Předsydka Maćicy Serbskeje dr. Anja Pohončowa a městopředsydka dr. Ines Kellerowa pobyštej wot 3. do 6. awgusta 2023 w Martinje w Słowakskej na 5. kongresu Maćicow a dalšich słowakskich kulturnych institucijow. Přeprosyła je k tomu Matica Slovenská, kotraž wuhotowa kongres składnostnje 160. róčnicy swojeho załoženja a 30. róčnicy załoženja Słowakskeje republiki. Wona ma swój centrum w Martinje. W lěće 2007 wuhotowa prěni kongres, na kotrymž wobdźělištaj so tehdyši předsyda Maćicy Serbskeje dr. Měrćin Völkel a čłon předsydstwa Jurij Łušćanski. Dalše tajke kongresy sćěhowachu w lětach 2013, 2014 a 2019 – stajnje tež ze serbskim wobdźělenjom.

Předsyda Maticy Slovenskeje, Marián Gešper, zahaji kongres štwórtk, 3. awgusta 2023 popołdnju w Turčianskej galeriji srjedź města. W předžurli zetkanišća wosebita wustajeńca stawizny a wuznamne wosobiny Matice Slovenskeje předstaješe, kaž tež jeje mjezynarodne styki. Po zahajenju kongresa přizamknychu so rozprawy předsydow Maćičnych zjednoćenstwow wo swójskej dźěławosći a situaciji, ale tež wo aktualnych problemach. Anja Pohončowa poda přehlad wo stawiznach a nadawkach Maćicy Serbskeje a skedźbni na Maćične projekty zašłeju lětow. Dale dźakowaše so předsydźe Maticy Slovenskeje za móžnosć w časopisu »Slovanský obzor«, wudawane wot Maticy Slovenskeje, wo swojej dźěławosći rozprawjeć. Tutón časopis nasta po štwórtym kongresu Maćicow 2019 (tohorunja w Martinje) a poskićuje rum za mjezsobnu informaciju wo zhromadnym dźěle mjez Maćicami a dalšimi słowakskimi kulturnymi institucijemi w tu- a wukraju a chce z tym skrućenju narodneho wědomja přinošować. Maćica Serbska měješe hižo wjacore razy składnosć, w nim wo swojim skutkowanju rozprawjeć.

Jadnab 55 zajmcow jo pśišło 25. awgusta na zakóńcece zarědowanje z drogowańskeje wustajeńce k cesći serbskego mólarja Jana Buka »Wšykno jo krajina« do Wuměłstwoweje hale Łužyca za głownym dwórnišćom w Měsće. Wustajeńca se wupórajo něnto na drogu do Zieloneje Góry a Wrocława a zakóńcyjo se w Złem Komorowje. Finisažu w organizaciji chóśebuskego Serbskego muzeja jo moderěrował Gregor Kliem ze Serbskego rozgłosa rbb.

Kuratorka Serbskego muzeja w Chóśebuza Christina Kliemowa jo wuwitała gósći z měsćańskego amta, wjednicu Budyšyńskego Serbskego muzeja Christinu Boguszowu, zastupnikow partnaŕskich muzejow w Pólskej a drugich. Pśibytne su byli teke pśiswójźbne mólarja, kótarež su se kuratorce Christinje Kliemowej za tu wustajeńcu wuźěkowali.

Christina Kliemowa wuwitajo gósći Finisaže 25. awgusta, za njeju wótlěwa M. Wjenk, J.-F. Ketlicojc, W. Barthold, I. Hustetowa a Ch. Piniekowa. Foto: Viktor Zakar

Pśi pokazanju wósebnych twóŕbow Jana Buka su cytali dr. Willi Wolfgang Barthold, Ingrid Hustetowa, Měrćin Wjenk, dr. Christiana Piniekowa a Jill-Francis Ketlicojc. Až na kněz Barthold, kótaryž jo cytał tekst Lubiny Hajduk-Veljkovićoweje z kótarejuž źěła na TU w Drježdźanach, wše druge su awtory a awtorki tekstow wózjawjonych ako źěl serije wó Janu Buku w kulturnem casopisu Rozhlad ku góźbje jogo 100. narodnego dnja. Na flejśe a klawěrje stej grałej Christiana Bukowa a Aglaja Sprengel, na dudach Tomasz Nawka a Steffen Kostorž. Swóje dopomnjeśa wó mólarju stej pśedstajiłej muzikaŕ Steffen Kostorž a dr. Christiana Piniekowa, kótarež stej jogo ako wucabnika mólaŕstwa w šuli dožywiłej.

▶ Wjeźenje pó wustajeńcy k wuměłstwu Jana Buka ze Stephanom Kaiserom

8. a 9. junija jo se w ramiku wustajeńce «Serbski mólaŕ Jan Buk Wšykno jo krajina/Alles ist Landschaft» wótměło wjeźenje ze chóśebuskim wuměłcom Stephanom Kaiserom. Kaiser jo Jana Buka w běgu jogo cłonkojstwa w źěłowem kole serbskich twórjecych wuměłcow póznał. Na wjeźenju 8.

junija jo se wobźěliło 8, na drugim wjeźenju 9 zajmcow.

▶ Rěčny aktiwizm jako tema wustajeńcy

Wustajeńca »Čej da sy?« Budyskeho Serbskeho muzeja (14.5.-22.10.2023) Foto: Serbski muzejSydom symboliskich a tematiskich wrotow wjedu po wustajeńcy, kotrež na prašenje »Čej´ da sy?« wotmołwu dać móža. Swójska maćeršćina, křesćanska wěra, tradicije kaž tež zhromadnosć tworja wažne stołpy katolskich Serbow. Tola tež w domiznje so swět dale wjerći, wjele je dźensa indiwidualniše hač před sto lětami. Kak su so žiwjenske poměry a wašnja změnili, so tu pokazuje. Na zakładźe symboliskich objektow, fotow, widejow a hrow je wopyt wustajeńcy aktiwny a pohnuwa k přemyslowanju. W prěnim měsacu wobhlada sej wustajeńcu hižo 1.700 ludźi. Dnja 18. junija přidružitej so dalšej modulaj wustajeńcy - pućowaca fotowa prezentacija »PRISMA. Žiwjenje při Klóšterskej wodźe« a přewodna kniha LND. Pisany přewodny program wustajeńcy »Čej´da sy?« chce temu na wšelakore wašnje w Budyšinje a w katolskej Hornjej Łužicy zbližić.

▶ Žandojske literarne wótpołdnjo

Za tym ako jo budyšyński Serbski muzej wustajeńcu »Wšykno jo krajina – Serbski mólaŕ Jan Buk« publikumoju w Budyšynje mjazy 02. oktobra 2022 a 26. februara 2023 pokazał, spórał jo se interaktiwny doglěd do statkowanja serbskego wuměłca Jana Buka do Chóśebuza. To jo druga stacija wót pěśich, wót kótarychž dwě dalšnej stej w Pólskej (Wrocław a Zielona Góra). Slědna stacija pak jo w Złem Komorowje, źož se krejz pśedstajenjow zacynijo, kótaryž jo se žycył mólaŕ k swójomu 95. burstakoju. Toś ten mjazynarodny projekt, na kótaremž su źěłali wšake institucije mjazy drugim Serbskej muzeja w Budyšynje a Chóśebuzu, Muzeum Wrocława a Muzeum Lubuskego kraja, njewobstoj jano z drogowańskeje wustajeńce, ale teke z pśednoskow, drogowanjow pó slědach sćěnowych mólbow, mozaikow a twóŕbow Jana Buka.

Naslědku, jo se wózjawił wobšyrny katalog w styrich rěcach (górno- a dolnoserbski, nimski a pólski) w nakładnistwje Sandstein, kótaryž jo wudała kuratorka ze Serbskego muzeja w Budyšynje Christina Boguszowa. Cas wustajeńce »Wšykno jo krajina« w Chóśebuzu jo wót 02. junija 2023 do 27. awgusta 2023.

Dwě na wustajeńcy pśedstajonej mólbje: Chemikaŕka (1953) a Buŕski śichowobraz (1955) Fośe: V. Zakar

W tśich institucijach w Chóśebuzu (Serbski muzej, Wuměłska hala Łužyca, Stara płachtowa gótnica) pśedstajaju se rowno wšake twóŕby Jana Buka. Na wótwórjenju w Chóśebuzu 02. junija jo do Serbskego muzeja pśišło něźi 75, do Wuměłskeje hale Łužyca (Kunsthalle Lausitz) jadnab 70 a do Stareje płachtoweje gótnicy wokoło 70 zajmcow. Na wjeźenju ze wuměłcom Stephanom Kaiserom pó wustajeńcy w Serbskem muzeju jo pśišło 8. junija 9 luźi a 9. junija 9 luźi.

Wót 9. měrca do 29. maja w barlinskej galeriji Kreuzberg/Bethanien jo była wiźeś wustajeńca narodnych mjeńšynow a luźi z migraciskeju slězynu Rusojskeje Federacije (RF). To su byli wšake wideoinstalacije, mólby, foto wót něźi 30 wuměłcow a kupkow. Ideja wustajeńce jo była pokazaś na kolonialne pśedsudki, rasizm, genocid, kótarež su dožywili prědowniki źinsajšnych ludow ZSSR a RF w njedawnej zachadnosći a kótarež wóni hyšći dožywiju źinsa. Jaden eksponat su byli na pśikład comici Qalamqas, Gul Altyn ku głodumrěśu kazachiskego luda w lětach 1931 – 1934 pśez kolektiwěrowanje. Tencas jo dogromady wumrěło skóro połojca wšyknych Kazachow. Animěrowane wideo wót sn pśiwobrośijo se k tatarskej rěcy, kótaraž ma wěcej nosarjow, ako kótaražkuli druga indigena rěc w RF. Licba jeje nosarjow pak teke stawnje wóteběra, wósebnje tych, kótarež wobkněžyju literarnu rěc. Za toś tu rěc se wužywa tśi alfabety, což njecyni wobkněženje lažčejše. We wokognuśu RF dowólijo wšyknym ludam, kenž su tam doma, wužywaś jano kyriliske pismo. Awtory wustajeńce su wuzwignuli, až su se jich domownje wěcej razow pózgubili, ako w casu Stalinowych deportacijow, tak teke zasej źinsajšny źeń. Wětšyna z nich su wudrogowali a maju naźeju, až jaden źeń jich domownje se wulichuju a snaź teke ako njewótwisne staty. Togo za jich zdaśim se bój Putinowy režim. Wětšy źěl mobilizěrowanych wójakow, kótarež wójuju we wokognuśu w Ukrainje, su zastupniki wšakich etniskich mjeńšynow RF ako Burjaty, Čečeny a dalšne. Za zdaśim awtorow wustajeńce, «domownja» co zbyś swóje mjeńšyny, jich do wójny sćelucy. Na taku wašnju kśě za jich zdaśim separatizmoju zadoraś.