Pśed krotkim som starcyła na CD-słuchograśe »Konferenca zwěrjetow« pó źiśecych knigłach Ericha Kästnera. Nejpjerwjej som kśěła CD pśi rěšenju bydlenja pśipódla běžaś daś. Ale dłujko njejo trało, až som rěšeński rěd na bok scyniła a se sednuła. To tšojenje som musała se wobglědniwje wótsłuchaś!

No jo, buźośo se snaź mysliś – to ga jo wěcka za źiśi. Jo, se wě, ale Erich Kästner jo znaty za to, až jogo zazdaśim źiśece teksty cesto teke dorosćonym něco groniś maju. A z wulicowanymi tšojenjami w »Konferency zwěrjetow« pokazujo z palcom na zazdaśim mudrych a zdrjałych dorosćonych. Pśeto njejźo wó nic wažnjejšego ako wumóženje swěta a cło­wjeka pśed takimi dorosćonymi, ako za mócu póžedaju, tšašne wójny naškaraju a wobswět skóńcuju. A tomu kśě zwěrjeta zadoraś, aby źiśam dobre cynili. Chto ga by kśěł wót wěrnosći groniś, až wšykne dorosćone su mu­drjejše ako źiśi! Mě zyma póběgujo, gaž se mě pśi słuchanju togo tšojenja wobstawnje mysli k źinsajšnej pśibytnosći swěta a cłowjestwa wuběguju. Źiśece knigły su wujšli w lěśe 1949.

Dla politiskego njeraźenja zagronitych organizěruju zastupniki wšyknych zwěrjetow zemje paralelnje ku konferency luźi swóju konferencu, aby wobradowali, kak mógał se měr na swěśe zawěsćiś a šćitaś. K swójej konferency zwěrjeta pśepšosyju wót kuždego kontinenta jadno góle, pśeto zwěrjeta maju źiśi za njewinowate na problemach luźi. Wóni kśě ideje a plany źiśi k pólěpšenju swěta zapśěgnuś. Slědkoju dojźo k tomu, až wšykne wjedniki statow pódpišu dogrono, kenž póstajijo, až wšykne granice su wótpórane. Kaka źiśeca ideja! Utopija? Knigły »Konferenca zwěrjetow« wšak su wudane ako źiśece, ale wóni njejsu bajka. Knigłam jo pśipis Kästnera pśidany: »knigły za źiśi a wěcywuznatych«. Toś naźejamy se, až jo dosć wěcywuznatych mjazy »wjelikimi«, dorosćonymi, kenž spšawnje a napšawdu, gromaźe ze wšyknymi luźimi, wjelikimi a małymi, wšykne wójny wšuźi na swěśe dokóńcnje a jasnje wótpokazuju.

»Weil es um Sachsen geht«, steji na wólbnym plakaće. Elaine Jentsch, ach ně wodajće – Jenčec – je tež namolowana. Tróšku dlěje na zeleno-běłe wono hladam a woprawdźe, tam steji tež čwak serbskeho teksta: »A wo dwurěčnosć«. Wězo, wo čo by hewak šło ... Hdyž tutón tekst wuńdźe, potom su wólbne wuslědki w Sakskej runje dźeń stare. Tekst pisajo su wone hišće hudźba z poměrnje zdaleneho přichoda. Fakty hišće narodźene njejsu, ale tam je strach, kotryž zdawa so mać wšěch rozmołwow w tutym kraju do wólbow być, kotrež móhli rozsudne za naš přichod być. Chcyjo nochcyjo je wólbny wuslědk dar abo brěmjo do přichoda. Nó haj, skerje jenož brěmjo, wšako njejsu wuhlady za nas Serbow tak abo znak pře dobre. Zo běše a je CDU jenož wjelk we wowčim kožuchu, to je so mi nanajpozdźišo wuwědomiło, jako nazhonich njeznatu ignorancu serbskich CDU-politikarjow hladajo na Radworsku šulu. Hdźe da woni wšitcy běchu, kiž so hewak w medijach tak rjenje za serbske zajimy zasadźuja? Njehodźi so fatalna realita do rjaneho wobraza stajnje spokojnych Serbow? Tak so mi zda. A aroganca swědči tež wo samozrozumliwosći serbskeje podpěry za wonu stronu, kotraž je, móhłrjec, ludowa strona Serbow. W přirunanju z druhimi stronami wšak je wona – pozdatnje křesćanska strona – tež mjenje zła, tola prašenje za alternatiwu wostanje. Jednu tajku hižo mamy. Wo tej tu pisać nochcu, abo, snano, tola. Dyrbju wo njej pisać­: Wóndano mějachmy w redakciji zajimawu diskusiju

Njewěm so dopomnić, hdy sym wo tym rozmyslować započała: Z kotreje přičiny su bajowe postawy Serbow tak husto ze złymi kajkosćemi charakterizowane? Čehodla jich ludźo wobšudźa abo za nós wodźa? To sej wuswětlić njewěm. Njewěm sej tež předstajić, zo su ludźo same něhdy złe byli – tež hdyž njejsu swět hišće tak zrozumili, kaž my to dźensa znajemy. A tež nam njeje wšitko zwoprědka jasne, ale mamy wotmołwy na prašenja pytać a namakać. To pak so přeco njeporadźi. A tak je to tež z wotmołwu na moje prašenje: Z kotreje přičiny je Připołdnica zła? Ja ju za tajku nimam. Mi je wona skerje žel, dokelž nadawamy jej, zo přinjese smjerć, kotruž scyła přinjesć nochce. Připołdnica so čłowjekej jenož warnujo bliži – tak znajmjeńša to wěcywustojni ludowědnicy praja. Z kotreje přičiny warnowanje? Zwjetša je tomu tak, zo čłowjek hinje, ručež jemu abo jej Připołdnica před woči stupi.

Ja měnju, zo nima wona scyła za zmysłapołne, zo so čłowjek w připołdnišej horcoće na polu drěje. Tuž wšak wona tež runje tym před woči stupi, kotřiž kaznju – něhdy wšak chudźi wotročcy sej husto připołdniši měr popřeć njemóžachu – njedodźeržachu. Tohodla wona bjezdwěla hižo we womorje ležacym před duchowne wóčko stupi a so jich za tym praša, lěpje kaza, zo maja jej wo tym powědać, štož runje dźěłaja – a to cyłu hodźinu. Wšako ma so na přikład len runje w najhorcyšim času lěća wobdźěłać a žnjeć. Spore dźěło to, kotrež žada sej wulku prócu. Tež młynskim kaza Připołdnica přestawku z tym, zo da jim nadawk, so z karana napić – bjez toho, zo bychu so kromy sudobja dótknyli. A tež tykanc smědźa jěsć, tola jenož tak, zo kromu njewobškodźa. Štóž so po jeje přeću ma, tón je wumóženy. Připołdnica so zminje a wostaji serp, znamjo smjerće, ležo. Ju pak njewobkedźbowacy skorži wo sylnym hłowybolenju abo zhubi samo žiwjenje. Wěmy dźensa, zo je Připołdnica pokazka na wopar (Hitzschlag), kotryž čłowjek w horcoće poćerpi. Přěhrali su potajkim ći, kotřiž sej přestawku njepopřeja. Jim, tak powědki praja, Připołdnica – potajkim duch, žonišćo a podobnje pomjenowana mytiska bytosć ze serpom – hłowu wotrubnje. Druhdy je wona tež kaž Smjerć z kosu zwobraznjena. Bjezdwěla bychu ju wuměłcy tež z druhim dźěłanskim gratom předstajić móhli. Serp znajmjeńša so błyšći, ručež wona jón do słónca dźerži. Pokazka to na słónco, kotrež w ceniće steji a čłowjekej škodźi – tomu kiž je bjez škita, bjez přestawki. Na druhim boku pak hodźi so tež z wotewrjenym wěncom přirunować, čłowjeka krónowaceho.