▶ 15. swjedźeń serbskeje rěče RCW za dźěći w Stróži wuhotowali

Dohromady 157 dźěći je štwórtk, 22. meje, w Domje tysac hatow w Stróži a

w tamnišim šulskim muzeju přebywało. Šulerjo 3. a 4. lětnika wuknu w Bošecach, Hućinje­, Nowej Wsy, Kulowje a Slepom kaž tež we Wulkich Zdźarach a we Wulkej Dubrawje. Zarjadowanje je za serbšćinu wuknjacych. Wjetšina tutych šulerjow serbšćinu zwonka šulskeje wučby njesłyši. Na swjedźenju so jim wuwědomi, kelko dalšich dźěći nimo nich serbšćinu wuknje. W dźěłarničkach su so šulerjo na wosebite wašnje ze serbskej rěču a kulturu zaběrali.

▶ Zběrku wo łužiskich

korjenjach předstajiłoj

›Wurzeln und Wandel der Lausitz – Kórjenje a pśeměnjenja Łužyce‹ je titul dwurěčneje zběrki, kotraž je lětsa w nakładnistwje Edition Märkische LebensArt wušła. Zrodźiła je so ideja za knihu po schadźowanju Swobodneho němskeho zwjazka awtorow. Tute bě 2021 w Choćebuzu. Wurězki z knihi su

wudawaćelka Hannelore Schmidt-Hoffmann, jeje mandźelski Wolfgang Hoffmann a prof. Dietrich Šołta štwórtk, 22. meje, w Smoler-jec kniharni předstajili. Přinoški pohnuwaju do rozmyslowanja wo serbšćinje a snano do přepytowanja swójskich serbskich korjenjow.

Su wuzwólili Saskiu Bugajowu ako powědaŕku

Dnja 11. septembera jo se zmakała strategiska kupka projekta SROKA za rewitalizaciju dolnoserbskeje rěcy w rumnosćach wótźělenja za regionalne wuwiśe a mjeńšynowy šćit Serbskego instituta w měsće.

Jo to prědne zjawne źěłowe zmakanje teje kupki było. Wótněnta pósejźenja zjawne su, tak až mógu teke druge zajmowane se wobźěliś a sobu diskutěrowaś. Nowe jo było, až projektowy team jo pśestajeńske rědy organizěrował. Tak móžo se něnto rěcny koncept realizěrowaś, až kužda a kuždy móžo rěc wužywaś w kótarejž se wěsty cujo. Kupka jo sebje teke wuzwóliła powědaŕku a zastupnego powědarja. Stej to Saskia Bugajowa z Łuchowa a Erik Bivour z Bórkow.

38-lětna powědaŕka Saskia Bugajowa jo pśed krotkim wužywała nowe móžnosći mjenjowego pšawa a jo gjarda nosaŕka amtskego serbskego mjenja a se wobźělijo na projekśe ZORJA. To jo 19-lětny Erik Bivour juž absolwěrował. Z tym stej wobej teke pśikłada z noweje generacije serbski powědajucych, kenž teke kśě zagronitosć pśewześ.

Głowny dypk pósejźenja jo pak był tak pomjenowana SWOT-analyza. Jo to how wužywana móžnosć mócy, słabosći, rizika a šanse za rěcne wužywanje identificěrowaś. Dokulaž strategiska kupka jo wjelgin wjeleraki zestajona a ma teke młode cłonki su wužywali metodu, aby raz »wót nula« zezběrali mysli k tomu.

Dnja 15.09.2025 su w nakładnistwje Novae Res (Gdynia) wujšli pólskorěcne knigły z titelom ›Tradycje i zwyczaje na Dolnych Łużycach. Troska o zachowanie kultury mniejszościowej‹ (Tradicije a nałogi Serbow w Dolnej Łužycy. Starosć wó zachowanje mjeńšynoweje kultury). W tej popularnowědomnostnej publikaciji pśedstajijo w Chóśebuzu by­dleca awtorka dr. Justyna Michniuk wuslědki swójogo 16-lětnego slěźenja w Dolnej Łužycy.

Pólske luźe ga póznaju we wobłuku woglědow do Łužyce cesto teke dwójorěcny region. Ale publikacije wó tudejšej indigenej słowjańskej ludnosći su pśewažnje śišćane w górno- abo dolnoserbskej rěcy abo w nimskej rěcy.

Knigły maju 334 bokow a su z młogimi barwojtymi fotami ilustrěrowane. Prědny nakład licy 300 eksemplarow. Knigły wopśimjeju pódstawki k serbskim stawiznam, k rěcy, wó nałožkach, swěźenjach a tradicijach Serbow w běgu lěta, wó narodnych drastwach a tejerownosći wobšyrny register žrědłow a literarnych pokazkow. Cytaŕ zgónijo fakty a slězyny w pśeglědniwje spisanych tekstach. Awtorka wšak njeglěda pśi tom stawnje na zachadnosć, ale wopisujo teke nacasne wuwiśe. Tak na pśikład aktualne wopyty njepšosonych gósći, dolnołužyskej młoźinje žnjeński nałog wokoło kokota skazyś. Na kóńcu publikacije jo wózjawjone zespominanje w dolnoserbskej, nimskej a engelskej rěcy. Wědomnostne recensije knigłow stej napisałej prof. Bogumiła Burda z Uniwersity w Zelenej Górje a prof. Piotr Pałys z Instytutu Śląskiego w Opolu.

Wot 25. do 30.8. wotmě so w Parisu 18. Mjezynarodny kongres slawistow z něhdźe 850 wobdźělnikami. Ze Serbskeho instituta wobdźělichu so z přednoškami rěčespytnicy dr. Jana Šołćina, dr. Leńka Šołćic a nimorj. prof. dr. Thomas Menzel.

W turnusu pjeć lět so wotměwacy swětowy kongres wědomostnikow, kotřiž so z rěčemi, literaturami a kulturami słowjanskich ludow zaběraja, dyrbješe so dla wójny w Ukrainje a lońšeje olympiady w Parisu wo dwě lěće přestorčić. Přiwšěm wotmě so tež lětuši kongres přeco hišće pod wurjadnymi wobstejnosćemi.

Dokelž je wědomostna kooperacija z ruskimi a běłoruskimi slědźerjemi wusadźena, smědźachu so woni jenož na swójsku iniciatiwu, to rěka bjez oficialneho přeprošenja a bjez mjenowanja swojeje narodnosće na kongresu wobdźělić. A mnozy ukrainscy kolegojo su so wobdźělenja na kongresu wzdali, zo njebychu trjebali na zhromadnym forumje z ruskimi a běłoruskimi wědomostnikami wustupić. Přiwšěm bě kongres w Parisu z někak 850 wobdźělnikami jara derje wopytany. Zahajenska žurla póndźelu připołdnju běše samo přepjelnjena.

Wulkotny wukon přihotowanja tutoho kongresa ma so ćim bóle wuzběhnyć, wšak je francoska slawistika personelnje poměrnje snadnje wuhotowana, tuž organizatoriske móžnosće kaž słowjanske kraje nima. Z Francoskej wotměwaše so kongres slawistow lětsa tež prěni raz w nje-słowjanskim kraju. Započinajo z prěnim kongresom slawistow 1929 w Praze je hižo kóždy słowjanski kraj konferencu wuhotował, nimo Bosniskeje, Montenegra – a Łužicy.

▶ Z lońšej premjeru pokročowali

Kóžde lěto ćichi pjatk swjeća w Spalach kemše we wjesnej kapałce. Loni běchu sej žony składnostnje 650. róčnicy prěnjeho naspomnjenja wsy drastu k božemu wotkazanju Serbow wokoło Wojerec zwoblěkali. Dokelž běchu wšitcy tak zahorjeni, sej tež lětsa zaso drastu zwoblěkachu a serbske kěrluše spěwajo do kapały kročachu.

▶ Serbska debata so Serbam w a zwonka Łužicy wěnowała

Pod hesłom »Nawrót do Łužicy: Čehodla (nic)?« wuhotowachu štwórtk, 25. apryla, lětušu třeću Serbsku debatu w Chróšćanskej »Jednoće«. Na podiju rěčachu Katja Meyerowa, Helena Šołćic, farar­ Gabriš Nawka a Milan Pawlik wo přičinach,

kotrychž dla Serbja zwonka Łužicy bydla a wo móžnych pućach nawróta. Moderěrował je Jan Budar.

▶ Jubilej z knižnej premjeru woswjećili

Knižna premjera noweje zběrki basnjow a lyriskeje prozy Benedikta Dyrlicha »Serpowe dny – Sicheltage« je štwórtk, 25. apryla, zajimcow do Smolerjec kniharnje přiwabiła. Antologija je takrjec z naslědnikom knihi »Der Tiger im Pyjama – Tiger­ w nócnej košli«. Wona wopřijima po słowach awtora teksty, kotrychž wobrazowa rěč wědomje krajiny kaž tež městnosće wotbłyšćuje.

Wšitke zwěrjata su sej runja – ale někotre su sej runiše.

Što so stanje, hdyž zwěrjata Knježe kubło přewozmu, zo bychu­ skónčnje swobodnje a sprawnje žiwe byli? Wone zwaža so na rewoluciju, wuhnaja ludźi a sonja wo lěpšim přichodźe. Tola bórze pokazuja nowi nawodźa – swinje – swoje wěrne mjezwočo.

Animal farm abo hotowe swinstwo je mudra a napjata stawizna, kotraž pokazuje, kak móc ludźi (abo zwěrjata) přeměnja. Je to do dźensnišeho aktualny klasikar swětoweje literatury, kiž nas na to dopomina, kak wažnej stej ciwilna kuraža a kritiske myslenje.

Ostritz/Wóstšojc/Wostrowc. Na pěś dnjow za dwójo- a wjelerěcne familije jo kazał Kompetencny a koordinaciski centrum za pólsku rěc KoKoPol wót 04. do 08. julija 2025 do seminarskich rumnosćow kloštarja St. Marienthal we Wóstšojcu. Pśedewšym w pólskej rěcy pśewjeźone zmakanja pód nawjedowanim dr. Anje Mróz su se wobrośili na familije z cełeje Nimskeje z 3- do 6-lětnymi źiśimi, kenž wótrostu w dwěma rěcoma abo wěcej rěcach.

Wobjadnali su se temy ako »Rěc ako kluc do stawiznow familije«, »Wužywanje dwójorěcnosći we wšednem žywjenju«, »Wóznam zacuśow pśi pśiswójenju rěcy«, »Cogodla źiśi mjelce?«, »Nejlěpše praktiki za pódeprěśe rěcy pśi wšednem žywjenju« a »Rane cytanje ako metoda pódeprěśa rěcy«.

Wobźělniki su teke sami wulicowali wó swójich nazgónjenjach pśi dwójorěcnem wótkubłanju źiśi w pśedewšym nimskorěcnej wokolnosći. Pśi tom dožywjenja z pśedsudkami, ale cesto teke z pozitiwneju zajmowanosću, kótaruž dožywjaju pólske resp. pólsko-nimske familije w Nimskej, rownaju se problemam a wjaselam serbskich familijow we Łužycy.

W prědnem rěźe ga su starjejše sami k rěcnej aktiwnosći napominane. Konsekwentnosć pśi nałožowanju »rěcy wutšoby« w howacej nimskorěcnej wokolnosći wjeźo poměrnje wěsće k wuspěchoju pla źiśi. Wužytk dwójorěcnosći w źiśecem starstwje njewiźi se jano w lěpšem wótkubłanju abo w lubosći ku dwěma kulturoma a rěcoma. W diskusiji jo se teke na to pokazało, až ma wěcejrěcnosć mimo cwiblowanja pśichod. Na pśikład jo bźezdźěłabnosć skerjej problem jadnorěcnych nježli dwójorěcnych abo wěcejrěcnych luźi. Kuždy wobźělnik jo dostał mapu ze wšakorakimi literarnymi a rěcnymi pókiwami.

27. Zetkanje syće TAKATAK inspirowaše a pozbudźowaše wuměłcow

»Dźerž mje kruće«, spěwa Duo Jacke Schwarz (Jakub Čornak a Willy Stoyan) na 27. zetkanju syće »TAKATAK« w Slepom. »Dźerž mje kruće. Zo njebych wotzběhnył. Zo njebych zepěru pod nohomaj zhubił. Čert rejuje swoje reje. Wón směje so ći mjezwoči. Połoži ći kamjenje do puća. Trjebaš čłowjeka, kotryž će popadnje.«

Něhdźe 20 wobdźělnikow wopyta zetkanje w ateljeju drjeworězbarja Thomasa Schwarza. Wón organizuje tute zetkanje zhromadnje ze Zwjazkom serbskich wuměłcow z.t., towarstwom Kreatiwna Łužica z.t. a z projektom strukturneje změny »Regeneracija – reprodukcija – inowacija. Spěchowanje serbskeho kulturneho a kreatiwneho hospodarstwa w přechodnym regionje«. Šěsć wuměłcow so bliže předstaja.

Jakub Čornak je jedyn z nich. Rodźeny Njebjelčan a katolik bydli dźensa jako hudźbnik w Berlinje. Wón wopisuje so jako pósłanc kultury. Dźewjeć měsacow wón tuchwilu hižo intensiwnje serbšćinu w rěčnym kursu we Wulkich Zdźarach wuknje. Při tym swoje korjenje zaso wotkryje. »Widźu swój přichod tu we Łužicy«, měni hudźbnik.

Tež Sofija Cyžec pochadźa z Njebjelčic. 29lětna bydli a dźěła jako e-hudźbnica a filmowča w Lipsku. W lěće 2024 wobdźěli so prěni raz na zetkanju syće TAKATAK. Tehdy, we Wojerecach, zezna swobodneho režisera Mariana Joela Küstera­ (35) z Hildesheima.

Wałtoru pó swětkach su se w Serbskem domje pśedstajili nowe knigły z rěda ›Pódstupimske pśinoski k Sorabistice/Potsdamer Beiträge zur Sorabistik‹ nr. 13 z titelom: Von Scultetus bis Wikipedia. Die Konstruk­tion des deutsch-sorbisch/wendischen Gebietes in kartografischen Darstellungen vom 16. bis zum 21. Jahrhundert.

Awtor knigłow jo Měto Nowak, ako jo w Pódstupimje na uniwersiśe mjazy drugim teke geografiju studěrował. Knigły wopśimjeju 310 bokow ze 125 kórtami. Wóni su w nimskej rěcy. Awtor wopisujo, kak su se Serby pśedstajili abo jo se sedleński rum Serbow dokumentěrował we kórtach nimskich a serbskich stawiznarjow abo statistikarjow wšakorakich casow a politiskich wusměrjenjow.

Rezimej awtora jo, až dej se pśecej na zaměr kórty glědaś a pśespytowaś, lěc wugronjenja mógu wěrnosći wótpowědowaś. Wón jo pokazał, až to casy tak njejo. We wjelgin zajmnem pśednosku jo Měto Nowak to a hyšći wjele wěcej wujasnił. Do togo jo dr. Madlena Norberg, wudawaŕka serije, pokazała na wuwiśe Pódstupimskich pśinoskow. Zastupny wjednik uniwersitnego nakładnistwa, Marco Winkler, jo pódšmarnuł, až nakładnistwo w Pódstupimje rad pódpěrujo toś ten za Dolnych Serbow wažny publikaciski rěd. Dalej spěchujo Załožba za serbski lud wudawanje Pódstupimskich pśinoskow.

Po tym, zo běchu so w zašłym lěće zajimcy na 1. łužiskim sympoziju z Krabatom rozestajili, steještej lětsa »plon abo zmij« a »spodźiwna kwětka« na programje. 35 ludźi zetka so wot 13. do 15. junija w Domje tysac hatow w Stróži, zo bychu so z potajnstwom »dawanja a wzaća w serbskich powěsćach« zaběrali a so psychologiskemu wobstatkej zbližili.

Zarjadowar bě znowa Towaršnosć Carl Gustav Jung Sakska z.t. a Domowinska župa ›Jan Arnošt Smoler‹ Budyšin ju zaso podpěrowaše.

Domowinska župa zarjaduje tutón sympozij do wažnych předewzaćow ze serbskim wobsahom w našim přisłušacym Budyskim regionje. Tohodla zajimuje so wosebje za to, kajke potenciale zetkanja a rozmołwy maja, zhromadne dožiwjenja mjez Serbami a Němcami, ale tež chutne roze­stajenja a sprawne diskusije z wěstej tematiku. Dokelž pak lětsa runje w juniju gmejnje Chrósćicy a Malešecy 800. narodniny woswjećištej a so ludźo w tutymaj kónčinomaj na wjacorych zarjadowanjach angažowachu, bě podźěl serbskich wobdźělnikow na sympoziju snadniši hač loni.

Pjatk wječor zetkachu wobdźělnicy sympozija znowa serbsku wuměłču Maju Naglowu, zo bychu swójske začuća a přeća z wuhlom abo z wołojnikom na papjeru skicowali. Sčinichu to pod přewodom zynkow fujary, pastyrskeje pišćałki ze Słowakskeje, kotryž je Jaroslav Pukać wuměłsce wurjadnje přednjesł.

▶ Poradźeny hudźbno-literarny­ wječor­k

Na tak mjenowany »mały format« Serbskeho ludoweho ansambla su zajimcow sobotu, 12. apryla, do Radworskeho »Słodeńka« přeprosyli – krótki drje, ale lóštny to serbski wječork. Hibićiwy komponist Jan Cyž běše sej 13 basnjow Tima Meškanka

wupytał a na swoje wosebite a znate­ wašnje hudźbnje zwobraznił. Program wěnowachu 60. narodninam Tima Meškanka­ a 70ćinam Jana Cyža.

▶ Dojutrowna tradicija w srjedźnej Łužicy

Něhdźe 600 wopytowarjow zličichu bołmončku, 13. apryla, na 30. wikach

jutrownych jejkow w Nowej Łuce. Tam njezaběrachu so jenož z debjenymi wuměłskimi twórbami, ale tež ze zachowanjom serbskeje rěče a kultury. Spočatnje zarejowachu wjesne dźěći »Stup dale« a »Hanamarju«. Po tym rozłoži Kirsten Bejmic jednotliwe dźěle serbskeje drasty.

▶ Dvořákowu twórbu předstajili

Na koncerće Serbskeho ludoweho ansambla pjatk, 11. apryla, we Wojerowskej Janskej cyrkwi zanjesechu spěwarki a spěwarjo chóra SLA zhromadnje z młodym organistom Janom Kralom pod nawodom dirigenta Tvrtka Karlovića Dvořákowu misu w D-dur op. 86

»Lužanská«. Dvořák běše tónle twórbu na próstwu

přećela k poswjećenju kapałki w čěskich Lužanach skomponował.

Pod titulom ›Sorbian Monuments. A Guide to Memorial Sites in Europe, America and Australia‹ je w USA wušła kniha wo serbskich pomnikach w jendźelskej rěči.

Alfons Wićaz, kotryž 24. julija swoje wosomdźesaćiny wo-swjeći, je serbski žurnalist, slawist, prócowar, kulturnik-organizator a iniciator wjesneho a profesionalneho kulturneho žiwjenja.

Wón narodźi so do serbskeje swójby w Radworju. Mać, hospoza, bu z ludowej basnjerku, nan bě wot 1945 hač do 1950 wjesnjanosta gmejny, kotraž słušeše tehdy sobu k najčilišim blečkam politiskeho a kulturneho skutkowanja w Hornjej Łužicy. Swojemu Radworskemu kmótej, kulturnemu prócowarjej Jurjej Wi-narjej napadny, zo młody Alfons rjenje spěwaše – a tuž poda so hólc po štwórtym lětniku do Drježdźan na štyri lěta do chóra Drježdźanskich kapałnikow. Alfons Wićaz chodźeše na serbsku wyšu šulu, nic w bliskim Budyšinje, ale w zdalenym – tež rěčnje zdalenym – Choćebuzu. Maturowaše tam a potom studowaše w Lipsku slawistiku. Normalny to žiwjenski wotběh, njeby-li před slědowacym problemom stał: Dostudowawši 1969 z diplomom njedósta w Serbach dźěłowe městno. Hakle po chwili dźěłaše na polu žurnalistiki. Mjeztym zrały muž studowaše w sydomdźesatych lětach na Lipšćanskej uniwersiće hišće žurnalistiku. Najprjedy skutkowaše jako redaktor Płomjenja, po tym bě redaktor Noweje doby a we wosomdźesatych lětach sta so z prěnim naměstnikom šefredaktora dźenika, kotrymž rěkachu po přewróće Serbske nowiny.

Naspomnjenje Chrósćic w knize Liber Salhusii.

Swj. Ławrjenc na noze kelucha z lěta 1646 (hlej horjeka).

W špihelu swojich swjatych

Lětsa w lěću swjećitej fara Chrósćicy kaž tež cyła wjes swoje 800lětne prěnje naspomnjenje.

Hendrich, kotrehož přimjeno »de Crostiz« lětuši jubilej wopodstatnja, słušeše najskerje k družinje knjezow wot Vesty. Zo Hendrich k ministerialam biskopa słušeše, drje je mjenje prawdźepodobne. W tehdyšim času, jako tak a tak jenož mało pismow mějachu, je to jeničke naspomnjenje tutoho Hendricha. Wot biskopskeho přewodnika pak bychmy tohodla wočakowali, zo jeho husćišo jako swědka we wokolinje biskopa zetkamy.