▶ Dwudnjowska premjera

Něhdźe 300 wopytowarjow zličichu na premjerje festiwala »Witaj« kónc julija, zwoprawdźenym mjez druhim z podpěru Łužiskeho instituta za strategiske poradźowanje a spěchowany wot Załožby za serbski lud. Nimo hudźbnych přinoškow skićachu so hosćom wšelake dźěłarnički a pokazaštej so filmaj »Pytaś a namakaś« a »Pola nas rěka wona Hanka – Pla nas gronje jej Hanka«.

▶ Ochranow ma jara wulki wuznam za serbske kulturne stawizny

Jako dźěl sydlišćow Ochranowskeje bratrowskeje wosady słuša městačko nětko do swětoweho kulturneho herbstwa UNESCO.

Ochranow je, po Mužakowskim parku a hórnistwowym regionje Rudnych hór, třeća městnosć z tutym titulom w Sakskej. Nabožne budźenje, kiž wot tam na cyły serbski ewangelski region wuprudźowa, je trajne slědy w serbskich stawiznach zawostajiło, wosebje na polu pismowstwa. To praji fachowča dr. Lubina Malinkowa.

▶ Historiske fota wo drastach Wendlanda

Wot 2. junija do 31. oktobra prezentuje Kulowcowy muzej Lübeln we Wendlandźe (Delnja Sakska) wosebitu wustajeńcu wo žonach, kotrež su we wendlandskej narodnej drasće chodźili, na historiskich fotach.

16lětnej hólcaj Hans a Konradin chodźitaj w 30-tych lětach zašłeho lětstotka na gymnazij Karla Alexandra w Stuttgarće.

Tuta putaca stawizna ze šulskeho časa pokazuje, kak ćežko móže być, pozdatnje njepowalne přećelstwo wobchować, a kak lochko je, w swěće bjez tradicionalnych wěstosćow jednorym ideologijam podležeć.

Po tym zo běše před lětomaj cyłkowna partitura operety Jurja Pilka »Smjertnica« wušła, sćěhowaše nětko tež k tomu słušacy, za wuwjedźenje a inscenaciju trěbny klawěrny wućah. Do wudaća zapřijał je ­wudawaćel originalne (němske) libreto komponista. Klawěrny wućah hodźi so mj. dr., kaž wšitke tamne wot nakładnistwa »LUMIR« wudate serbske hudźbne materialije, w Smolerjec kniharni skazać.

»Serbska ludowa opereta Smjertnica« dožiwi (koncertantnu) prapremjeru składnostnje spěwanskeho swjedźenja w Budyskej »Krónje« dnja 2. oktobra 1912.

Na kóncu swojeje recensije wo wonym koncerće pisa Michał Nawka: »Tu horce přeće: Maćica, daj klavěrny wućah Morany (= Smjertnica – mš.) w notach ćišćeć! Nic mojedla: ja sebi jo dawno wotpisach. Je-li wunoška z koncerta, ćim skerje!« ­Tuta próstwa spjelni so ­jemu nětko, po wjac hač 120 ­lětach. Nadźijomnje tež dosć serbskich hudźbnikow a hudźbnje zajimowanych wo nju rodźi.  

   MĚRKO ŠOŁTA

Pó pódpisanju dogrona wó muzeju »Slawenburg Raddusch«

Dnja 15. awgusta 2024 wótpołudnja zeger jadnogo bu w muzeju »Słowjańske groźišćo Raduš« z pódpisanim wótpowědnego dogrona zagronitosć za muzej do ruki nowego wobgóspodowarja pśepódana.

Medije su wó tom a južo w mjasecach do togo rozpšawili. Teke, až nowy wobsejźaŕ pśewzejo wšych źaseś pśistajonych muzeja. A až wón jo był jadnučki, kenž jo městoju zapódał póžedanje a koncept. Zboka som zgónił, až njejo był jadnučki, ale njejsom zgónił, chto jo była dalšna zajmowana wósoba abo organizacija.

Sedym mjasecow stej město Wětošow a Slavonic Europe Foundation zaměrnje jadnałej, wšo wažne z pomocu juristow pśepowědałej a do sadow dogrona spisałej. To jo poměrnje malsnje, což źe jo w prědnem rěźe zasłužba prezidenta Slavonic Europe Foundation, Davida Chmelíka. Wón jo charismatiska wósobina, wjelerěcny, pśijazny a swětoju wótwórjony luź. Wón wumějo pśeznanjecy powědaś a jo połny nowych idejow.

Wón a teke wětošojski šołta Bengt Kanzler, z kótarymž som pśed nawłos źewjeś lětami wuswěśił wótnowjone, w lěśe 2008 zasej namakane město něgajšnego swětego žrědła »Łoboźica«, stej Serbam pśichylonej muskej. David Chmelík jo sebjewědobny a na mjazynarodnem parkeśe južo nazgónity.

Běše to woprawdźe najprjedy eksperiment, jako narěči dr. Křesćan Kessner (znaty lěkar, rodźeny Lubijčan a bydlacy we Łomach, kotryž je sej awtodidaktisce serbšćinu přiswojił) Budysku župu »Jan Arnošt Smoler«, hač njebychmy Towaršnosć Carla Gustava Junga Sakskeje z.t. při wuhotowanju 1. Łužiskeho powěsćoweho sympozija podpěrać móhli. Připrajichmy a njejsmy to wobžarowali – cyle nawopak!

Na krasnym junijskim kóncu tydźenja zetka so 35 zajimowanych ludźi w Domje tysac hatow w Stróži, mjez nimi tež wosom Serbow. Chcychu z wutrobu a rozumom Krabatowej powěsći připosłuchać a so jeje psychologiskemu wobstatkej zbližić. Tema sympozija bě »Krabat – mjez splećenjom a wuwićom«.

Wšitcy běchu wćipni, kak hodźi so powěsć wo Krabaće psychologisce rozjasnić a kotre poćahi hišće hač do dźensnišeho wobsteja. Tuž so na zakładźe třoch přednoškow – swědomiće wědomostnje spřihotowane a přednjesene wot psychologowki Denis Rudin z Küsnachta (Šwicarskeje) – z Jurja Pilkowej wersiju powěsće wokoło Krabata, jeho maćerje, jeho sobu zawlečenych a čorneho młynka zaběrachmy.

Najprjedy měješe předčitana powěsć na kóždeho wobdźělnika-jednotliwca skutkować, korjenje powěsće a powěsćoweje figury mějachu so wuwědomić. Potom pokaza nam znata serbska wuměłča Maja Nagelowa, kak hodźa so z wołojnikom abo čornej krydu na swětłej mjechkej papjerje swójske začuća zwuraznić. Wobdźělnicy kruha pomhachu sej mjez sobu, so potom pozdźišo tež wo molowanym wuprajić.

▶ Serbska kulturna brigada 75. róčnicu w »Krónje« woswjećiła

Składnostnje 75. róčnicy załoženja 1. serbskeje kulturneje brigady je ćěleso sobotu, 1. junija, wulki jubilejny swjedźeń w Budyskej měšćanskej hali »Króna« wuhotowało. Na połnje wobsadźenej žurli předstaji brigada něhdźe dwuhodźinski, chronologisce zestajany program, kotryž moderatoraj Bogna Korjeńkowa a Jakub Wowčer jako »interaktiwnu jězbu po času z najwoblubowanišimi spěwami a prapremjeru« připowědźištaj. Tak zahaji chór koncert ze sadźbu Gustawa Wowčera »Maćernu rěč lubuju«, kotraž je nimale wot spočatka z krutym wobstatkom repertoira brigady. Slědowachu mjez druhim ludowy spěw »Běži woda, běži«, zhromadnje z publikumom zaspěwany židowski kanon »Hine ma tov« a loni na Schadźowance prěni raz prezentowany »Rap dwanatkow«. Medley z oratorija »Wětrnik a časy« Měrćina Weclicha a Madleny Nastyccyneje kaž tež wurězk z oratorija »Hrodźišćo« samsneho komponista a libretistki prezentowachu spěwarki a spěwarjo z podpěru hudźbnikow wokoło Malty Rogackeho, »nowu wersiju« Weclichoweje kompozicije »Do pedalow stupamoj« wobrubi skupina bjez mjena.

Rada za nastupnosći Serbow pśi krajnem sejmje zasajźujo se za doźaržanje a polěpšenje serbskich pšawow a zastupujo serbske zajmy na politiskej rowninje.

Terminy:

- až do 28.10.2024 zeger 16:00 jo móžno wólbne naraźenja pisnje w jadnańskem běrowje wólbnego wuběrka zapódaś

- až do 8.12.2024 jo móžno se ako wólaŕka / wólaŕ registrěrowaś

- až do 15.12.2024 zeger 12.00 se pśewjedu listowe wólby

Wšykne wólbne a informaciske pódłožki stoje na internetowem boku http://wolba-serbska-rada.de k dispoziciji a mógu se teke pód: emailProtector.addCloakedMailto("ep_d848021f", 1); pśi wólbnem wuběrku skazaś

K zapisoju

▶ Wohnjostroj ze sakskej premjeru

Po prapremjerje prěnjeje produkcije filmoweho labela Lusatiafilm »Ein Feuerwerk für die Kleinstadt« w Grodku předstajichu pask wutoru, 23. apryla, w Zhorjelcu prěni raz w Sakskej. Wot lětušeho septembra chcedźa film regularnje w kinach po cyłej Němskej pokazać. Epizodowy film wopřijima pjeć ze sobu splećenych kapitlow a wobswětluje drje typiski lětni dźeń w Grodku najprjedy z perspektiwy dźěći na proze k młodźinje a na to młodostnych, dorosćenych, (komunalnych) politikarjow a skónčnje z wida seniorow.

▶ Dom so na kulturny centrum wuwił

Čłon předsydstwa towarstwa Zejlerja a Smolerja we Łazu, Reinhardt Schneider, skedźbni pjatk, 19. apryla, w rozprawje na lětnej hłownej zhromadźiznje na wuznam a prócowanja spěchowanskeho towarstwa Zejlerja a Smolerja. Mjez druhim su čłonojo towarstwa při Domje Zejlerja a Smolerja wopomnjensku taflu za Łazowskeho chronista a čestneho wobydlerja Heinza Menzela poswjećili a spočatk februara basnika Handrija Zejlerja k jeho 220. narodninam počesćili. Spěchowanske towarstwo wobsteji mjeztym hižo 30 lět. Towarstwu přisłuša tuchwilu něhdźe 40 čłonow.

Mała wjera je bohužel hakle sto a sydomadwaceći lět stara. Tohodla njesmě wona na Wałpornej horje sobu rejować. Hdyž njeje wona hišće žana wulka wjera, potom chce znajmjeńša dobra wjera być. Z tym za­počnje so chětro dyrdomdejski čas.

Hižo dlěje hač 60 lět zaku­złuje zmužita, sebjewědoma a žortna wjera dźěći a dorosćenych a zawini ze swojimi dobrymi skutkami wšelake šmjatki. Kniha wuńdźe prěni raz 1957 w nakładnistwje Thienemann. Wona bu mjeztym do znajmjeńša 48 rěčow přełožena a je nětko hornjoserbsce w nakładnistwje Veles wušła. Na předań je w Smolerjec kniharni, w SKI a w online-wobchodźe veles-verlag.de.

Wón běše najwuznamniši němskorěčny spisowaćel dwaceteho lětstotka, literarny ženij. Z nami je wón trochu zwjazany přez to, zo je skoro cyłe swoje žiwjenje w nam lubej Praze bydlił, mjez druhim je tam w domčku na Zlatej uličce swoje dźěła tworił. Wo Praze je raz rjekł, zo wona jeho njespušći. Wo swojej rěči praji wón: »Němčina je moja maćeršćina, ale čěšćina je mojej wutrobje bliska« a podpisał je husto z »František Kafka«. Wo jeho wuznamje swědča dohromady 27 biografijow. Najnowša z nich je lětsa wušła: Rüdiger Safranski »Franz Kafka – Um sein Leben schreiben«, Mnichow 2024. Na nju so w slědowacym hłownje złožuju. Jeho žiwjenje njeběše lochke: Wón běše Žid a w dalokej měrje němsce socializowany, štož jemu čas žiwjenja z konfliktom běše, runje tak kaž poměr k swójbje, žonam a wězo rozestajenje z towaršnosću.

Wón chcyše swoje žiwjenje cyle pisanju wěnować a praji wo sebi: »Nimam literarny zajim, ale wobsteju z literatury, njejsym ničo druhe a njemóžu ničo druhe być.« Najebać to, je Kafka čas žiwjenja dźěłał, mjenujcy za zawěsćernju Arbeiter-Unfallversicherungsanstalt für das Königreich Böhmen w Praze – Úrazová pojišťovna dělnická pro Čechy v Praze – a to tak derje, zo jemu dołhe dowole za hojenje dowolichu, hišće lěto do jeho smjerće bu wospjet powyšeny. Wšo to a wěsta hłubokosć a ćežkosć charaktera, chabłaca strowota a jara wulka čućiwosć běchu žórła jeho produktiwnosće. Safranski pisa: »W jeho bjezporočnej prozy špiheluja so bjezdna 20. lětstotka: totalitarne wohroženje a přemóženje, metafyzika we wokomiku pozhubjenja, samotnosć na sebje samoho wróćo wrjesnjeneho jednotliwca, ale tež eksistencielna spjećiwosć a zakryta komika bjezwupućnosće.« To klinči chětro zašmjatane, ale Safranski wupraja tu runje to, štož sym tež začuwał, jako sym twórby Kafki čitał.

▶ Horst Adam pjećawosomdźesatnik

Jutry póndźelu, 1. apryla, woswjeći nowinar Horst Adam swoje 85. narodniny. Lětdźesatki dołho běše nowinar hižo w dwurěčnych kónčinach po puću, znaje wsy a wobydlerjow. Do temow, kotrež su jemu naležnosć wutroby, słušeja hižo dlěje hač 30 lět posedźenja wokrjesneho sejmika Sprjewja-Nysa a jeho Serbskeho wuběrka. W minjenych lětach podpěrowaše tohorunja personalnje zesłabjenu redakciju Noweho Casnika.

▶ So na najkmańšich přikładach orientować

»Know your rights« (Znaj swoje prawa) rěkaše hesło jutrowneho seminara Młodźiny europskich narodnych skupin (MENS), pod kotrymž je so dohromady něhdźe 60 zastupjerjow cyłkownje 16 narodnych respektiwnje rěčnych mjeńšin w Budyšinje zešło. Nimo wjacorych čłonow hosćićelskeho towarstwa Pawk wobdźělichu so na nim hosćo z Bretonskeje, Katalanskeje a Waliziskeje, młodźinskich zjednoćenstwow Korutanskich Słowjencow, Gradźišćanskich Chorwatow, Madźarow Słowjenskeje, Sewjeromacedonskich Aromunow, Danow, Židow respektiwnje Sintow a Romow Němskeje kaž tež němskich minoritow Madźarskeje, Ruskeje, Rumunskeje a Chorwatskeje.

Chorzów. 27. a 28. hapyrleje 2024 wotmě so konwent domoródneje kultury SLAVNI w muzeju »Hornjošleski etnografiski park w Chorzowje«. SLAVNI je najwjetše zarjadowanje w Pólskej, kotrež so zaběra z literaturu słowjanskich, nordiskich a keltisko-germanskich stawiznow a mytologije, kaž tež z pólskej ludowej kulturu.

Na zarjadowanju mějachu mjez druhim wiki z wjace dyžli 50 wustajowarjemi. Dale skićeše program hudźbne předstajenja, wustup srjedźowěkowskich słowjanskich bojownikow, turněraj za dorosćenych a dźěćacych prokownikow, zetkanje awtorow, přednoški a rozmołwy, paslenske dźěłarnički, podiumowu diskusiju a wšelake hry a zabawy za wopytowarjow.

Dr. Justyna Michniuk a Werner Mĕškank z Choćebuza měještaj na kongresu informaciske stejišćo wo Serbach we Łužicy a Drjewjanach we Wendlandźe.

Historiska drastwa wobydlarjow Žywca jo se pśez někotare stolěśa wuwijała. Kak jo wuglědała, dajo se rekonstruěrowaś na zakłaźe rozpšawow južo ze 17. stolěśa.

Wót 19. stolěśa až do 1930tych lět 20. stolěśa jo se toś ta drastwa cesto nosyła. Źinsa móžomy ju wiźeś pśi nabóžnych ceremonijach, na pśikład pśi procesionje Bóžego śěła, na reprezentatiwnych pósejźenjach, na kótarychž se wobźěliju cłonki měsćańskeje rady Žywca, abo na zarědowanjach pśi góźbje woglěda wuznamnych wósobinow w tom měsće. Bergaŕska drastwa Žywca jo se nazymu 2023 pśiwzeła do lisćiny derbstwa UNESCO. Wuměłska zamóžnosć, drastwu zgótowiś, pšawje woblac a nosyś, bóžko pómałem wóteměra1.

Rowno toś ta drastwa jo pólsku designerku Zofiju Chylak inspirěrowała za jeje nowu kolekciju tašow.

Chylak jo studěrowała design pla Proenza Schouler w New Yorku a jo źěłała w ateljeju Nicolasa Caito, kótaryž płaśi ako nejlěpšy designer New Yorka. Ako wukubłana wuměłstwowa historikaŕka jo se specializěrowała na studium symboliki drastwow we wuměłstwje pódpołnocneje renesanse. Jeje label Chylak bu 2014 załožony2.

Žiwjenske zbožo

»Najwjetše w swěće bohatstwo

su dobri, swěrni přećeljo.

Zhromadnosć pak we swójbje

da mocy ći za žiwjenje.

Tuž stupaj dale po šćežce

a nasrěbaj so lubosće.

Tak při najlěpšej strowoće

ći ženje zatrach njebudźe.«

Monika Kochowa

Přespěšnje so čas miny a hižo steji přichodny jubilej před durjemi! Woblubowana wučerka na wuměnku, serbska spiso­waćelka a kulturnica Wórša Wićazowa woswjeći 10. junija swoje 75. narodniny.

K tomu jej z cyłeje wutroby gratuluju!

Dohromady 49 lět skutkowaše jako wučerka w Radworju, Njebjelčicach a w Chrósćicach. Wuwučowaše ze zapalom swojich chowancow w předmjetomaj serbšćinje a hudźbje a spřistupni jim na přikład z »Pućowanjom małeho pampucha« a »Sonom wo jědlence« jewišćowe dźiwadło, reju a serbsku literaturu. W lěće 2014 bu wot njeje wutworjeny kulturny ansambl Serbskeje zakładneje­ šule »Jurij Chěžka« z Mytom Domowiny za do­rost wuznamjenjeny.

Nutrny són Wórše Wićazoweje běše poprawom tamny, mjenujcy so z rejwarku stać. Štyri lěta rejowaše jako młoda holca we wotnožce sławneje Palucca šule w Budyšinje. Dokelž pak njemóžeštej staršej dalše wukubłanje w Drježdźanach zapłaćić, zdaše so jej puć do wučerstwa dobra alternatiwa. Štož je we wotnožce nawuknyła, móžeše jako wučerka pola šulerjow wuspěšnje w hudźbje a na jewišću při rejowanju nałožować.

▶ Z přichodom kulturneho turizma we Łužicy so zaběrali

»Łužica po puću k naslědnemu kulturnemu regionej – šansy a potenciale za serbskosć w kulturnym turizmje« rěkaše tema zjawneho posedźenja towarstwa Serbski kulturny turizm a Choćebuskeje wotnožki Serbskeho instituta w Byrgarskim domje serbskeje cyrkwje w Złym Komorowje póndźelu, 11. měrca. Po dopołdnišich přednoškach sćěhowaše na popołdnju dwudźělna dźěłarnička, w kotrejž wuwiwachu wobdźělnicy ideje za zhromadne dźěło w přichodźe. Zaměr zarjadowanja ležeše w tym, wobdźělnikow zdobyć, kotřiž so aktiwnje wo prezentnosć łužiskeho turizma postaraja.

▶ Serbska debata w Chrósćicach

Zhromadne zarjadowanje Krajneje centrale za politiske kubłanje Sakskeje, redakcije Serbskich Nowin a Załožby za serbski lud wotměwaše so srjedu, 13. měrca, w Chróšćan wjacezaměrowej hali »Jednoće«. Moderatorka wječora, redaktorka Serbskich Nowin Milenka Rječcyna, rozjimaše temu »Kubłanska awtonomija – abo dale kaž dotal?« zhromadnje z nawodnicu Worklečanskeje Serbskeje wyšeje šule Dianu Šołćinej, maćerju Madleńku Šołćic, čłonom Serbskeho sejma dr. Měrćinom Krawcom a městopředsydu Serbskeho šulskeho towarstwa a wučerjom na Ralbičanskej serbskej wyšej šuli Janom Rjedu. Nimale 120 ludźi sćěhowaše debatu na žurli a w livestreamje.