Tradicionelna adwentnicka Zwězka serbskich wuměłcow z.t. jo se pśewjadła dnja 13.12.2024 w Budyšynje w Röhrscheidtowej bastaji Serbskego ludowego ansambla. Južo wót zeger 16:30 su se cłonki zmakali na pśijazne rozgrona pśi tasce kafeja z gódownym klěbom. Něco pózdźej jo pśedsedaŕ zwězka Jan Bilk wótwórił głownu zgromaźinu ze swójeju rozpšawu z naglědneju licbu lětosnych aktiwitow cłonkow, a pśibytne su mógali se teke wugroniś k swójim aktiwitam.

JUSTYNA MICHNIUK

▶ Smjerdźečenjo Slepjanow zahorili

Serbska rejowanska skupina Smjerdźaca je njedźelu, 13. oktobra, w Slepom nazymski koncert w tamnišim Serbskim kulturnym centrumje wuhotowała. Dohromady něhdźe 50 wopytowarjow dožiwi mnohostronsku měšeńcu chórowych a instrumentalnych přinoškow, live-hudźbu kaž tež wustup rejowarkow a rejowarjow. Mjez druhim předstaješe kulturny cyłk tež znate spěwy a reje z Delnjeje Łužicy.

▶ Jubilejny swjatk cyle w znamjenju wuměłstwa

Jubilejna 40. schadowanka wotmě so pod hesłom »Wuměłstwo­«. Tomu wotpowědowaše tež městnosć zarjadowanja, wšako wuhotowachu swjedźeń njedźelu, 12. oktobra, w Braniborskim krajnym muzeju za moderne wuměłstwo (BLMK).

Modowa přehladka designerki Wiete Sommer předstaješe so w formje rejowanskeje performance a sposrědkowa dosć njewšědny wid na serbsku drastu.

▶ Lětdźesatki dołho jasny stil

»Jutta Mirtschin – Molerstwo, grafika, ilustracije, dźiwadło­, plakaty« je hesło wustajeńcy w minjenych štyrjoch­ lětdźesatkach nastatych twórbow wuměłče, kotraž­ je ze swojim njepřepóznajomnym stilom njeličomne knihi ilustrowała. Mirtschin, kotraž je so w Kamjencu narodźiła a w Budyšinje wotrostła, wobrubješe předewšěm dźěćace wudaća Ludoweho nakładnistwa Domowina a Berlinskeho nakładnistwa. Wernisaža wotmě so sobotu, 12. oktobra, na połnje wobsadźenej žurli za wosebite přehladki w Muzeju Budyšin. Wotewrjenje wuhotowaštaj mjez druhim nawoda domu dr. Jürgen Vollbrecht kaž tež spisowaćel a žurnalist Reinhard­ Griebner­. Smyčkarce Diana Bikbaev a Sophia Heide­ zamołwištej­ hudźbne wob­rubjenje.

Dnja 15. nowembra 2024 po­swjeći so w čěskich Warnoćicach swjatočnje awdiowizuelna a trojorěčna wučbna šćežka, kotruž móža sej zajimcy na městnje abo online w portalu wědy SORABICON­je wobhladać.

Něhdźe 90 zajimcow zeńdźe so w čěskich Warnoćicach składnostnje swjatočneho poswjećenja kulturnohistoriskeje wuč­bneje šćežki »Warnoćicy. Serbske slědy«. Awdiowizuelna a trojorěčna wučbna šćežka rozprawja wo stawiznach Serbow we Warnoćicach w dobje po kóncu Druheje swětoweje wójny. Městačko tworješe w tutym času srjedźišćo serbskeho žiwjenja w Čechach a bě najwažniše kubłanišćo Serbow. We wosebitej měrje hnujace wokomiki tworjachu rozprawy časowych swědkow Jana Brězana, Helmuta Grósa a Jurja Wjacławka, kotřiž na jewišću historiskeje awle Warnočanskeho gymnazija (něhdyšeje serbskeje šule) wo swojich nazhonjenjach w lětach wot 1945 do 1949 powědachu.

Přeprosyli běchu Serbski institut, šulerjo a šulerki jědnateho a dwanateho lětnika Budyskeho Serbskeho gymnazija a gymnazija we Warnoćicach kaž tež Warnoćičanska měšćanska knihownja a tamniši muzej. Měšćanosta Jan Šimek zwurazni w swojim powitanju wulke wjeselo nad poradźenjom hranicy přesahowaceho projekta. Jacob Venuß wot Němsko-čěskeho fondsa za přichod, kotryž bě projekt financielnje podpěrował, chwaleše mnohe woršty, w kotrychž projekt skutkuje. Předewzaće njepo­srědkuje jenož šulerjam po woběmaj bokomaj hranicy wědu, ale wostawa zjawnosći online přistupny. Tež Załožba za serbski lud je projekt sobu financowała. Wučbna šćežka, kotraž je w poslednimaj lětomaj nastała, je online pod www.sorabicon.de přistupna. Zajimowani namakaja tam nimo krótkich zawo­dnych tekstow, historiskich fotografijow, plakatow a nowinskich wurězkow tež zwukowe nahrawanja z citatami něhdyšich serbskich šulerjow, kotřiž wo swojich dožiwjenjach a nazhonjenjach powědaja. Nahrawanja eksistuja w třoch rěčach – němsce, serbsce a čěsce.3CCCbild13\"/>

Sobotu, 3. nazymnika 2024, woswjeći chór Budyšin swoju 60. róčnicu załoženja. W lěće 1964 běchu Serbja přeprošeni na kulturnu wuměnu do Jendźelskeje. Jan Handrik wupyta za to z Janom Bulankom serbsku delegaciju spěwarjow, zo bychu Serbow na dostojne wašnje reprezentowali. Swědomiće wšitcy zwučowachu, a to zwjetša pola Handrikec doma. Spěwarki a spěwarjo podachu so 7. julija 1964 na lětanišćo do Berlina. Tam pak zhonichu, zo so chórej wulět njedowoli.

Tuž so přesłapjeni z Berlina nawróćichu. Na dompuću w busu pak zrosće ideja, w Choćebuzu pozastać a tam w serbskim studiju nazwučowane spěwy nahrawać. Dokelž bě so to derje zešlachćiło, běchu sej přezjedni, zo pod wuměłskim nawodom Jana Bulanka nowy serbski chór załoža. A tak so sta, zo so z toho časa Serbja z cyłeje Hornjeje Łužicy prawidłownje po póndźelach w rumnosćach Serbskeho ludoweho ansambla w Budyšinje zetkaja, zwučuja a zwjetša štyrihłósnje spěwaja.3CCCbild1\"/>

Wosebje dobry kontakt ma chór Budyšin w poslednich lětach do Bukec. Tuž njebě žadyn dźiw, zo jich organizator Bukečanskeje »Bjesady« Mato Krygaŕ do wjesneje hospody přeprosy. Jemu poboku steješe Kulturu spěchowace towarstwo w Bukecach pod nawodom Domaša Žura, kotrež hosći koncerta z wuběrnym tykancom a słódnym kofejom pohosći a překwapi. Tež Domowina bě jako nošerka projekta nazymskich koncertow chwalobnje zakótwjena.

▶ Koncert ze zajimawym wotkryćom

Koncert pod titulom »Zybol woheń duje« wuhotowaštaj njedźelu, 29. septembra, w Budyskim Serbskim muzeju spěwar Ronald Hein a z Japanskeje pochadźacy pianist Hiroto Saigusa.

Zaběrajo so ze zawostajenstwom před lětomaj zemrěteho awantgardista hudźby Serbow Jura Mětška, wotkry Hein zajimawostku, wo kotrejž piše: »W starobje 13 lět napisa Juro Mětšk spěwny cyklus za bariton a klawěr.«

▶ Jónkrótna zběrka

Póndźelu, 30. septembra, je Hanka Zahrodnikec pod titulom­ »Dokumentacija zběrki Helmuta Kurja w Blunjanskej narěči« nowje wušłu fotowu knihu w Blunju předstajiła. Jedna wo ratarskich gratach, domjacej nadobje a serbskich drastach.

Předleži nětko w dźesać kopijach a nasta z pomocu projekta ZARI. Nadeńdźeš nimo fotow tež wotpowědne rukopisne kaligrafiske popisanje w Blunjanskej serbšćinje, kaž je ju Helmut Kurjo nałožował. Zdobom nadeńdźeš paralelny němski přełožk. Blunjanski braška, znajer a zběraćel serbskeje drasty, běše posledni rěčnik blunjanšćiny.

▶ Partnerstwo pěstowali

Zhromadnje z Lubinu Žurowej, kotraž dirigenta Pětra Cyža zastupowaše, zanjesechu Radworčenjo sobotu, 5. oktobra, na žurli kulturneho domu w Bašce sep pěsnjow. Na kóncu zaspěwachu sej samo zhromadnje z Bašćanami. Do toho dožiwichu wodźenje po piwarni Radegast w Frýdeku Místeku. Wopyt­ zakónčichu njedźelu, 6. oktobra, z Božej mšu, kotruž Radworčenjo wobrubichu.

Gubin. Z 25 zajmcami jo było serbsko-pólske cytańske wótpołdnjo pśi Łužyskej studni w pólskem Gubinje pětk, dnja 25. oktobra 2024, derje woglědane. Na literarne tšojenje pód gołym njebjom stej kazałej dr. Justyna Michniuk wót Zwězka serbskich wuměłcow (ZSW) a Tadeusz Raut wót Towaristwa pśijaśelow regiona Gubina. Wósebny zajm, słuchaś na žywu dolnoserbsku rěc, wótbłyšćujo se teke w tom, až mjazy pśisłucharjami su byli měsćański šołta pólskego Gubina Zbigniew Bołoczko, wicešołtowka w Gubinje Anna Kapela, raźc měsćańskeje rady Paweł Wojtecki, zastupnik krajnego raźca Ryszard Zakrzewski a pśedsedaŕ Towaristwa pśijaśelow regiona Gubina Stefan Pilaczyński.

Cłonk ZSW Werner Měškank z Chóśebuza jo cytał ze swójeju zběrkowu »Njaboga pata« a »Plon na najśpje« krotke žortne teksty, kótarež jo Justyna Michniuk ned live do pólskeje rěcy pśestajiła. Pśi tom jo pśibytnym teke stawizniske slězyny tšojeńkow rozkładowała. Dalej stej wóna a pólski literat, ceptaŕ, měsćański raźc Gubina a w regionje derje znaty wobydlaŕski aktiwist Jan Skora cytałej swójske teksty w pólskej rěcy. Organizatory ako teke publikum su se za to wugronili, dalej pśewjasć take zmakanja, dokulaž su wóni nadgódnota za město a region.

▶ Projekt Phōnē

mjezynarodny flair

do města přinjesł

Na zahrodźe Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła zahajichu njedźelu, 8. septembra, »Mjezynarodny dźeń« z koprodukciju Budyskich a galiciskich klankarjow pod hesłom »Spominaj na mnje«. Wurězki dalšich produkcijow třoch dźiwadłow pokazachu potom na hłownym jewišću dźiwadła.

▶ Poswjećenje pomnika Hadama Bohuchwała Šěracha

Bronzowu połpostawu na dwurěčnje popisanym postamenće su před cyrkwju w Budyšinku stajili. Tam je »nestor moderneho pčołarstwa, wusahowacy přirodowědnik, swěrny dušepastyr a serbski prócowar« Hadam Bohuchwał Šěrach 25 lět skutkował.

Busta Šěracha je po cyle modernym wašnju nastała. K zhotowjenju słužeštej portretaj w podobiznje młodeho fararja: jónu litografija, kotruž je tehdom znaty Drježdźanski wuměłc Carl Gottfried Nestler (1730-1780) zhotowił a zdruha něšto pozdźišo wozjewjeny wobraz w jeho knize

Dnja 19. septembra 2024 jo se w Slěpem na dwórje pśed faru wótměł pisany swěźeń rěcy Witajśo!, kótaryž jo se organizěrował we wobłuku projekta ZARI. Rěcne motiwatory a motiwatorki su twórili serbskej rěcy wósebnje pśichylonu atmosferu.

Za to su wšake pśigótowali za wšykne generacije. Źiśi su měli móžnosć nic jano grajkaś na bliskem grajkanišću, ale teke modelěrowaś figury. Kuždy jo sebje mógał wótekšyś swět górnoserbskeje rěcy z powědajucym pisakom, chłošćiś słodne mlince a twarogowe skibcycki a zeznaś z pomocu graśa serbske rěcne wobroty ako teke mjenja wšakorakich zelow z domacneje zagrody.

Woglědarjam su pórucyli tśi małe wustajeńce. Marija Šołćic, wuměłcowka a motiwatorka za serbsku rěc za wokolinu Kulowa, Wórjejc a Halštrowskeje góle w projekśe ZARI, jo zestajiła pyšnu ekspoziciju keramiskich źěłow, mjazy drugim małego wódnego muža a skulptury žeńskich w serbskich drastwach ze wšakich regionow.

▶ Dwudnjowska premjera

Něhdźe 300 wopytowarjow zličichu na premjerje festiwala »Witaj« kónc julija, zwoprawdźenym mjez druhim z podpěru Łužiskeho instituta za strategiske poradźowanje a spěchowany wot Załožby za serbski lud. Nimo hudźbnych přinoškow skićachu so hosćom wšelake dźěłarnički a pokazaštej so filmaj »Pytaś a namakaś« a »Pola nas rěka wona Hanka – Pla nas gronje jej Hanka«.

▶ Ochranow ma jara wulki wuznam za serbske kulturne stawizny

Jako dźěl sydlišćow Ochranowskeje bratrowskeje wosady słuša městačko nětko do swětoweho kulturneho herbstwa UNESCO.

Ochranow je, po Mužakowskim parku a hórnistwowym regionje Rudnych hór, třeća městnosć z tutym titulom w Sakskej. Nabožne budźenje, kiž wot tam na cyły serbski ewangelski region wuprudźowa, je trajne slědy w serbskich stawiznach zawostajiło, wosebje na polu pismowstwa. To praji fachowča dr. Lubina Malinkowa.

▶ Historiske fota wo drastach Wendlanda

Wot 2. junija do 31. oktobra prezentuje Kulowcowy muzej Lübeln we Wendlandźe (Delnja Sakska) wosebitu wustajeńcu wo žonach, kotrež su we wendlandskej narodnej drasće chodźili, na historiskich fotach.

16lětnej hólcaj Hans a Konradin chodźitaj w 30-tych lětach zašłeho lětstotka na gymnazij Karla Alexandra w Stuttgarće.

Tuta putaca stawizna ze šulskeho časa pokazuje, kak ćežko móže być, pozdatnje njepowalne přećelstwo wobchować, a kak lochko je, w swěće bjez tradicionalnych wěstosćow jednorym ideologijam podležeć.

Po tym zo běše před lětomaj cyłkowna partitura operety Jurja Pilka »Smjertnica« wušła, sćěhowaše nětko tež k tomu słušacy, za wuwjedźenje a inscenaciju trěbny klawěrny wućah. Do wudaća zapřijał je ­wudawaćel originalne (němske) libreto komponista. Klawěrny wućah hodźi so mj. dr., kaž wšitke tamne wot nakładnistwa »LUMIR« wudate serbske hudźbne materialije, w Smolerjec kniharni skazać.

»Serbska ludowa opereta Smjertnica« dožiwi (koncertantnu) prapremjeru składnostnje spěwanskeho swjedźenja w Budyskej »Krónje« dnja 2. oktobra 1912.

Na kóncu swojeje recensije wo wonym koncerće pisa Michał Nawka: »Tu horce přeće: Maćica, daj klavěrny wućah Morany (= Smjertnica – mš.) w notach ćišćeć! Nic mojedla: ja sebi jo dawno wotpisach. Je-li wunoška z koncerta, ćim skerje!« ­Tuta próstwa spjelni so ­jemu nětko, po wjac hač 120 ­lětach. Nadźijomnje tež dosć serbskich hudźbnikow a hudźbnje zajimowanych wo nju rodźi.  

   MĚRKO ŠOŁTA

Pó pódpisanju dogrona wó muzeju »Slawenburg Raddusch«

Dnja 15. awgusta 2024 wótpołudnja zeger jadnogo bu w muzeju »Słowjańske groźišćo Raduš« z pódpisanim wótpowědnego dogrona zagronitosć za muzej do ruki nowego wobgóspodowarja pśepódana.

Medije su wó tom a južo w mjasecach do togo rozpšawili. Teke, až nowy wobsejźaŕ pśewzejo wšych źaseś pśistajonych muzeja. A až wón jo był jadnučki, kenž jo městoju zapódał póžedanje a koncept. Zboka som zgónił, až njejo był jadnučki, ale njejsom zgónił, chto jo była dalšna zajmowana wósoba abo organizacija.

Sedym mjasecow stej město Wětošow a Slavonic Europe Foundation zaměrnje jadnałej, wšo wažne z pomocu juristow pśepowědałej a do sadow dogrona spisałej. To jo poměrnje malsnje, což źe jo w prědnem rěźe zasłužba prezidenta Slavonic Europe Foundation, Davida Chmelíka. Wón jo charismatiska wósobina, wjelerěcny, pśijazny a swětoju wótwórjony luź. Wón wumějo pśeznanjecy powědaś a jo połny nowych idejow.

Wón a teke wětošojski šołta Bengt Kanzler, z kótarymž som pśed nawłos źewjeś lětami wuswěśił wótnowjone, w lěśe 2008 zasej namakane město něgajšnego swětego žrědła »Łoboźica«, stej Serbam pśichylonej muskej. David Chmelík jo sebjewědobny a na mjazynarodnem parkeśe južo nazgónity.

Běše to woprawdźe najprjedy eksperiment, jako narěči dr. Křesćan Kessner (znaty lěkar, rodźeny Lubijčan a bydlacy we Łomach, kotryž je sej awtodidaktisce serbšćinu přiswojił) Budysku župu »Jan Arnošt Smoler«, hač njebychmy Towaršnosć Carla Gustava Junga Sakskeje z.t. při wuhotowanju 1. Łužiskeho powěsćoweho sympozija podpěrać móhli. Připrajichmy a njejsmy to wobžarowali – cyle nawopak!

Na krasnym junijskim kóncu tydźenja zetka so 35 zajimowanych ludźi w Domje tysac hatow w Stróži, mjez nimi tež wosom Serbow. Chcychu z wutrobu a rozumom Krabatowej powěsći připosłuchać a so jeje psychologiskemu wobstatkej zbližić. Tema sympozija bě »Krabat – mjez splećenjom a wuwićom«.

Wšitcy běchu wćipni, kak hodźi so powěsć wo Krabaće psychologisce rozjasnić a kotre poćahi hišće hač do dźensnišeho wobsteja. Tuž so na zakładźe třoch přednoškow – swědomiće wědomostnje spřihotowane a přednjesene wot psychologowki Denis Rudin z Küsnachta (Šwicarskeje) – z Jurja Pilkowej wersiju powěsće wokoło Krabata, jeho maćerje, jeho sobu zawlečenych a čorneho młynka zaběrachmy.

Najprjedy měješe předčitana powěsć na kóždeho wobdźělnika-jednotliwca skutkować, korjenje powěsće a powěsćoweje figury mějachu so wuwědomić. Potom pokaza nam znata serbska wuměłča Maja Nagelowa, kak hodźa so z wołojnikom abo čornej krydu na swětłej mjechkej papjerje swójske začuća zwuraznić. Wobdźělnicy kruha pomhachu sej mjez sobu, so potom pozdźišo tež wo molowanym wuprajić.

▶ Serbska kulturna brigada 75. róčnicu w »Krónje« woswjećiła

Składnostnje 75. róčnicy załoženja 1. serbskeje kulturneje brigady je ćěleso sobotu, 1. junija, wulki jubilejny swjedźeń w Budyskej měšćanskej hali »Króna« wuhotowało. Na połnje wobsadźenej žurli předstaji brigada něhdźe dwuhodźinski, chronologisce zestajany program, kotryž moderatoraj Bogna Korjeńkowa a Jakub Wowčer jako »interaktiwnu jězbu po času z najwoblubowanišimi spěwami a prapremjeru« připowědźištaj. Tak zahaji chór koncert ze sadźbu Gustawa Wowčera »Maćernu rěč lubuju«, kotraž je nimale wot spočatka z krutym wobstatkom repertoira brigady. Slědowachu mjez druhim ludowy spěw »Běži woda, běži«, zhromadnje z publikumom zaspěwany židowski kanon »Hine ma tov« a loni na Schadźowance prěni raz prezentowany »Rap dwanatkow«. Medley z oratorija »Wětrnik a časy« Měrćina Weclicha a Madleny Nastyccyneje kaž tež wurězk z oratorija »Hrodźišćo« samsneho komponista a libretistki prezentowachu spěwarki a spěwarjo z podpěru hudźbnikow wokoło Malty Rogackeho, »nowu wersiju« Weclichoweje kompozicije »Do pedalow stupamoj« wobrubi skupina bjez mjena.

Rada za nastupnosći Serbow pśi krajnem sejmje zasajźujo se za doźaržanje a polěpšenje serbskich pšawow a zastupujo serbske zajmy na politiskej rowninje.

Terminy:

- až do 28.10.2024 zeger 16:00 jo móžno wólbne naraźenja pisnje w jadnańskem běrowje wólbnego wuběrka zapódaś

- až do 8.12.2024 jo móžno se ako wólaŕka / wólaŕ registrěrowaś

- až do 15.12.2024 zeger 12.00 se pśewjedu listowe wólby

Wšykne wólbne a informaciske pódłožki stoje na internetowem boku http://wolba-serbska-rada.de k dispoziciji a mógu se teke pód: emailProtector.addCloakedMailto("ep_79aa763a", 1); pśi wólbnem wuběrku skazaś

K zapisoju