra III. Piłsudski jo kaž wjele drugich studentow-cłonkow »Wóle luda« padnuł do popajźeństwa w lěśe 1887 a  bu k smjerśi zasuźony, což su pótom na zakłaźe wusokich pjenjeznych pokutow na 15 lět na wupokazowanje (tak pomjenjonu konfinaciju) na połkupu Sachalin změnili1.

Na premjerje 21. požnjenca 2019 na žurli SLA w Budyšinje zdawa so wšo hinak hač hewak zwučene być. Na městnje, hdźež orchester syda, pobrachuja stólcy a pulty za smyčkowe instrumenty. W bliskosći instrumentalistow – dujerjo a hrajerjo na bijadłach, harmoniumje a klawěrje – zabjeru muscy spěwarjo městno. Chór žónskich so póćmje zady za přihladowarstwom zaměstni. A prjedy hač swětłomjetaki jewišćo wob­swět­la, słyšiš prašenje »Dopominaš so?« a zna­ty hłós dźiwadźelnicy Gabriele Marije Šmajdźineje wupjelnja z prologom rumnosć. Po tym hakle zběhnje diri­gentka Judith Kubicec swój taktowy kiješk, hudźba so cunjo započina a poněčim slěduja pohiby na jewišću.

K 75. posmjertninam dr. Marje Grólmusec, kotraž je 6. žnjenca 1944 w žonjacym koncentraciskim lěhwje w Ravensbrücku zahinyła, je SLA po wo­po­mi­nanskich zarjadowanjach w Ra­dwo­rju a w Budyšinje překwapił ze swójskim, jara naročnym wuměłskim programom, kotryž pyta w jeho stawi­znach runjeća: »Za Marju – Wosrjedź nocy. Balet z hudźbu Bohuslava Martinůwa.« Libreto je spisał wjelestronski a w nadobnych wědomosćach nazhonjeny awtor Wilfried Buchholz, na­wodnica baleta SLA Mia Facchinelli je stworiła choreografiju. Wšitke sparty ansambla su do inscenacije zapřijate.