We wuznamnym němskim časopisu »Publik-Forum – kritisch, christlich, un-abhängig«, namakaš w najnowšim wudaću wulki nastawk wo burskich wójnach w Němskej před 500 lětami. Wězo je tam rěč wo wulkich zběžkach burow, kotrež so najprjedy w Šwabskej wotměwachu. Tam běše so, kaž wopisa tehdomniši chronist Johannes Kessler, pječa 30 000 burow zhromadźiło. Mjezy nadpismo wobšěrneho nastawka rěka »Prěnja němska rewolucija« a na prěnimaj stronomaj je pod nadpismom wulki dwustronski pisany wobraz jako wurězk hoberskeje mólby. Ju je NDR-ski moler Werner Tübke w Panorama-muzeju w Bad Frankenhausenje zhotowił.

A wězo dopomnich so na wučbu stawiznow na Serbskej wyšej šuli, hdźež běchmy wo burskich zběžkach w Serbach rěčeli. Ale mamy mjez tym »Sorbisches Kulturlexikon« a tež tam je wobšěrny nastawk wo burskich zběžkach pola nas a hišće dalši wosebity: wo roboćanstwje. Wón započina so z definiciju burskich zběžkow: »Jedna so wo najkonsekwentniše wašnje spjećowanja burskeho wobydlerstwa přećiwo roboćanstwu a druhim formam socialneho a ekonomiskeho potłóčowanja.« Dale je rěč wo tym, kak wuklukowanje burow přiběraše, kotřiž běchu dźědźičneho poddanstwa dla kruće na swoju pódu wjazani. Prěni mjenowany zběžk w Serbach bě tež hižo před 500 lětami, mjenujcy lěta 1525.

Benedikt Dyrlich, wulkomišter serbskeje literatury, je ze swojimi ›Dozynkami‹, skutkownu sumu mjezyzynkow mócneho hłosa prezentował. Twórba je kónc lěta 2024 wušła a zjima wurazy z wida wuměłstwa. Wone pokazuja z předležaceje přitomnosće na hinaši přichod.

Najzažniši tekst wobswětluje na stronach 136 do 138 »Dźiwadło w pólskej stolicy« w lěće 1974, a najpózdniši tekst z lěta 2024 na stronach 218 do 226 »zatrašenja tež w serbskim kraju«. Benedikt Dyrlich raznje spóznaje, kak strašnje so politiska kultura tuchwilu wot prawicarskeho ekstremizma nadpaduje. Zmužitosć demokratkow a demokratow, »nowe ideje a kritiku na wěstych skostnjenych strukturach zwuraznić«, je znamjo, kotrež zbudźa nadźiju. Połsta lět do toho wotkrywa Benedikt Dyrlich w dramje »Kartei« Tadeusza Rózewicza, kak je »to realistiske … zdobom wuraz poetiskeho«. Po tym zhladuješ hinak a dospołnje wotućeny na aktualne podawki.

»Gromaźe njejsy sam« jo moto Witaj-festiwala kóńc julija w Miłoćicach, kótaryž sam sobu organizěrujom. Moto stoj za mnjo prototypiski za wuznam a wuwiśe subkulturnych serbskich festiwalow ako Meta Solis, SubSorb a Witaj-festiwal. Stoj za žywjeńske wjasele, zgromadnosć, zwězane seśi a praksisowe zgromadnosći.

Wuznaśe a familiarna slězyna wšak móžotej jědro togo serbskego byś, ale mimo zajma, mimo zagóritosći zgubijotej swój wóznam. Teke swójska identita musy se pśecej zasej wobnowjaś a reproducěrowaś. Ze žywjeńskim wjaselim – z perspektiwy prědneje wósoby – ga raźijo se nejspódobnjej.

Wot zašłeje hłowneje zhromadźizny 9. měrca 2024 zetka so předsydstwo regularnje pjeć króć. Planowane zetkanje w Delnjej Łužicy w nowembru zašłeho lěta dyrbjachmy terminowych ćežow dla do nalěća přesunyć.

Aktualnje mamy 105 čłonow. Wot zašłeje hłowneje zhromadźizny sem zemrěchu třo čłonojo, jedyn čłon starobnych přičin dla wustupi, třo přistupichu.

Sponsoram Maćicy Serbskeje kaž tež wšitkim darićelam darneho abonementa Rozhlada so wutrobnje dźakujemy.

Dźěłowe ćežišća 2024/2025

Předźěłanje wustawkow

Po wólbach w zašłym lěće zrjadowachmy najprjedy wšitke z nimi zwisowace prawniske naležnosće a koncentrowachmy so po tym na předźěłanje wustawkow. W prěnim kroku zaběraše so z nowym naćiskom mjeńša skupina, kotrejž přisłušeštaj nimo předsydki Cordula Ratajczakowa a Robert Lorenc. Po tym wuradźowachmy w cyłym předsydstwje wo změnach. Naćisk dachmy nazymu 2024 wot financneho zarjada a hamtskeho sudnistwa pruwować. Namjet za nowu wersiju towarstwowych wustawkow dóstachu čłonojo z přeprošenjom.

Krótkobiografije Maćicarjow

Dale smy naćisnyli přehlad za krótkobiografije našich čłonow. Na hłow­nej zhromadźiznje Maśicy Serbskeje w Choćebuzu loni w aprylu namjetowaše čłonka, zo móhli čłonow wo podaće najwažnišich biografiskich datow inkl. powołanskeho a čestnohamtskeho skutkowanja prosyć. W zašłych lětach smy mjenujcy husćišo zwěsćili, zo je druhdy jara ćežko, na přikład za kulojte narodniny abo nekrologi, zakładne informacije wo skutkowanju našich čłonow wuslědźić. Tohodla prosymy z dźensnišim dnjom wšitkich našich čłonow wo dobrowólne přidźěło, to rěka wo wupjelnjenje »formulara za podaće krótkobiografije«. Podłožki budu jenož za předsydstwo digitalnje přistupne; paralelnje k tomu chowamy wućišće w Maćičnym archiwje.

Mója susedna Łakoma

Łakoma jo městno, źoź som se wjele razow wuchójźowała, dokulaž bydlim w bliskosći. To jo za mnjo kaž zaguslowane městno-njeměstno, dokulaž stoj tam jano hyšći jadnučki dom. W lěśu šćipam sebje mimoducy rada do guby słodki sad z něgajšnych łakomskich gumnow na kšomje teje dla wugloweje jamy zniconeje dolnoserbskeje jsy. Dwanastk njezagroźonych, zawóstajonych sadowych bomow mjazy pśepołožoneju rěku Góramśicu a brjogom Liškojskego­ jazora (oficialnje mě jo Chóśebuski pódzajtšny jazor) ga njama južo wót wjele lět žednogo wobsejźarja wěcej a wobraźujo šćodrje mimochójźecym pěškarjam wišnje, kšuški a jabłuka.

We Łakomej som se prědny raz pśechójźowała ze źiśecym wózykom, ako jo se mój syn w lěśe 2020 naroźił. Něga rědna serbska wjas zwězujo za mnjo bogatstwo tudejšeje natury a kultury z bólosću, zgubjoneju domownju a dekulturalizěrowanim. Gaž som casy zamyslona ducy w snadnem zawóstanku Łakomeje, rozmyslujom wó jeje něgajšnych serbskich wobydlarjach, kenž su za swój cas sajźali sadowe bomy pśi swójich domach. Burskich dwórow wšak južo wjele lět tam žednych wěcej njejo. Zawóstajone bomy se snaź teke zminu, gaž budu se how pśi Liškojskem jazorje twariś hotele a gósćeńce a gaž pśidu turisty a trjebaju parkowańske městna. Z łakomskim jabłukom abo kšušku w ruce som se pómysliła na wejsanaŕki, kótarež su te sadowe bomy kubłali w naźeji na słodke płody za sebje abo pózdźej za źiśi a ziśiźiśi. Ale mimo jich winy jo pśišło hynacej. Som sebje wěsta, až se jim styska za zgubjoneju domownju.

Dnja 7. junija 1980, poswjećichu na Fulkec hórce w Chrósćicach – poprawom běše to něhdy Adamec ležownosć a nic Fulkec – dalši wójnski pomnik. Jón su weteranojo 9. pólskeje diwizije* pěškow* k spominanju na swojich towaršow, kotřiž přisadźichu w poslednich aprylskich dnjach před 80 lětami we wokolinje Kukowa swoje žiwjenje, postajili. Do kamjenja zadypany datum ›28. apryl 1945‹ je dźeń, na kotrymž tehdyša tragedija pólskich wojakow z kapitulaciju w Kukowje kónči.

Předstawizna

Wot srjedź měrca 1945 steješe 1. ukra-inska fronta pod nawodom ruskeho generala Iwana Konjewa w zakitowanskej poziciji na wuchodnym brjoze Nysy a přihotowaše so na ›Berlinsku operaciju‹ – a zdobyće Berlina. W aprylu přizamkny so nowa nastajena 2. pólska armeja pod pólskim generalom Karolom Świerczewskim do tuteje formacije.

11. apryla přepoda Konjew swojim bojowym wotdźělam tajne nadawki z direktiwy 00211/op, podpisaneje wot Stalina. Po tym dyrbjachu wotdźěle praweho křidła fronty z ruma Triebel (pólsce Trzebiel) swój nadběh do směra Grodka a Belziga (juhozapadnje Podstupima) zahajić.

Tutón nadběh měješe koncentraciju němskich jednotkow w rumje Choćebuza a južnje Berlina rozbić. Po tym dyrbjachu so sowjetske wójska dale do směra Beelitza a Wittenberga předrěć. Stalin namołwješe při tym ke chwatkej, přetož boješe so, zo ameriske jednotki před sowjetskimi Łobjo docpěja.

Nalětne słyńco swěśi pśez woknyško do śamneje, burskeje kuchnje. Spódobna wóń warjecego kafeja a sušonych twarožkow napołnijo śpu. Stara žeńska z jasnym woblicom stupijo do jśpy a stajijo kanku mloka na drjewjane blido. »Měj źěk, oma«, gronim jej a pśileju se šlucašk do kafeja. »Pśiź jan cesćej woglědat ku mnjo, ty ga cełon tšochtaś pó tom swěśe«, groni wóna a scynijo mě kusk śopłego twarožkowego mazańca na talarik.

Wóna dłujko wěcej njelabujo, ta Ana Hasackowa, roźona Šywalnikojc z Dešna, mójog stareg nana mama. Ale tak někak ja sebje prědkstajiju, kak by to było, gaby směł ju hyšći raz zmakaś. Wóna jo až do smjerśi chójźiła burska. Nimske pówědaś njejo jej zewšym lažko pśišło. Ja som ju w mójom myslenju wuzwignuł k serbskej ikonje, rownož njejsom ju žednje póznał. Ja póžedam weto cesto za tym, aby mej mógałej hyšći se za blido sednuś a se na serbske wulicowaś. Ja by ju wupšašał k tomu serbskemu w našej familiji. Ale z tym zrownju se pšašam, co wóna by se mysliła wót našeje źinsajšneje rěcy. Gaby ju pšosył: »Stara mama, móžoš mě něco ze serbskeje biblije pśedcytaś?«, wóna njeby mě tak kradu rozměła.

Wóno lažy na jadnom słowje, ako jo na prědne póglědnjenje bejnje njewósebne. Nowym pówědarjam serbskeje rěcy jo wóno derje znate ze serbskeje wucby, w bibliji pak njejo namakanjeju. To grono jo wót togo »pśedcytanja«.

Wót pór lět sem wobglědujom diskusiju wó tak pomjenjonej modernej serbskej kulturje a trjebnych změnach. Serbska ludowa kultura dej byś za wšyknych pśistupna a wabjeca! Pód woponom tyce, w klubje, pśi piwje a paleńcu. Cesto teke bźez znaśa (abo dobrego znaśa?) serbskeje rěcy. Drastwa tejerownosći njedej stawnje cele pórědna wuglědaś! Mógu drastwowe źěle nosyś a z jeansami kombiněrowaś: tam jadna šlejfka, how kusk módrośišća ... Samo muske mógu žeńskece drastwy nosyś. Cogodla nic, mamy wšak rownopšawnosć! Dokulaž by mógała južo dorosćone źiśi měś, woglědujom te pokazki młoźiny z pósmjejkom, ale teke z naźeju. Eksperimentěrowaś jo derje.

Ako młody, njenazgónity luź coš swóje granice spóznaś, reinterpretěrowaś, co jo starjejšyma wažne a swěte, a smějoš wšykno do pšašanja stajiś. Ale wótkul se bjerjo mója naźeja? Póchadam z górow Beskidow. To jo wjelgin konserwatiwna, katolska wokolina na pódpołdnju Pólskeje. Luźe su gjarde, kšute, póbóžne a lubuju tradicje, kulturu, narodne drastwy a našu narěc. Ako młode źowćo njejsom była wobjadna z kulturnymi mustrami zaźaržanja a patriarchatom. W mójej ­familiji jo kněžył matriarchat. Mója stara maś a maśeŕka stej kśěłej, až ja nejpjerwjej wuknjom a študěrujom. Pótom pak som dejała muža namakaś a malsnje źiśi měś. Nanejlěpjej dejała se zasej do rodneje jsy nawróśiś a we wokolinje bydliś. Nic mjenjej wažne jo za njej ­było, až mej z mužom a źiśimi pótom pšawi­dłownje do cerkwje chójźimy, se módlimy, naše ­tradicije znajomy atd. Som pak wót zachopjeńka była hynakša. Na jadnom boku som lubowała našu narěc a tradicije. Co ja pak na žeden pad njejsom kśěła, jo było žywjenje pó mustru, kótaryž jo se kněžył w mójom regionje a jo wuchadał wót ludoweje kultury a teke katolskeje cer­kwje, wót tradicionelnych rolow, kótarež su se pla nas a w drugich regionach wob­chowali. Někotare z kumpankow šulskego casa ga su se malsnje zmanźelili, su źiśi póroźili a doma wóstali. Ja pak som kśěła samostatna žeńska byś, cełe nocy pśerejowaś, pó swěśe drogowaś, wjasele měś a nic familiju, muža a źiśi pasć! Tegdy som se mysliła, až trjebam tak gronjony daloki a šyroki swět, aby glucna była. Toś som wjele lět studěrowała, se dalej kubłała, wjele krajow swěta wiźeła a wjele dožywiła. Do źinsajšnego mam znatych ze wšakich kulturow a religijow. Jaden z mójich nejlěpšych pśijaśelow jo homoseksualny – to ga jo źinsa za wjele luźi znamje, až sy ­moderny abo cool! Na drugem boku nosym rada narodnu drastwu z Beskidow a se zasajźujom za ludowu kulturu. Som ja nu­tśikach rozdwójona? Se wě, až nic. Ale som mjaztym nazgónita. W běgu casa som źeńk a wěcej cytała a nazgóniła wó swójich kórjenjach. Som se ze stareju maśeŕku rozgranjała a spó­znała, až njejsom zewšym dejała daloko pšec hyś, aby namakała swóju gluku!

A cak, je apryl. Čas leći, stajnje a spěšnišo. Runje hakle sym silwester woswjećił, nětko je hižo póstny čas. W chwatacych wokomikach wšědneho dnja čakam stajnje a bóle na wokomiki, kotrež mi dopokazaja, zo sym žiwy, zo jenož njeeksistuju. Tróšku adrenalina, šćipku endorfina, někajka droga, kotraž moje stajnje samsne mustry přetorhnje. W tutej uniformnej tristesy mam chwile přemyslować. Na přikład wo tym, za čo sym poprawom dźakowny.

Wotrostł sym w měrliwym kraju, wo pjenjezach sej ženje hłowu łamać njedyrbjach, strowy sym tež tak někak a staršej mje stajnje podpěrujetaj. Za to sym dźakowny. Swojim talentam a zajimam směm so wěnować, swoje měnjenje směm swobodnje zwuraznić, swoje ideale směm zastupować. Za to sym dźakowny. W poslednim času pak je mi dale a jasnišo, zo dyrbju so za to, štož bě čas swojeho žiwjenja samozrozumliwe, bóle a bóle wojować. Časy měrliweho žiwjenja w spokojnej towaršnosći so pomału, ale wěsće kóncej chileja. Wšojedne hač na swětowej, europskej, němskej, serbskej abo wosobinskej runinje – hódnoty a wěstosće so změnjeja.

K tutym wěstosćam stajnje tež słušeše, zo sym w kraju žiwy, kotryž sej swoju kulturu a wosebje swoje kulturne institucije jako drohotne kubło česćuje. Na nowe lěto pobych w Španiskej, w Santiago de Compostella. Jako tam powědach, zo mamy w Budyšinje samo dwě dźiwadle z profesionelnymaj ansamblomaj, to přećeljo na mnje zadźiwani hladachu. W Santiago drje měšćanske dźiwadło maja, ale kruty ansambl wuměłcow tam žanoho njeje. Němska, to bě stajnje kraj dźiwadłow, kraj kultury. W časach, w kotrychž steji statej stajnje a mjenje pjenjez k dispoziciji, to dyrbimy realizować, zo lutuje politiska klasa najspěšnišo pola kultury a socialnych temow. Zwěsćić pak dyrbju tež, zo su dźiwadło, muzej abo swobodne sociokulturelne projekty lěpk našeje towaršnosće. Hdyž počinamy na tutym lěpku lutować, potom njesměli so dźiwać, zo dźěle towaršnosće dale a bóle rozpaduja. Přetož kultura měła sprěnja wšěch narěčeć a zdruha wšěm přistupna być. Zastupny lisćik do noweje wustajeńcy muzeja abo za premjeru noweje inscenacije wulkeje opery měł sej kóždy z nas dowolić směć, wšojedne hač sy prawiznica abo mulerka. Wot wokomika, w kotrymž je kultura financielny luksus, smy přěhrali. Snano dyrbjała politika potom tež wo tym rozmyslować, hač smě zakitowanje našeho kraja woprawdźe z »lochkimi« temami kaž kulturu abo kubłanjom wuhrawać. Na wosebite zamóženje za kulturnikow abo šule přeco hišće čakam. Wězo, wěstota w Europje je zakład za wšo druhe, ale bjez zwjazowacych akterow kaž kulturu tež wěsta Europa ničo njewuskutkuje, wšako so towaršnostne pole dale a bóle wot sebje zdaluja.

»Gładźarnica – Slěpjańska drastwa: IV. dupjenje« jo južo stwórty źěl knigłow, kótarež zaběraju se z drastawami regiona Slěpe ako teke z jogo serbskimi stawiznami, kulturu a derbstwom.

Knigły su skład wědy a wažne žrědło za pśeslěźenje serbskeje kultury a tradicijow regiona. Na knigłach su zasej źěłali angažěrowane luźe kaž Elvira Hantšo, Helmut Hantšo, Gerald Schön, Juliana Kaulfürstowa a dalšne cłonki towaristwa Kólesko z.t.

Slěźenje na pólu narodnych drastwow njejo lažki nadawk. Pśecej źe su a budu luźe, kótarež kritizěruju wopisane nadrobnosći drastwow, pśeto su znali ze swójogo źiśetstwa drugu wašnju woblekanja drastwowych źělow. Abo njejo wěcej žednych spušćobnych žrědłow, źož su nadrobnosći wopisane. Abo te luźe, kótarež maju wědu, njekśě ju dalej dawaś. Druga wěc jo akceptanca wósady a luźi, kótarež maju serbske kórjenje. Bóžko wóni casy njekśě z tym serbskim nic cyniś měś a njewiźe drastwy a drastwowe knigły ako kulturne wobogaśenje. Wótergi samo zacuwaju je ako tšach, až mógał pśez nje něchten wó jich słowjańskem póchaźe zgóniś.

Žołmy waleja so na přibrjóh, mórski powětr wuswobodźi mi hłowu. Hladam do módreje daliny a dopominam so na to, štož sym zašłe měsacy na swojim pućowanju po Europje dožiwiła.

Korjenje hłubšo do mojeje identity sahaja, hač běše mi to scyła wědome. Kaž mnozy Serbja so tež zwonka Łužicy jako Serbowka pokazuju a ćim bóle so wjeselu, hdyž so za mój pochad zajimuja. K domiznje njesłuša jenož wšo to, štož znajemy – kaž naše tradicije, wokolina abo rěč. To, štož woprawdźe našu identitu wučinja, smy my a ći, kotřiž běchu před nami a kotřiž po nami přińdu. Myslu sej, zo za kóždeho rěču, kotryž dale preč bydli, zo nas přeco něšto na domiznu wjaza. Samo jeli to nochcemy, tomu zadźěwać njemóžemy. Začuće je w nami žiwe. Ale druhdy nuzuje nas to do kolen, hdyž bywamy dorosćeni: Dokelž spóznajemy, zo nas kóždy jednotliwc po swojim wašnju reprezentuje. Je wšak mnoho ludźi, kotřiž ženje ze serbskich duri njestupi a tuž njewidźi, zo kóždy čłowjek samsnu rěč rěči – a z tym njeměnju serbšćinu. Ze zamknjenymi durjemi zakazaš sej swět.

Pšašanja k pśichoźe zachowanja našogo derbstwa 21. stolěśa

Pśisamem wšo jo źinsa digitalne. Co to groni za wědomnosć glědajucy na žrědła k źinsajšnemu žywjenju? Wjele našeje wědy wó něgajšnych socialnych, politiskich, kulturelnych a stawizniskich wobstojnosćach bazěrujo na fyziskich žrědłach. W priwatnych zběrkach, institucionelnych archiwach, w piwnicach a na najśpach smy namakali śišćane dokumenty, wobraze, filmy a druge objekty a wjaselimy se, až móžomy z nimi rekonstruěrowaś abo interpretěrowaś zachadnosć. Wjele teke digitalizěrujomy, až móžomy to drugim spśistupniś abo sami teke lažčej z tym źěłaś. Ale kak wuglěda z našym zawóstajeństwom pśiducym generacijam? Na kótarem zakłaźe mógu pśichodne wědomnostnice a wědomnostniki wuslěźiś naš cas? Až internet nic njezabydnjo, musy se akle dopokazaś. Wjele móžo se zgubiś a lěc rowno toś te wšedne wěcy online dokumentěrowane su, kótarež budu raz zajmne, teke njewěmy. A kak comy pópšawem co zběraś? Cu tematiku z tśimi pśikładami ilustrěrowaś.

Digitalne fota a nagrawanja

Cesto wjaselimy se, gaž namakajomy pśipadnje abo w archiwach fota, filmy abo zuki starych casow. Wótergi nakšomne wěcy w slězynje nam něco pokazuju, což njejsmy wěźeli abo za co njejsmy žedne dopokaze měli. Wótergi wósebnje situacije wšednego dnja mógu nam wjele groniś. Priwatne albumy mógu teke zajmne žrědła byś.

Hnydom, jako so do romana začitach, pomyslich tež na literaturu Flann O’Briena (1911–1966), irskeho spisowaćela. Wón swojich rowjenkow a jich činitosće kruće posudźowaše. Šwikajo wopisowaše, druhdy jich tež sarkastisce paroděrowaše, z lutkami přirunowaše a so jich činkam směješe. Wopisowaše »jednory irski lud«, kiž na žadyn pad jednory njebě a njeje. Wurězki jeho dźěła »Skiwlenje« nańdźeće we »Wuhladku« čisło 2. Tež awtor horjeka mjenowaneho romana je w Serbach hižo ze swojim historiskim dźěłom »Sudička« (2018) znaty, w kotrymž wo žiwjenju serbskeje holcy pisa.

Dieter Kalka, lětnik 1957, w Lipsku bydlacy, započina roman »Das Bandoneon des Kulturministers« z humorom, hustohdy tež jěreho razu. Objekt wobhladowanja je kónčina z małym krajom »Tätärätä«, hdźež maja statnu stronu, młodźinski zwjazk a agit-prop-skupiny. Tam njepřimaja protagonista Hansa Hjobkowskeho ze somoćanymi rukajcami. Tež po změnje politiskeho systema nic. Dekadenca a swojotnosć knježitej. W tymle wokruhu so Hans pohibuje – a to stajnje z dosć jaknymi słowami. Bandoneon hrajo wě sej zaspěwać: »Štóž wěrnosć rěči je nora, / štož nowiny pisaja, maja za woprawdźitosć / a štož so stawa, njeje wěrno.« Abo: »Jězbny plan je tipowanski lisćik. / Ludźo su na čakanje zwučeni.« (serbski přełožk R. D.)

Južo dlej se w krejzu mójich znatych pśecej zasej wóspjetujo jadna tema: Naše serbske tradicije a kak my je źinsa woplěwamy. Lěc musymy je tak wobchowaś, ako wóni su raz byli? Abo lěc móžomy wótwórjone byś je wobnowiś?

Z lěta 2021 chóśebuski Kolektiw Wakuum zarědujo wšake ewenty pó cełej Łužycy. Su to swěźenje, koncerty, wustajeńce abo pśed krotkim teke jadno źiwadłowe graśe. Ja sama som cłonk teje kupki a musym groniś, z Kolektiwom som něco namakała, což do togo jo mě w žywjenju felowało.

Wótrosła som ja najsy, w Dešnje. Doma smy poł na serbske se rozgranjali, stara mama jo serbska była a wót něgajšnych casow wulicowała, ja som na dolnoserbskem gymnaziumje była. Pózdźej som do młoźiny pśišła, zapusty a kokoty sobu swěśiła. Za mnjo pak akle Kolektiw Wakuum jo wótwórił rum za žywu serbsku kulturu, z kótarejuž som mógła se identificěrowaś.