Wót pětka, 12. až do njeźele, 14. nowembra 2021 jo se wótměło w Chóśebuzu zwězkowe zmakanje Lichego nimskego awtorskego zwězka (Freier Deutscher Autorenverband, dalej FDA), jadnogo z awtorskich zwězkow w Nimskej. Jo to pó někotarych lětach prědny raz było. Organizator a gósćowaŕ jo było wótźělenje Bramborskeje. W jogo mjenju jo žurnalistka a awtorka Hannelore Schmidt-Hoffmann měła głownu organizaciju na starosći a jo se pytała za toś to zarědowanje zwězkarjow a pódpěrarjow ako bramborske Ministaŕstwo za wědomnosć, slěźenje a kulturu, Nimski literarny fonds, Město Chóśebuz, Žarjabnicu Sprjewja-Nysa a Zwězk serbskich wuměłcow (ZSW). Program jo stojał pód motom HEIMAT. FREMDE. SPRACHE. »Vom Limes Sorabicus zur Schwarzen Mühle, zu Krabat, den Lutkis bis zu Fürst Pückler – Slawische Sprachinseln in Deutschland« Eine literarische Sprach-Zeit-Reise der anderen Art. Tak opulentny ako jo se titel raźił, tak wobšyrny a wšakoraki jo był program zmakanja za něźi 40 cłonkow FDA ze wšakorakich zwězkowych krajow a za dalšnych akterow. Pětk a sobotu jo teke Serbska kulturna informacija LODKA, a jeje wjednica Milena Stockowa, ze stojnicu była na zmakanju prezentna.
Sobotu, 4. septembra, su kazali Spěchowańske towaristwo Annahütte z. t. a organizatory wokoło Beatrix a Ton Kerstenoweju pód motom Leben auf Kohlen. LiteraturLandschaftLausitz k literariskemu parcoursoju pó nakšomnem industrijowem sedlišću Annahütte/Zdźark pla Złego Komorowa. Wótpołdnja jo mógał publikum w běgu tśich góźinow drogowaś k šesćim městnam a tam słyšaś regionalne, weto zewšym nic banalne literariske a dokumentariske teksty. Rownož njesłuša sedlišćo oficialnje wěcej do serbskego sedleńskego ruma, dopomina toflicka w sedlišću ako teke online Wikipedia na pśemjenjenje nimskego mjenja Serchen pśez nacistow. Na zarědowanju wšak jo było wjele to grono wó Serbach a jich žywjenju z wugelom.
W tśi rěcach doma – pód toś teju temu jo cytała w Henriettowej cerkwi Lenka (Christiana Piniekowa, * 1958) swóje basni a jo mimo togo pśedstajiła basni Kita Lorenca (1938–2017) wósebnje ze 1960tych lět w serbskima a nimskej rěcy wó pódrubanej a pódrězanej góli za wugel, wó jamach a wó domorodnej serbskej rěcy. Rozmysliwe a glědajucy na klimowu změnu nadalej aktualne teksty su publikum wjelgin gnuli. We wjelbje pód cerkwju jo cytała Andra Schwarz (* 1982), póchadajuca z Górneje Łužyce, kenž jo wužywała w swójich tekstach zdźěla górnoserbske rěcne pasaže ako dopomnjenje na swóju serbsku staru mamu z Michałkow/Michalken (GŁ).
kóždolětna karawana
po pustych pućach
prošo spěwa wo
swjateje Marki škit
muska sylnosć
muski rytmus
muske modlenje
žohnowanje Bože su
(po wobrazu Moniki Schumann)
LENKA
z: wokognuśa nimjernosći – wokomiki wěčnosće – augenblicke der ewigkeit, Budyšin 2010
Sćěhowace bě so mi 7. nowembra w Choćebuzu stało a rysowach podawk hnydom na to w mejlce nadawkidawarjej:
Krotko pó zeger 8:00 som šła k listowemu kašćkoju pśi ABC, aby jen prozniła, Tam jo był hyšći roznosowaŕ wót LR z kólasom.
Roznosowaŕ: »Hier, die könn’se auch noch kriegen!« (Jo mě napśeśiwo tyknuł dwa/tśi eksemplary Nowego Casnika.)
Ja: »Ich brauche nicht mehr Zeitungen, nur die, die wir bestellt haben.«
R: »Die sind übrig, was soll ich mit denen.«
Ja: »Ich brauche sie nicht.« A som listowy kašćik wócyniła, tam su byli wšykne casniki nutśi: pózdźej librowany a tej dwa aktualnej.
R: »Nehm’se die auch noch. Sie beschweren sich doch immer, dass ich zu wenig liefere.«
Ja: »Nicht zu wenig, sondern wenn, dann gar nicht.«
R: »Was soll ich mit denen?« Jo casniki roztergnuł a pśi tom, až jo šeł na tamny bok drogi, aby roztergnjone casniki do tuny za wótpadanki chyśił, jo mě pśiwołał: »Serska riś.«
Ja: »Ach, daher weht der Wind.«
R: (ducy wót tuny): »Wissen Sie was das heißt? Arschloch.«
Ja: »Ah, serbski teke hyšći rozmějośo a samo powědaśo.«
Na to jo se roznosowaŕ na kólaso sednuł a wótjěł.
Wót dalšnych juristiskich kšacow wótglědajom, gaž se toś ten pad politiski motiwěrowanego zranjenja/skśiwźenja wót źěłodawarja z roznosowarjom wugódnośijo a wón kaž teke źěłodawaŕ se pśi mnjo zagronijotej.
Pód glědanim pśeźěłanja a censury dotyknjo se impulsowy nastawk Zhubjeny »Bog« w Mininych basnjach z pjera Pětša Janaša temy basniskich wersijow we wudaśu zběrki z lěta 1955 Mina Witkojc, K swětłu a słyńcu (dalej WKS). Tam jo pomjenjona mj. dr. zběrka nimskich basnjow z rěda Die sorbische Bibliothek Mina Witkojc, Echo aus dem Spreewald, LND 2001 (dalej WES), w kótarejž se pśedstajijo 76 basnjow Miny Witkojc, pśebasnjonych wót Elke Nagel do nimskeje rěcy. Nimska zběrka jo zapołožona ako ludowa cytanka, togodla jo se złožył wuběrk tekstow na zběrku Mina Witkojc, Nimjernosći brjogi, LND 1993 (dalej WNB). Pśebasnjenje teksta Erfurtske spomnjeśa, kenž se we WNB njejawi, złožujo se na wudaśe w Mina Witkojc, Serbska poezija 1, 4. nakład, wud. Kito Lorenc, LND 2000. Konkluzije wó zgubjonem »Bogu« kaž tež wó póznem šyrjenju socialistiskich wariantow pak wót faktow w kuždem paźe pódprěte njejsu. Wšykne pśebasnjenja we WES na zakłaźe WNB bazěruju na serbskej wersiji nastaśa resp. prědnego wudaśa, mimo jadnogo:
»Srědk pśeśiwo bójosći« / »Ein Mittel gegen die Furcht«
Toś ta baseń wšak w Janašowem nastawku rolu njegrajo, njegóźi źe se do jogo tezy wó zgubjonem »Bogu«. Spóromje jěsnjejšeje wersije drje stej we WKS wušmarnjonej smužce pietistiskego duktusa »mimo zawisći njasć chudobu / na wšo glědaś z cystej’ wutšobu«, tola stojeca wóstała jo naslědna smužka »Božu stworbu we wšom poznawaś ...« (1928, WNB, 108) / »Die Schöpfung Gottes überall erkennen ...« (WES, 110).