Oratorij Bjarnata Krawca a Michała Nawki w modernizowanym formaće

Srjedź požnjenca tutoho lěta zahaji Serbski ludowy ansambl w Budyšinje sezonu 2023/24 pod titulom »WÓJNA A...« – rozšěrjeny prěni dźěl oratorija Wójna a měr komponista Bjarnata Krawca na libreto Michała Nawki. Wosrjedź Druheje swětoweje wójny, w času wot 1942 hač do lěta 1944 nastata twórba za chór, solistow a klawěrny přewod bu 1957, něhdźe dźewjeć lět po smjerći komponista, w Smetanowej žurli w Praze wot čěskich interpretow prapředstajenja. Přitomna drje delegacija Domowiny běše, tola bjez libretista M. Nawki. Łužiska premjera so hakle po politiskej změnje zwoprawdźi, dnja 26.11.1995, w Cyrkwi našeje lubeje knjenje w Budyšinje ze solistami Danielu Hazec, Tanju Donatec, Handrijom Henčlom, Ronaldom Heinom a Pawołom Šołtu, chóromaj Serbskeho ludoweho ansambla a Budyšina kaž tež pianistku Ginu Hentsch.

Składnostnje 75. posmjertnin Bjarnata Krawca přewza intendant SLA, Tomas Kreibich-Nawka, twórbu znowa do programa SLA. Rozsudźi so pak w času, jako z nadpadom Ruskeje na Ukrainu wójna zaso do Europy zaćeže, za předstajenje oratorija w hinašim formaće. Přewza so (najprjedy) jeničce prěni dźěl oratorija »Wójna a měr« pod titulom »WÓJNA A...« z originalnym tekstom Michała Nawki. Na wersiju klawěrneho přewoda Bjarnata Krawca so złožujo, spisa Drježdźanski dirigent, komponist a aranžer Hans-Peter Preu orchestraciju. W originalnych tekstach a w hudźbje podate charakterizowanje wójny inscenuje so přidatnje přez balet. Do němčiny přełožene teksty buchu natočene a wutworja z tym dalšu płoninu cyłkowneje inscenacije. Při tym so ničo – ani z libreta ani z předłohi komponista – njezhubi abo zasadnje njezměni. Rozšěrjene buchu pak wšitke dwanaće čisłow dźěla wójny z orchestrowanjom, baletom a citowanjom přełožka do němčiny.

»Světy Science fiction« je titul knihi z 32 přinoškami – z runje telko awtorami z Europy a zwonka njeje – w čěskim přełožku. Tež, hdyž je kniha hižo 1993 w nakładnistwje Asociace Fanoušku Science Fiction (AFSF) w Praze w čěskej rěči wušła, je tola hódne přiwšěm na nju skedźbnić. Mjez młódšimi a staršimi awtorami z Pólskeje, Italskeje, Jendźelskeje, Kosta Riki, USA, Kanady, Chiny a Egyptowskeje, staj tež awtoraj z Němskeje – stary zajac sf-literatury Ronald M. Hahn (1948 we Wuppertalu rodźeny a tam skutkowacy), spisowaćel a přełožowar. Druhi je Serb Pětr Wjeńka z powědku »Neopatrná láska«. W registru knihu čitamy: »Z originalu v horní lužické srbštině Njekedźbliwa lubosć, přeložil Jaroslav Olša jr«. Na druhim městnje pod rubriku »Několik slov o autorech« čitamy: »Asi nejkurióznějšim autorem je Pětr Wjeńka, podle všeho jediný autor, který kdy napsal science fiction v horní lužické srbštině. Do antologije jsme ji zařadili pravě proto – a pronic jiného.« To je wo nim napisał přełožowar powědki Jaroslav Olša jr., čěski diplomat, kotryž běše mj. dr. wulkopósłanc ČR w Simbabwe a na Filipinach a nětko jako generalny konsul w Los Angelesu skutkuje. Wón je znaty redaktor a zestajer někotrych antologijow swětoweje sciencefiction literatury, nimo toho je h. mj. nakładnistwo w Čěskej załožił. Dale je tež aktiwny w mjezynarodnych juryjach literatury a na filmowych festiwalach. Nic jenož to, ale je tež awtor knihow wo stawiznach, kulturje a literaturje, wosebje Azije a Afriki, kaž tež wo stawiznach mjezsobnych poćahow krajow zwonka Europy k Čěskej zemi. Zdobom skutkuje jako kurator wustajeńcow wuměłstwa a kulturnych aktiwitow Čěskeje we wukraju. Kak je za wšo na swěće so zajimowacy znaty awtor sciencefiction a přełožowar, Jaroslav Olša, na knihu Pětra Wjeńki přišoł, kniha njepřeradźi. Tuž wěmy tež, kak je so młodemu serbskemu awtorej česć stała, mjez sławnymi spisowaćelemi sf-literatury z dźewjeć krajow wozjewjeny być. Zo pak je Pětr Wjeńka mjez nimi zastupjeny, swědči wo jeho literarnej wustojnosći. A nic jenož to, hdyž wěmy, zo powědka »Njekedźbliwa lubosć« wo młodym Goru jedna, kotryž so wo holcu (bjez mjena) w dobje prócuje, w kotrejž maja wšitcy ludźo »dychanske maski« nosyć. Powědka skónči – kaž wěmy – tragisce, bjez happyenda. W lěće 1980 je so prěni raz serbsce wozjewiła, jako by awtor wo našim dóńće z korona pandemiju hižo 40 lět prjedy wědźał. Awtor wopokazuje so tu jako »wěcywustojny« wěšćer.

Oratorij »Žně« – jako wuraz dźaka ze sylnej symboliku

»Wšitko ma swój čas...« – tuta žiwjenska mudrosć jewi so hižo w Starym zakonju a so tež dźensa rady cituje. Dobry čas za chór 1. serbskeje kulturneje brigady w Budyšinje běchu lěta wot 1996 do dźensnišeho, jako Friedemann Böhme, tehdomniši­ kantor a organist katolskeje tachantskeje wosady w Budy­šinje, na iniciatiwu Rejzy Šě­noweje, něhdyšeje direktorki Serbskeho gymnazija Budyšin, hudźbny nawod mjenowaneho chóra přewza. Jako spěwar Thomanerow a student cyrkwinskeje hudźby w Lipsku běše­ sej wón wobšěrnu muzikalisku a pedagogisku wědu přiswojił, z kotrejž wobwliwowaše potom serbske hudźbno-kulturne žiwjenje. Rěčo běžnje a rady serbsce, běše jeho wliw předewšěm na dorostowacu inteligencu­, ale tež na druhe kruhi dale a bóle sylny. Serbski gymnazialny chór wuwi so pod swojim profesio­nalnym dirigentom k wosebje wukonliwym šulskim hudźbno-kulturnym ćělesu. Dale přede­wšěm hudźbu Serbow pěstujo, zamó to­horunja z mjezynarodnej klasiku w tu- a wukraju wuspěšnje koncertować a zahorjeć.

Wuspěšna era so skónči

Wšitko ma swój čas a tuta era je nětko – nažel – zakónčena. Staroby dla złoži cyrkwino-hudźbny direktor Friedemann Böhme hižo před dlěšim časom zastojnstwo tachantskeho kantora. Tutomu wosobinskemu rozsudej slěduje lětsa złoženje hudźbneho nawodnistwa serbskeho gymnazialneho chóra. Generacije młodych Serbowkow a Serbow měješe a ma z jeho skutkowanja wužitk za čas žiwjenja. A chowancy běchu jemu, tež hdyž wysoke měritka staješe, jara přichileni. Drje měnješe so z kóždym nowym šulskim lětom zestawa chóra, tola kwalita wobšěrneho jeho koncertowanja začuwaše so wot wobstajnje bohateho připosłucharstwa jako konstantna. Dirigent pak staješe dosć jasne priority. To najwažniše běše serbske namrěwstwo a dźensniše tworjenje hajić. Wobzor šulerkow a šulerjow pak měješe so stajnje z wotpowědnymi mjezynarodnymi kompozicijemi rozšěrić. Dale běše dirigentej tež wažne, zo so kóžda generacija gymnaziastow tež tak wobšěrnje kaž někak móžno z tworićelstwom załožerja serbskeje wuměłskeje hudźby, Korlu Awgustom Kocorom, zeznajomi.