Spomnjeśa pśi drogowanju pó pówóstankach zniconeje serbskeje jsy

Wótery raz ga som w 1990ych lětach k swěźenjam we Łakomej woglědał, swěźenje a zmužnosć młodych luźi wobźiwował, kótarež běchu žedne z dwórow teje spušćoneje, abo lěpjej gronjone njedobrowólnje wusedloneje jsy wobsajźili, aby ju žywu źaržali. Někotare z nowych sedlarjow njejsu jano kšasnu wokolnu pśirodu, ale teke serbske nałogi a serbsku rěc woplěwali. To som z wjaselim zawupytnuł. Na jadnom ze swěźenjow som za nich a gósći na dwórje pśed »kulturneju brožnju« prezentěrował toflowu wustajeńcu wó stawiznach Serbow.

Pśi góźbje lětosnego Łakomskego swěźenja sobotu, dnja 11. junija, na kšomje nastawajucego »Chóśebuskego pódzajtšnego jazora« (oficialnje: Cottbuser Ostsee) jo Renej Šuster wót Zeleneje ligi kupku něźi 25 zajmcow wjadł pó pówóstankach zniconeje jsy Łakomeje. Wopor jamy ga njejsu jano dwóry, gumna, póla, łuki, kjarchob a za jsu lažece gaty. Ale tejerownosći stara z kamjenjami flastrowana postowa droga, kótaraž jo něga zwězała Łakomu a Nowu Wjas. Pó njej su pśed dwěma stolěśoma śěgnuli źěle pórazonego wójnstwa Napoleona. Kaž hynźi we Łužycy, jo teke tudy znata powěsć wó jogo zarywanej wójnskej kasy. Pśi wótbagrowanju jo se stawnje kněžyła naźeja, až by mógali pókład snaź něnto namakaś.

Nakładnistwo DONATUS w Niederjahna pola Mišna je němskorěčne pojednanje wo załožerju serbskeje artificielneje hudźby pod titulom »Korla Awgust Kocor (1822–1904) ­– Leben und Wirken« wudało. Serbskorěčna edicija je w lěće 1972 składnostnje 150. po­smjertnych narodnin serbskeho komponista w Ludowym nakładnistwje Domowina w Bu­dyšinje w rjedźe »Wuznamni serbscy prócowarjo« wušła. Awtor tuteje prěnjeje a dotal jeničkeje wobšěrneje monografije wo Kocoru je profesor Zbigniew Kościów z Opola. Wučer hudźby a publicist studowaše a skutkowaše wot lěta 1949 we Wrócławju. Monografija wo Kocoru za jubilejne lěto 1972 běše za serbofilneho a muzikologisce zdźěłaneho Polaka nadawkowe dźěło, kotrež přewzać běše za njeho zdobom česć. Přełožk z pólšćiny do serbšćiny přewza potom Budyski wučer Achim Brankačk. Studujo w lětach 1947 do 1950 na Wrócławskej uniwersiće, wón pólšćinu derje wobknježeše. Tutu serbskorěčnu předłohu wužiwach za přenjesenje do němčiny.

Změnjene nowowudaće z rozšěrjenjom

Předsłowo wučerja stawiznow a mnohostronskeho kulturnika Brankačka, w kotrymž wón žiwjensku dobu Kocora tak wopisuje, kaž njebu to za jeho čas nic jenož wočakowane, ale tež kruće žadane, njebu hižo do nětko předležaceje edicije přewzate. Historikarjo dźensa a w našim kraju hinak postupuja respektiwnje stawizny hinak wopisujo interpretuja. Z tym pak njeje zwuraznjene, zo njemóžemy z tutoho předsłowa, napisaneho a wozjewjeneho w socialistiskej dobje, hižo ničo přiwzać, zo bychmy komponista a jeho dobu pod wšelakimi aspektami derje zrozumili.

▶ Hłowna a wólbna zhromadźizna ZSW

Srjedu, 25. meje, přewjedźe Zwjazk serbskich wuměłcow swoju hłownu a wólbnu zhromadźiznu w Röhrscheidtowej bašće, při kotrejž zhladowachu přitomni na dźěławosć zašłeho lěta, hdźež słušeše mediateka »serbskiTV«, wozjewjena na platformomaj YouTube a Instagram, k wuspěšnym projektam. Nimo toho woli so nowe předsydstwo, kotremuž přisłušeja předsyda Jan Bělk, městopředsyda Bosćan Nawka, pokładnik Jan Cyž, Jěwa-Marja Čornakec, Michał Cyž a Měrka Mětowa.

▶ Edicija wó kśicowem puśu Jezusa wujšła

Spěchowańske towaristwo za serbsku rěc w cerkwi z. t. jo wudało nowe knigły, kótarež maju byś pśinosk towaristwa za Łužyski cerkwiny źeń (24. do 26. junija 2022) w Zgórjelcu. Edicija wopśimjejo w šesć rěcach Milana Hrabalowu basnisku twórbu wó kśicowem puśu Jezusa, a to dolnoserbski (Alfred Měškank), česki original (Milan Hrabal), górnoserbski (Róža Domašcyna), nimski (Róža Domašcyna), engelski (Milan Hrabal jun. a Gerald Stone) a pólski (Justyna Michniuk). Pśedsłowo jo napisał pśedsedaŕ Spěchowańskego towaristwa, dr. Hartmut S. Leipner. Bibliofilna wósebnostka móžo se dostaś pśez Spěchowańske towaristwo za serbsku rěc w cerkwi z. t. w Chóśebuzu.

W lěće 1981 wuńdźe w Ludowym nakładnistwje Domowina pod titulom »Wanderwege durch den Kreis Bautzen« pućowanski přewodnik z wjace hač sto čarami, kotrehož awtor Friedrich Lehmann móže so jako angažowany posrědkowar němsko-serbskeje domiznowědy Hornjeje Łužicy wobhladować. Z přewodnikom, kotryž wobsahowaše wuběr z wjace hač 500 přinoškow wobstejaceho rjada »Der Wanderfreund rät fürs Wochenende« chcyše domoródnym a turistam kaž tež šulerjam na ekskursijach wosebitosće přirody a kultury Hornjeje Łužicy nazornje spřistupnjeć.

Friedrich Lehmann narodźi so 17. apryla 1897 we Wjazońcy jako syn ćěsle Augusta Lehmanna a jeho žony Fanny rodźeneje Dreßler. Hižo jako dźěćo horješe so za krajinu w swojej wokolinje. Po wopyće wo- somlětneje ludoweje šule we Wjazońcy chodźeše mjez 1903 a 1911 na Krajnostawski wučerski seminar w Budyšinje. Tež připóznaće jeho wuja, progresiwneho pedagogi a direktora seminara, Johanna Gottlieba Dreßlera (1799–1867) pohnu Friedricha, sej z disciplinu wědu přiswojić. Za čas studija zajimowaše so wosebje za předmjety biologija, geografija, geologija a stawizny. Při stawizniskich slědźenjach njefascinowachu Lehmanna jenož fakty, ale wšitke z nimi zwisowace wuwića – w towaršnosći a w přirodźe, regionalnje a globalnje.

Přijomna papjera, dobre wuhotowanje, najwšelakoriše přinoški: Hižo kónc lěta 2021 wozjewi finski časopis »Särö« (čisło 45, str. 56–71) mj. dr. kompaktny přinošk k serbskej literaturje. Na spočatku steji nastawk wo Serbach w Hornjej a Delnjej Łužicy z pjera wersěrowaneho literarneho přełožowarja, polyglota a přećela Serbow Eera Balka (* 1955) »Saksan sorbit – vähän väkeä, paljon kirjailijoita« [Serbja w Němskej – mało ludźi, wjele spisowaćelow]. Podnadpismje nastawka prowokujetej: (1.) »Kansa katosi – ja löytyi uskonpuhdistuksen ­aikaan« [Lud so zhubi – a so namaka při reformaciji], (2.) »Kansaa suurempi kirjallisuus?« [Literatura wjetša hač lud?]. Balk praji k tomu w komentarej awtorce: »... mam za to, zo serbska literatura je w pozitiwnym zmysle nadměrnje wulka porno ludej, ale njecham to čitarjam direktnje nanuzować, a tež zo wěsta wohroženosć kultury wuwiwa w ludźoch wosebitu čućiwosć, kiž je pytnyć w literaturje.« Wón widźi Hornju a Delnju serbsku Łužicu, wobhladuje ju geografisce kaž tež literarnohistorisce a pomjenuje aktualne wuwića kaž rjad młodeje literatury Paternoster, internetny literarny konopej abo serbskiTV z literarnymi přinoškami na YouTube. Balk cituje Jurja Brězana (1916–2006) a Jakuba Barta-Ćišinskeho (1856–1909). Zo praja Finojo Němskej Saksa, je rěčna zajimawostka, kotraž pokazuje so mj. dr. na nastawkej dodatej karće cyłeje Łužicy ze serbskim sydlenskim rumom a pomjenowanjom pomjeznych krajow. Nimo toho je nastawkej přidate čornoběłe foto Pawoła Roty z NDRskeho časa z Hanu Chěžcynej w katolskej drasće (1887–1984), znatej bajkarku a maćerju basnika Jurja Chěžki (1917–1944) ze šulskimi dźěćimi na jeho ródnym statoku w Hórkach. Běłočorny negatiw kaž tež foto Karla Schmidta z lěta 1896 z dwěmaj młodymaj žonomaj w serbskej drasće na čołmje na Lědach tworitej přechod k basniskej mini-antolo­giji pod titulom »Kalojen metsä – Kolme runolijaa Lusatiasta. Lenka, Kito Lorenc, Róža Domašcyna Runojen suomennokset sorbin kielestä ja tekijöiden esittelyt Eero Balk« [Rybowy lěs – Třo basnicy z Łužicy. Finske přełožki basnjow ze serbskeje rěče a prezentacije Eero Balk]. Balk wubra a přełoži baseń Lenki – Christiany Piniekoweje (* 1958) »Zapózdźone wótegrono starkej«, baseń Kita Lorenca (1938–2017) »Dźiwne přeměnjenje« a basnje Róže Domaš­cyneje (* 1951) »Njeprašej so« (za Edit Pjenkowu), »Hra z měnjatymi rólemi« kaž tež »Norje«. Poslednjej wozjewištej so z hornjoserbskim pendantom. Z nadpismom »Rybowy lěs« poćahuje so Balk na baseń Lorenca a zdobom na změny łužiskeje, serbskeje krajiny a jich ludźi. K prezentacijam-anotacijam awtora a awtorkow su dodate po fotach rysowane portrety. Hižo na stronje štyri časopisa wabi so za předstajenje serbskeje literatury pod titulom »Sorbien runoutta – Saksan itäosissa elävän slaavilaisen kansan kirjallisuuselämä on vilkasta« [Serbska poezija – Literarne žiwjenje na wuchodźe Němskeje bydlacych Słowjanow je čiłe]. A tu je přidate foto njeznateho fotografa, wubrane z knihi Rudolfa Helma »Deutsche Volkstrachten«, wudateje w Mnichowje 1932, kiž pokazuje žonu a holcu w rozdźělnymaj žarowanskimaj drastomaj z Klětna ze srjedźneje Łužicy. Balk njepřewostaji ničo připadej, mudrje rozsudźiwši, předstaji na mało stronach wobšěrne literarne tworjenje Serbow z kritiskim, ale přichilenym wóč­kom.

takle pisaše Ota Wićaz wo Janje Radyserbje-Wjeli, kiž bě jeho nanowski přećel. Po slědach tutoho prócowarja podaše so 12 čłonow towarstwa Přećeljo Smolerjec kniharnje dnja 17. junija po Budyšinje. Jeho slědy po cyłym měsće nadeńdźeš, jelizo to chceš. Na Židowje, njedaloko schodow na Hrodźiško, steješe jeho ródny dom. Dwustote narodniny by Jan Radyserb-Wjela lětsa woswjećił.

RÓŽA DOMAŠCYNA

W awgusće wuńdźe w nakładnistwje Pop serbsko-němska basniska zběrka »Posledni sněh/Der letzte Schnee« Traiana Popa Traiana, z dwanaće grafikami Boženy Nawka-Kunysz. Do serbšćiny přenjesłoj staj jeho basnje Dorothea Šołćina a Benedikt Dyrlich. Tu wozjewjeny tekst je wujimk z epiloga zběrki.

Basnik a rebel, nakładnik a wupućowar, diskjokej a dźiwadźelnik, wudawaćel a redaktor.

Z tutymi a dalšimi wopřijećemi hodźi so Traian Pop Traian jadriwje charakterizować. Ja sam pak rady swojemu přećelej a koleze z gildy pisacych z wutroby přidam: Traian słuša ze swojim lěta 2002 załoženym nakładnistwom, kotremuž Pop-Verlag rěkaja, sobu k najpłódnišim spěchowarjam noweje wuchodno- a južnoeuropskeje literatury w Němskej a w tutym wobłuku mjeztym tež k spušćomnym wudawaćelam serbskeho pismowstwa. Wo tym swědča mnohe knižne a časopisne wozjewjenja słowjanskich a z tym tež serbskich awtorkow a awtorow z jeho nakładnistwa.

W pjatym lěće noweho lěttysaca so z wulkim brodatym a dołhowłosatym Rumunčanom, rodźenym 1952 w Brașovje (němsce: Kronstadt) a bydlacym a tworjacym wot lěta 1990 w šwabskim Ludwigsburgu, zeznach na zeńdźenju eksiloweho spisowaćelskeho zjednoćenstwa PEN. Wot wšeho spočatka mje Traian překwapi ze swojim bjezposrědnym zajimom za nakromne a druhdy schowane a wosyroćene literarne krajiny Europy, tež za literaturu a wosud najmjeńšeho słowjanskeho ludu. Při tym Traian přeradźi, zo jeho wosebje tworjenje Kita Lorenca (1938– 2017) puta, zo zaměrnje sćěhuje a wobdźiwa jeho poeziju. Z přispomnjenjow wusłyšach respekt a měnjenje, zo Lorencowe basnje wusahuja z přerězneho wobłuka literarneje produkcije w Němskej; a zo z rěče serbsko-němskeho basnika duch znapřećiwjenja wuchadźa, tohorunja wěste šibałstwo, překročace mjezy pokorneho rěčenja a stajace nadutu a misionarsku rěč prědarjow w politice a medijach do prašenja.

› Pla dańskeje mjeńšyny

Wuhladko – MDR

04.06.2022 | 11.45 hodź.

› Europeada so bliži

› Do komunalnych wólbow

› Do wotewrjenja doma katow

› Poskitki Božich słužbow w interneće

› K premjerje krucha »Małe wampiry« Serbskeho dźěćaceho dźiwadła

▶ Kniha wo Serbach wušła

W Beogradskim nakładnistwje Svet knjige je wušła publikacija »U lepoj domovini Lužičkih Srba« (W rjanej domiznje Łužiskich Serbow), kotruž je Mićo Cvijetić wudał. W knize wopisuja so stawizny a aktualna situacija Serbow, politiske wobstejnosće, identita a tradicija. Nimo toho předstaja so wusahowacy zastupjerjo Serbow z wobłuka literatury, wědomosće a kultury kaž tež kulturne institucije.

▶ Wo Warnočanskej generaciji w Praze

Wědomostnicy Serbskeho instituta dr. Jana Piňosowa, dr. Jana Šołćina a prof. Thomas Menzel su na přeprošenje towarstwa »Společnost přátel Lužice« 6. meje w Praze wuslědki interdisciplinarnych slědźenjow wo tak mjenowanej »Warnočanskej generaciji«, młodych Serbach, kotřiž chodźachu po Druhej swětowej wójnje na tamniši gymnazij, předstajili a wo wuwiću serbskorěčneho kubłanja diskutowali.

▶ Chór Lipa dwójce

wustupił

Njedźelu, dnja 8. meje, je chór Lipa zhromadnje z Markleebergskimi wokalistami w Starej wikowanskej bursy w Lipsku serbsko-němski koncert pod hesłom »Hudźba zwjazuje« wuhotował.

Nimo toho wuhotowachu spěwarjo chóra 22. meje swój tradicionelny nalětni koncert na zahrodźe klóštra Marijineje hwězdy, hdźež zaspěwachu nimo Zejlerjowych a Kocorowych pěsnjow twórbje něhdyšeho dirigenta Jana Bulanka składnostnje jeho 20. posmjertnin. Jako wjeršk zaklinča wurězk z komiskeje opery »Předata njewjesta« Bedřicha Smetany. Nimo »Lipkow« wustupi na tutym popołdnju tež Chór Šule Ćišinskeho.

Workshop »Giving the gift of language« w Chóśebuzu wót 21.03 do 23.03. z prof. Neyooxetom Greymorningom

Gaž zastupijoš do rumnosćow, źož prof. Greymorning wjeźo swój workshop, sy pśechwatany a pśełapjony, cogodla na kuždej tofli wise w pór smugach wobraze luźi, zwěrjetow, wěcow, rostlinow a ze wšednych situacijow žywjenja. Na prědny zaśišć njamaju te wobraze zewšym nic zgromadnego, a ceła rumosć zda se pódnurjona w chaosu. Taki prědny zaśišć pak njejo pšawy. Pśeto z kuždeju dalšneju góźinu wucby wobźělniki sebje wuwědobniju, wjele zgromadnego móžotej měś wuźenje a tyca abo njetopyŕ a mazany zec w pśestajenju do rěcy Arapaho. Profesor sam groni z pósmjejkom: Jo, komplicěrowane jo stojaś pśed tabelu, połneju wobrazkow ze wšakimi wěcami. Ale tak góle wuknjo swóju prědnu rěc (eng. first language). Wóno stoj w srjejźi dopołnego chaosa. Pódobnje ga cujo se na zachopku wjele wobźělnikow toś teje wucby. Na kóńcu źěłaŕnicki pak jo móžno wótkšyś, až kuždy wobrazk na tofli bu kradosćiwje wubrany, prezentěrujo wěstu gramatisku formu, typisku, w tom konkretnem paźe w maminej rěcy prof. Greymorninga. Chaos jo něnto pórěźony. Wucba jo se wótměła w ramiku pśigótowanja projekta ZORJA, kótaryž matej na mysli Gregor Kliem a Maksimilian Hasacki.

› Serbšćina w Picnju

› Helmut Kurjo – ten slědny swójogo raza

› Ekologiske lěto w Błotach

› Nowy muzikowy wideo chora PopKon Chóśebuz

› Serbski rěcny projekt ZORJA

› Ielyzaveta Waltherowa – ­serbska Ukrainaŕka 2.0

Wuhladko – MDR

07.05.2022 | 11.45 hodź.

› Rozžohnowanje z wjesnja­nostu Francom Bruskom

› Jutrowne doškrabki a njewšědne jutrowne wužadanje

› Winfriedowy dom w Schmiedebergu – něhdy a dźensa

04.06. | 19.30 hodź.

»Són swjatojanskej’ nocy« – dźiwadło z hudźbu na hłownym ­jewišću Budyskeho Němsko-serbskeho ludoweho dźiwadła

04.06.–06.06. | 21.00 góź.

»Błośańska noc powěsćow« Serbskego ludowego ansambla pśi Bismarckowem tormje w Bórkowach

07.06. | 10.00 hodź.

Serbske dźěćace dźiwadło předstaji kruch »KUS hinak – ­MAŁE WAMPIRY« Andreasa Galka w Dźiwadle na hrodźe w Budyšinje. Dalše předstajenje je 08.06.

08.06. | 19.00 hodź.

Přednošk »Narodna drasta ­a identita we wuchodosrjedźnej Europje« Anny Novikov w Budyskim Serbskim muzeju

11.06.–12.06.

76. Serbski ewangelski cyrkwinski dźeń w Bukecach

11.06. | 14.00 hodź.

Přełožerjej Jana Štillerová a Pětr Šołta předstajitaj knihu Ivony Březinoveje »Bjez čriji« na Praskich knižnych wikach.

12.06. | 17.00 hodź.

Knižna prezentacija biografije »We fokusu: Korla Awgust ­Kocor (1822–1904)« Zbigniewa Kościówa w Budyskim Serbskim muzeju

hač do 15.06.

Wustajeńca twórbow Maje ­Nageloweje w Drježdźanskim statnym ministerstwje za wědomosć, kulturu a turizm (Wigardowa 17)

17.06.–19.06.

9. mjezynarodny festiwal dudakow w Slepom

18.06. | 19.00 hodź.

»Gala operetow« SLA na Jakubec hrodźe w Mortkowje

až do 19.06.

Wósebna wustajeńca »Ako jo se z jaja swětło wupacyło do kraja« z fotografijami Maika Lagodzkego w Serbskem muzeju w Chóśebuzu

▶ Dnjowniki fararja Šwjele wujšli

Dnjowniki Bogumiła Šwjele z lět 1897 do 1945 su jadnorazne awtentiske žrědło k serbsko-nimskej Łužycy za cas póznego kejžorstwa, Weimarskeje republiki a nacionalsocializma. Ako Spise Serbskego instituta su něnto wujšli pód titlom »Aus dem Alltag eines wendischen Pfarrers« w Ludowem nakładnistwje Domowina. Wudawaŕka dr. Annett Brězanec jo wšykne Šwjelowe dolno- a górnoserbske zapise pśestajiła, tak až su dnjowniki dopołnje w nimskej rěcy pśistupne. Faraŕ Bogumił Šwjela (1873–1948) słuša ako redaktor, rěcywědnik a sobuzałožaŕ Domowiny k nejwuznamnjejšym wósobinam serbskich stawiznow. Mimo swójogo wobšyrnego pówołańskego a drugego statkowanja jo pśisamem poł lětstotka pak serbski pak nimski zapisował »wiźone, słyšane, myslone« wót sebje a drugich. Tak pišo wó praktikach wutłocenja serbskeje rěcy z cerkwje a šule, kótarež casniki a amtske zapise niźi a nigdy njenaspomnjeju.

▶ Lena Hauptmannojc nominěrowana

Dolnoserbska šansoneta Lena Hauptmannojc jo ze swójim duo LeDazzo nominěrowana za wuběźowanje »Women in Jazz – next generation virtuell 2022« a teke za jazzowe myto města Halle 2023. Až do 23. maja su mógli zajmce swóje tśi głose daś za dogromady 22 jazzowych muzikaŕkow z Argentinskeje, Nimskeje, Awstriskeje, Pólskeje, Ruskeje a ze Słowjeńskeje.

Před 125 lětami zemrě 7. smažnika 1897 serbski ewangelski duchowny, serbski basnik a spisowaćel Michał Domaška w Ketlicach a bu na tamnišim pohrjebnišću pochowany.

Arnošt Muka je Michała Domašku w nekrologu časopisa Maćicy Serbskeje 1898 wobšěrnje hódnoćił a chwalił. Mjez druhim wón pisaše: »Po dokonjanym prócy połnym zemskim dźěle spi wón wótcow spanje pod zelenej hórku w serbskim kraju na Ketličanskim pohrjebnišću. My pak z wutrobnej dźakownosću a z hłubokej želniwosću tež tu na njeho spominamy, spominamy na našeho horliweho serbskeho wótčinca, našeho njesprócniweho spisowarja, spěwarja a kěrlušerja Michała Domašku, z česću wusłuženeho duchowneho Nosaćičanskeje wosady, kiž je wot młodostnych lět našeho luda swěrny syn był, na jeho duchownym pozběhnjenju njewustawajcy dźěłał, wšitke jeho narodne prócowanja horliwje podpěrował a z luboznym słowom, z płódnym, žohnowanja bohatym pjerom a skutkom za naš serbski narod wustupujo, jón na modlerskej wutrobje nosył swoje žiwe dny.«

Pochad a wukubłanje

Michał Domaška narodźi so 23. nalětnika 1820 w Komorowje pola Rakec jako najmłódši mjez třomi synami jako dźěćo kublerja. 25. smažnika bu w Njeswačanskim Božim domje křćeny. W swojej ródnej wsy wosom lět we wjesnej šuli wuknješe. Jutry 1835 daštaj staršej jeho na gymnazij do Budyšina. Tu spřećeli so ze znatymi Serbami, wosebje z Jaroměrom Hendrichom Imišom (1819–1897). Wón běše mjez gymnaziastami, kotřiž su 1839 towarstwo Societas Slavica Budissinensis załožili. Tu pokazaštej so hižo zahe jeho wótčinski duch a narodne zmyslenje.

Wotchad wuměłče Jěwy Wórše Lanzyneje, grafikarki, keramikarki a kulturnicy je wulka strata za serbsku kulturu. Wot časa studija­ w Praze zwjazowaše ju přećelstwo z Hilžu Bartákovej, kotraž dźěli z nami swoje dopom­njenki.

Jěwa Wórša Lanzyna rodźena Lorencec narodźi so 11. septembra 1928 w Delnjej Kinje pola Budyšina. Do studija na wysokej šuli da so w Zhorjelcu na keramikarku wukubłać. W lěće 1949 přińdźe do Prahi a studowaše na Akademiji tworjaceho wuměłstwa. Jako Łužiska Serbowka bydleše wona w Serbskim seminarje. Tule zeznajomichmoj so z Wóršu na zetkanju, kotrež wotmě so kóždu sobotu wječor za Serbow, bydlacych, dźěłacych abo studowacych w Praze. 1950 schori Wórša ćežko na suchoćinu. Po lěkowanju bydlach z njej w jednej stwě w Serbskim seminarje a spřećelichmoj so. Naju mnoholětne přećelstwo traješe cyłe žiwjenje, 71 lět přez statne hranicy.

Ze strowotnych přičin wróći so w lěće 1951 domoj do Łužicy, ja wostach w Praze. Wórša studowaše grafiku a kaligrafiju na Lipšćanskej Wysokej šuli za grafiku a knižne wuměłstwo. Za čas studija w Lipsku zezna swojeho pozdźišeho mandźelskeho Steffena Langu, znateho ilustratora a grafikarja němskich a serbskich knihow, časopisow a Protyki.