Aktualne wudaće wědomostneho časopisa Serbskeho instituta Lětopis 71/2024 wopřija zaso rjad přinoškow k aktualnym slědźenjam na polu mjeńšinowych wědomosćow, sorabistiskeho rěčespyta a kulturnych stawiznow, kotrež su so w běhu lěta 2024 online wozjewili.

▶ Wuměłstwowy bus do Ochranowa a wokoliny

Wuměłstwowy bus tež lětsa zaso turu po Hornjej Łužicy jědźe. Stacije busa budu 16. a 17. awgusta 2025 hród hrabje Zinzendorfa w Berthelsdorfje, pohrjebnišćo a muzej za ludowědu w Ochranowje, měšćanski muzej a dwórnišćo w Lubiju kaž tež hrodaj w Krobnitzu a w Hrodźišću. Projekt podpěratej wospjet zaměrowy zwjazk Hornja Łužica/Delnja Šleska (ZVON) a wobchadny zwjazk Hornje Łobjo (VVO). Iniciatiwa Wuměłski bus pěstuje mjez druhim kooperacije z Łužiskim festiwalom a z projektom »Herbstwo Łužicy«.

▶ Wuspěšne knižne wiki za łužiske nakładnistwa

Łužicu prezentowachu na lětušich knižnych wikach wot štwórtka, 27. měrca do njedźele, 30. měrca, pjećo wudawaćeljo. Facit Kamjenskeho Muzeja zapadneje Łužicy, nakładnistwa Guntera Oettela ze Zhorjelca a Budyskeho nakładnistwa Neissuferverlag je hladajo na nawal zajimcow dosć pozitiwny. Stejnišćo Njebjelčanskeho towarstwa »Dowol na kraju w Sakskej«, je tójšto ludźi wopytowało. Woni wabjachu ze swojimi publikacijemi za turistiske atrakcije Łužicy. Tež Ludowe nakładnistwo Domowina je syły ludźi přiwabiło. Na prěnimaj dnjomaj wukopachu so zběrka »Die Lausitz in Reisebeschreibungen des 18. und 19. Jahrhunderts« Uwe Hentschela a knihi wo serbskich jutrach jako faworića publikuma.

Zažnu nazymu 2024 je so team studija LUCIJA prěni raz na puć podał k swědkam časa, kotřiž na zajimawe a čiłe wašnje wo serbskej zašłosći rozprawjeć wědźa. Jich přinoški je sobudźěłaćer LUCIJE Michał Cyž z kameru nahrawał. Z kolegu Janom Breindlom je dotalnych wosom interviewow do něhdźe 100 tematiskich klipow střihał.

Wot lětušich jutrow móže sej je kóždy zajimc na web-stronje www.kalajdoskop.de wobhladać. Nimo na kanalu Youtube šěri so projekt tež na instagramje LUCIJE, wo čož so Franciska Včelichowa stara. Ideju za projekt »kalajdoskop časowych swědkow« bě zrodźił jednaćel SŠT a studija LUCIJE Andreas Ošika, kotryž je 5. februara 2025 njenadźicy zemrěł.

Čemu kalajdoskop słuži? Po puću nowych medijow spřistupnja tež młódšej generaciji dopomnjenki Serbow na po-dawki, kotrež oficialny stawiznopis cyle wosobinsce, cyle subjektiwnje­ ilustruja. Jako tematiske ćežišća su so w rozmołwach wukristalizowali: Serbja za čas nacionalsocializma a wójny, cyrkej, šula a wukubłanje tehdom kaž tež za čas NDR, dźěło a wosobinske wobkedźbowanja hladajo na wobstejnosće, kotrež su za wěstu dobu typiske. Ale tež k našemu časej so někotryžkuli swědk wupraja. Po tutych kategorijach móža so zajimcy na web-stronje rozhladować abo so prosće po wosobach informować.

Chorzów. Muzej-skansen »Hornjošleski etnografiski park w Chorzówje« bě dnja 26. a 27. hapyrleje 2025 druhi króć městnosć za konwent domoródneje kultury SLAVNI.

Tole je najwjetše zarjadowanje w Pólskej, kotrež skića zjawnosć a zhromadnosć přiwisnikam starosłowjanskich, nordiskich a keltisko-german-skich stawiznow a pólskeje ludoweje kultury. Na něhdźe połsta stejišćach skićachu so tematisce přiměrjena literatura a debjenki, mólby, kreslenki, drjeworězby, lěkarstwa z přirody, na słowjanski srjedźowěk wusměrjene drasty a wudźěłki słowjanskeje mytologije.

Na jednej łuce mjez starymi drjewjanymi burskimi chěžemi etnografiskeho parka zaměstnichu so stany za přiwisnikow dawneho słowjanstwa, kotřiž so zdrasćichu kaž Słowjenjo w srjedźowěku. Na předań pak běchu tež serije t-shirtow z wuměłsce načasnje wuhotowanymi wobrazami słowjanskich mytiskich bytosćow, mjez druhim z dźowku wódneho muža, z připołdnicu a z přibohom Swarogom. Na łuce zetkachu so w chłódku štoma awtorki a awtorojo fantastiskich a historiskich romanow ze swojimi čitarjemi. Na jednym z burskich dworow skansena zhromadźichu so prokownicy, mjez nimi nahladna skupina młodych žonow.

▶ Finisaža wustajeńcy a awkcija na dobro młodźiny

Finisaža wustajeńcy plakatow přiwabi sobotu, 01. měrca, zajimcow do »dobreje jstwy« Budyskeho towarstwa Dźěłań dźeń. Plakaty běše spěwy­twórc Paul Geigerzäh-ler w minjenych 20 lětach přewažnje za swójske zarjadowanja zhotowił. Zakónčenje přehladki běše zdobom awkcija wubranych eksponatow. Anekdotisce pozadki wo kóždym objekće podawši, wjedźeštaj Geigerzähler a Florian Kaulfürst po njej. Najbóle požadane běchu wabjenske postery za koncertaj pod hesłom »Wočiń woči – Zhromadnje přećiwo rasizmej a fašizmej«, křidoćišć prěnjeje pokazki na rjad »Hody nimo – Punkrock fever­« a unikatna reprodukcija konterfaja Marje Grólmusec. Pjenjezy přewostaja Budyskemu samo zarjadowanemu młodźinskemu klubej Kurti, kotryž je tuchwilu bjez kruteho domicila.

Wo hudźbne wobrubjenje awkcije-finisaže postarachu so Geigerzähler ze swójskimi spěwami a wjacorymi titulemi skupiny Berlinska dróha kaž tež Jacke Schwarz a Willy Wilson, mjez druhim z akustiskimi wersijemi přinoškow tačele »Witaj«.

▶ Składnostnje jubileja

Chróšćanski wjesnjanosta Marko Kliman a farar Měrćin Deleńk přepodaštaj srjedu, 05. měrca, Budyskemu diecezanskemu archiwej prěnju slěbornu medalju, kotraž je składnostnje 800. jubileja Chróšćanskeje wosady a tamnišeje gmejny wušła. Nimo toho sposrědkowaštaj listowe znamki předewzaća Post modern, kotrež su tohorunja k jubilejej wušli.

Z wutrobu a rozumom

powěsćam słuchać

Přibliženje na psychologiski wobsah powěsćow

čas: pjatk, 13. junija 2025, wot 18 hodź. hač do njedźele,

15. junija, 13 hodź.

městnosć: Stróža pola Budyšina, Dom 1000 hatow (kubłanski centrum biosferoweho rezerwata »Hornjołužiska hola a haty«)

Česćene knjenje a

česćeni knježa,

w starych powěsćach a bajach, swojich figurach a jich dožiwjenjach namakamy wuraz a formu, kotruž dźensniši dźeń »energija«­ mjenujemy. Něhdy pak mjenowachu tole »swětło přirody«. Na Druhim łužiskim powěsćowym sympoziju chcemy so powěsćowym kruham domjacych zmijow »zmij« a »plon­« kaž tež »spodźiwnej kwětce« přibližić.

Kóždy indiwiduum steji před nadawkom, so jako dźěl kruha dawanja a branja zapřimnyć a wobě róli zabrać. Wobjednane powěsće skića nam pokiwy, kak móže jednotliwc z tutymi mocami wobchadźeć.

Přeprošamy Was tuž na fachowe přednoški, na zhromadnu wuměnu a trochu towaršliwosće.

Smolerjec kniharnja přihotuje sobotu za nas knižne blido z literaturu wo sympoziju.

wědomostny přewod:

towarstwo Carla-Gustava-Junga

Sakska z.t.

organizatoriske:

▶ Wustajeńca w Choćebuskej Lodce

»Akwarel – guslowanje ­wjelerakich technikow« rěka lětuša prěnja wustajeńca, ­kotruž wotewrichu štwórtk, 31. januara, w Choćebuskej Lodce. Wona wopřijima mólby Picnjanskeho wuměłca a wučerja molerstwa Hansa Müllera. Mjez něhdźe 50 ­hosćimi wernisaže běštej ­ tež jeho šulerce Marianne Wendlandowa a Antje Koßmagkowa.

▶ Jubilejny zapust najwjetši był

Dohromady 127 porow je so spočatk februara w błótowskej Nowej Niwje na jubilejny 150. zapust zhromadźiło. Cyłu hodźinu traješe, doniž njeběchu so posledni za obligatoriski skupinski foto na hoberskich róštach zesydali. Z wobrazom zdobom dokumentuja, zo je Zapust w Nowej Niwje najwjetši po wšěch Błótach. Mjez wobdźělnikami běchu tež drastowe towarstwa susodnych wsow a bywši wobydlerjo. Tući běchu jeno zapusta dla z Hamburga, Berlina a samo ze Šwicarskeje domoj přijěli. Slědowaše přećah po wsy. Dołheho swjedźenskeho ćaha dla trjebachu lětsa dwě dujerskej kapale. Swjedźeń skónčichu z rejemi w hosćencu.

▶ Hotuja so na wulki wustup

Znowa wožiwjeny chór Čornochołmčanskeje nałožkoweje skupiny Krabat přihotuje so na prěni wulki wustup. Kónc meje mjenujcy chce ćěleso Krabatowemu młynej hudźbnje k 20. narodninam gratulować. Pod nawodom Kerstin Lieder zwučuje ně­hdźe 20 spěwarkow a spěwarjow stajnje póndźelu w tamnišim Frenclowym domje.

Na zachopjeńku mójeje zaběry z wuměłstwom stojtej žywjenje a statkowanje českego wuměłca-ludowědnika, zběrarja ludowych spiwow wšyknych słowjańskich narodow Ludvíka Kuby, kótaryž jo wózjawił w 16 knigłach »Slovanstvo ve svých zpěvech«, mjazy nimi serbske spiwy. Wšako som studěrował w swójom casu klasisku muziku, spiw w Drježdźanach. A ako­ som se pó 1990 z Barlinja domoj nawrośił, som se zaběrał z dalšnym cyklusom Kuby, kótaremuž se groni »Slovanstvo ve svých obrazech«, tóś tu wuměłsku dokumentaciju jo wón jano ze Serbami – z wěcej ako 100 wobrazami – wugótował. Wuspěšna wustajeńca jogo łužyskich wobrazow 1922/23 w Praze jo pógóniła słowjeńskego mólarja Ante Trstenjaka, do Łužyce woglědaś. A generaciju pózdźej běšo to česka mólaŕka Alena Čermáková, kótaraž jo how pó stopach a motiwach wósebnje Serbowki mólowała a je na jadnoraznu wašnju do nimjernosći zapisała. Teke z tyma wobyma mólarjoma – a někotarymi dalšnymi – som se zaběrał a som teke dotychměst njeznate wobraze namakał. Někotare tych wobrazow som mógał nakupiś a z pomocu serbskeju muzejowu jo se raźiło, te wuměłske twóŕby we wustajeńcach pśed­stajiś. Chóśebuski Serbski muzej jo wobraze Čermákoveje z prědnym takim katalogom pśedstajił a jo mógał ceły cyklus Łužyce ako dar a ako­ nakup pśewześ. K zaběrje z wuměłstwom słušaju narskosć, pytanje za kontaktami, teke gluka a młogi raz pomaga tebje pśipad. Tak som w interneśe namakał figuru serbskego brašku z Mišnjańskego porclina. To som napisał swójomu staremu pśijaśeloju, fachnikoju serbskego wuměłstwa dr. Alfredoju Krawcoju. Wón jo mě wótegronił, až to njejo móžno, wón wó tom nic njewě. A weto jo se namakało dogromady pěś serbskich figurow a wóni su słušali do wobšyrneje zběrki dogro­mady 25 narodnych respektiwnje ludowych drastwow Nim­skeje, kó­tarež jo wuměłc Hugo Spieler nacerił. Teke toś ta zběrka jadnoraznych eksponatow ­běšo w Serbskem muzeju Bu­dyšyn wustajona.

Na cłonkojsku zgromaźinu Spěchowańskego towaristwa jo woglěd z Górneje Łužyce wuměłski pókład sobu pśinjasł

Z Města/Cottbus. Wót togo lěta jo Serbski muzej Chóśebuz teke na wałtorach za woglědarjow wótwórjony. Wjele wuspěšnych projektow a kooperacijow jo pregowało muzejowe źěło slědnego lěta a z wjele nowym, což wobogaśijo, což znatosć a atraktiwnosć muzeja pówušyjo, źo to lětosa pilnje dalej.

A to teke z wjelikeju pódpěru Spěchowańskego towaristwa Serbskego muzeja. Zajmny pśeglěd wó tom wšyknom jo se dał pětk, 24. januara, ako jo pšosyła Madlena Norberg, pśedsedaŕka Spěchowańskego towaristwa, do togo muzeja na cłonkojsku zgromaźinu.

14 luźi jo se pśinamakało. Wjeźeca kuratorka muzeja, Martina Nowakojc, jo se chórosći dla zagroniś dała. Škóda jo to glědajucy na to, až wóna w aprylu na wuměńk źo – lube póstrowy wót njeje jo pósrědniła kuratorka Christina Kliemowa. Robert Büschel, wjednik Měsćańskich zběrkow, kaž teke jogo pśedchadnik, Steffen Krestin, teke njejstej mógałej pśiś, drugego zawězka dla.

Tradicionelnje se na zachopjeńku cłonkojskeje zgromaźiny togo Spěchowańskego towaristwa tuchylne jubilary mjazy cłonkami z kwětkami cesće. Tencas jo płaśiła taka gratulacija Steffenoju Krestinoju, pókładnicy Angeli Fuchsowej, a Weronice Žurowej, kótaraž jo tejerownosći w pśedsedaŕstwje towaristwa wjelgin aktiwna.

Najwjetši němski spisowaćel našeho časa, kaž jeho druzy tež mjenuja, Thomas Mann, swjeći lětsa jubilejej: Wón narodźi so před 150 lětami, mjenujcy 6. junija 1875 w Lübecku a zemrě před 70 lětami, 12. awgusta 1955 w Zürichu.

Jeho zawostajenstwo je jara wulke a wjelestronske, w lěće 1929 wuznamjenichu jeho z Literarnym Nobelowym mytom: Romany, nowele, powědančka, eseje, narěče, nowinske nastawki, listy, přednoški, dnjowniki, interviewy … Tohodla we Wikipediji, ale tež w encyklopedijach (mam hišće cyły Brock-haus!) jara wjele wo nim pisaja. Nochcu tu pak ničo dodać abo wotpisać. Tež biografojo su wo nim pisali – Wikipedija naliči wosom biografijow. Tomu přidruži so jara wjele knihow wo jeho dźěłach a skutkowanju. Tohodla sym dołho přemyslował, što scyła wo nim napišu.

W Brockhausu pisaja wo jeho tworjenju: »Thomas Mann, kotryž słuša k najwuznamnišim powědarjam němskeje rěče w 20. lětstotku, pokročowaše powědarsku techniku 20. wěka (wosebje L. Tolstoja)«. A wo jara wobšěrnym wobjednanju romana ›Dr. Faustus‹ steji we Wikipediji sćěhowace: »Jako dalše žórło inspiracije mjenuje Thomas Mann zetkanje Iwana z čertom w romanje Dostowjewskeho, ›Bratřa Karamasow‹.« Rozmołwa z čertom twori wšak wjeršk tutoho romana!

▶ Dźesać prapremjerow mištersce zmištrowali

»Tři lětdźesatki zwjazanja europskeje klasiskeje hudźby a serbskich zynkow ze stajnje znajmjeńša pjeć prapremjerami – tajkule horliwosć njemóžeš sej dosć česćić«,

chwaleše moderator 30. wosebiteho koncerta na spočatku lěta Gregor Kliem organizatorku rjadu Heidemarju Wiesnerec njedźelu, 05. januara, w Budyskim Serbskim muzeju. Po koncertomaj w Drježdźanach a Lipsku běše sprjewine město třeća stacija »małeje turneje«.

Lětuši program pod hesłom »Music of One« wopřijima dohromady dźesać nowych twórbow, kotrež Wiesnerec (křidło), Ayda Demirkan, Felix Klein (wobaj husle), Waltraut Elvers (brača) a Ramon Jaffé (cello) na dotalnych předstajenjach mištersce zmištrowachu. Tak zahrachu »Alle sollen eins sein« Feliksa Brojera, »Duwo za wiolinu a braču« Lukaša Čórlicha, na serbsku popowu hudźbu złožowacy so kruch »Reminescenca« Sebastiana Elikowskeho-Winklera, »A little piece of peace« Ulricha­ Pogody kaž tež Wiesnerec wěnowanu »Fermatu intermedie« Jana Cyža a »(Nje)měrnu« Symana Hejduški­ w so měnjacej wobsadce.

Tohorunja prěni raz zahrachu nowostce »Motorik automat mechanik« Deniza Dortoka a »Freundlic­hsein« Petera Wittiga.

Gubin. Dnja 08. januara 2025 je čłonka Zwjazka serbskich wuměłcow z. t. dr. Justyna Michniuk z Choćebuza na přeprošenje direktorki měšćanskeje biblioteki knjeni Ewy Dąbek, w pólskim Gubinje k temje »Wot wječornych spěwow k magiskim symbolam: zymske tradicije Serbow a Słowjanow« přednošowała.

Wona je temy kaž woznam spěwow pola starych Słowjanow, teksty hodownych pěsnjow a přećow kaž tež wěru do jich skutkowanja wobjednała. Nimo toho je wo zymskich serbskich nałožkach kaž dźěćatku, camprowanju a zapustowanju referowała a je tute přirunała z pólskimi nałožkami a symbolemi.

Při tym je na zhromadne słowjanske korjenje pokazała. Pod hesłom »Słowo ma móc!« je referentka na přikładach starych pólskich a serbskich hesłow podała, zo tajke přeća magisku, praktisku a tež socialnu funkciju maja. Potom su přitomni originalnym přećam w pólskej narěči Góralow připosłuchali, nahratych w Beskidach kónc hodownika a spočatk wulkeho róžka. To stawaše so we wobłuku žiweho nałožka tak mjenowanych »Jukaców« a »Dziadów«.