W nazymje lońšeho lěta wuda serbska kapała Holaski swój prěni album »Młody duch«. Wobsadka młodeje serbskeje skupiny z Chrósćic hodźi so lochce zjimać. Štyrjo Donatec bratřa: Józef, Michał, Bosćan a Tadej, wšitcy z lubosću při hudźenju, komponowanju a wuspytanju wšelakich instrumentow. K pomocy na bijadłach přidruži so jim pozdźišo Kito Mark.

Skupinu znajemy mjez druhim ze serbskich rejow a swjedźenjow, ale tež ze Serbskeho rozhłosa, hdźež słyšimy hdys a hdys swójsku kompoziciju młodych hólcow.

Wuskutki nanuzowaneje přestawki wuměłskeje branše koronoweje pandemije dla su hižo měsacy dołho po cyłym swěće začuwać. Dźeń wote dnja so nowe albumy produkuja a wozjewja a spěwytwórče a spěwytwórcy bjez zastaća tekstuja a komponuja, wšako njemóža so w času doma druhim wěcam kaž na přikład koncertam tak prawje wěnować.

Po skoro dwulětnej abstinency swójskeho direktneho kulturneho live-dožiwjenja wjeselach so jara, jako wudobych sej kartku za jedne z třoch požadanych předstajenjow lětušeho ptačokwasneho programa Serbskeho ludoweho ansambla.

Njesćerpliwje podach so do Chróšćan »Jednoty« a njebuch přesłapjena. Najprjedy radowach so nad tym, zo wopyta njedźelniše popołdniše zarjadowanje wjele swójbow z dźěćimi. Zrudna tola to wěcka, zo hižo druhe lěto wšě dźěćace předstajenja SLA wupadnu abo so jenož w snadnej ličbje na digitalne wašnje pokazaja. Bych rady hišće lěto dočakała, jeli bychu so na tutym městnje serbske a dwurěčne dźěći ze swójskim dźěćacym ptačokwasnym programom zawjeselili. Tež w Delnjej Łužicy bychu sej zawěsće tajki lóštny program wobhladali. Čehodla rozsud takle jenož za dorosćenych přihladowarjow w Hornjej Łužicy padnył je, bohužel njewěm.

Publikum wočakowaše krótko před tradicionelnym 25. januarom ptačokwasny program, lětsa we formje tak mjenowaneho burskeho dźiwadła pod titulom »Njewěsta njewjesta«. Dobra to ideja, brašćenje a prawy serbski kwas do srjedźišća jednanja stajić! Libreto napisa a režiju derje w horšći měješe serbski dźiwadźelnik Tomaš Cyž, a nic jenož tohodla přeswědči tež w róli korčmarja. Jeho kontakt k Berlinskemu komponistej Wolfgangej Böhmerej so tohorunja wudani, wšako napisa Böhmer spomóžnu hudźbu, napodobnjenu musicalej a zapopadnywši serbske ludowe spěwy a wurězki z oratorijow »Žně« a »Serbski kwas«.

Pućowanska fotowa wustajeńca »5 x Němska po cyłym swěće« pohnuwa perspektiwu změnić a zwaži sej wid wotwonka

W fotowej přehladce Hamburgskeho fotografa Jörga Müllera widźi wopytowar w prěnim wokomiku wosoby a motiwy we wšědnej wokolinje. Někotři direktnje do kamery hladaja, někotři su zanurjeni do wuknjenja abo dźěła. A tola tworja protagonisća fotow wizuelny móst k wobhladowarjej, dokelž wuhlada často něšto znate. Što to je a štó su tući ludźo?

Hromadźe z Goethowym institutom wustaja Serbski muzej w Budyšinje cyłkownje 99 fotow, kotrež portretuja wšědne žiwjenje potomnikow něhdyšich němskich wupućowarjow, a to nimale jónu wokoło globusa. Započinajo w Litkowce (Ruska) slěduja wobrazy z Wartburga (Južna Afrika), mennonitiskeje wosady Blumenauwa (Mexiko), Pomerody (Brazilska) a Oberwischauwa (Rumunska).

Ze swojej kameru zapopadny Jörg Müller mjez lětami 2014 a 2018 wosoby a motiwy tutych němskorěčnych mjeńšinow we wukraju. Jeho motiwy zdadźa so być we wokomiku zapopadnjene a tak ma wobhladowar móžnosć, koncentrowanych šulerjow wučby němčiny w Litkowskej šuli při wuknjenju wobkedźbować abo so do němskeje Božeje słužby w mennonitiskej wosadźe Blumenau w Mexiku zanurić. Nimo šule a cyrkwje dokumentuja wobrazy tež kulturu jako móžnosć wobchowanja němskich korjenjow. W Pomerodźe, hdźež rěči starša generacija hišće nižoněmsku rěč plat, zetkawaja so wobydlerjo k němskim swjedźenjam z tradicionalnej ludowej hudźbu z bayerskim charakterom a noša při tym dirndl abo kožane cholowy.

Na 192 bokach pósćijo Ludowe nakładnistwo Domowina Pratyju 2022 serbskej jsy spóromje Sprjewje mjazy měsćańskima běrtyloma (Nowy) Chmjelow a Depsk – Škódow. Škódow jo jaden ze zagmejnowanych chóśebuskich běrtylow, kótaryž jo wobchował swój wejsański charakter. Pratyja k Škódowoju jo ta prědna Serbska pratyja nowego šefredaktora Gregora Wieczoreka, za tym ak jo se dłujkolětny šefredaktor Horst Adam w Běłej Wóźe kóńc 2019 rozžognował z pisanim wóneje tradicionelneje serbskeje lětneje publikacije. Na rozdźěl wót Běłeje Góry, źož jo Pratyja 2020 była na woglěźe a źož jo serbska rěc pśisamem womjelknuła, ma Škódow źaseśinu powědajucych a rozmějucych serbskeje rěcy.

Ku głownemu śěžyšću teje Pratyje słušaju lokalne temy ako rybaŕstwo na Sprjewi w Škódowje, kuriozumy ako kónjecy indianaŕski teater, stare casnikaŕske powěsći ze Škódowa, rědke serbskorěcne narowne kamjenje a škódojska architektura. Teke wulicujo se w mjasecowych knigłach 2022 wót teje cynitosći, až su se škódojske Serby we Weimarskej republice jadnogo serbskego ceptarja na šuli pla zastojnstwow pominali. Pódla jsy w srjejźišću namakajoš tenraz drogowańske pokazki, źiśecu pratyju (tšojeńka, basni, žorśiki a słowne graśe), ewangelsku kśesćijańsku pratyju a wóswěśijotej se jubileje – 150 lět wót naroźenja serbskeje spisowaśelki Marjana Domaškojc, 200. burstak komponista Korla Awgust Kócor, 70. jubilej Serbskego ludowego ansambla a jubilejnej spomnjeśi na Mata Riza a Kita Šwjelu. Dalšne ekskurse su woglědy do wukraja (Kreta, Thailandska) a temy, kótarež pak se póśěguju na druge jsy (Janšojce, Móst), na stawizniske tšojenja abo wósoby ako Wilhelm Brasse, kótaryž jo statkował ako fotograf w Auschwitzu.

Předležace dźěło je edicija rukopisneje disertacije Maxa Jänecke.1 Ju 1922 zapoda a spočatk lěta 1923 zakitowaše. Z Drježdźan pochadźacy Jänecke bu za čas Prěnjeje swětoweje wójny ranjenja dla do Łužicy k hraničnej woborje přesadźeny, štož wubudźi w nim zajim za stawizny krajiny. Analytiski wid na topografiju wěsteje kónčiny bě sej hižo we wójsku přiswojił. Wěstu chwilu po tym dźěłaše jako wučer, ale bu ke kóncej wójny zaso pušćeny a dósta mału pensiju, kotraž jemu dalši studij zmóžni.

W Lipsku smědźeše dla dobrych wukonow do toho a dobreho wotzamknjenja na wučerskim wustawje uniwersitny studij stawiznow nastupić.2

Jänecke widźeše so sam jako »stawizniski geograf« a přistup, kotryž wón za rozkładźenje teritorialneho wuwića w markhrabinstwje Hornjeje Łužicy měješe, běše zhladowanje na zwiski mjez terenom a wodowej syću. Na druhim boku sćěhowaše premisy, zo so wuwiće wšelakich knjejstwow přez stajny wutwar w kolonizaciskim procesu stawaše. Při tym z toho wuchadźeše, zo měješe najwyši knjez nad krajom zasadne wobsydstwo nad lěsnymi a »dźiwimi« kónčinami (Wildlandgrenze). Kartowy material, kotryž wužiwaše Jänecke za swoje dźěło, běchu generalne karty za sakski a pruski dźěl Hornjeje Łužicy, analognje k dźensnišim TK 25.

Ewangelska wosadna wjes Minakał so w lětušej Serbskej protyce předstaji. Tak móžeja so čitarjo z kónčinu zeznajomić, kotraž so w minjenych lětach rědko jewješe. Titulny wobraz pokazuje symbol wsy – stary hród w krasnym parku, kotryž je starši hač podobny daloko znaty w Moritzburgu. Dźesać přinoškow protyki wěnuja so Minakałej. Kaž hižo z tradiciju zbliži nam fotowa reportaža rjanosće a wosebitosće wopisaneje wsy na kromje hornjołužiskeje hole.

Minakałski hród je po towaršnostnym přewróće Hermann Fuchs z Bayerskeje za swoju swójbu kupił. Wobšěrnu restawraciju něhdyšeho knježkoweho sydła wón dokładnje wopisuje a wjackróć wuzběhuje, kelko prócy a pilnosće su wón a jeho pomocnicy nałožowali, zo su hród a park před rozpadom wuchowali. Nažel pak mało wo prjedawšich wobsydnikach a drohotnosćach historiskeho twarjenja zhoniš. Derje je, zo so k tomu 220 lět stary ležownostny plan hrodu a parka wozjewi kaž tež fota wo symbolu wsy. Wobraz tež na to skedźbnja, zo wotměje so nětko kóždolětny lětni swjedźeń w parku. Nowy knježk tutu zabawu za wjesnu ludnosć organizuje a sam sobu piska.

Serbski dom w Chóśebuzu jo skóńcnje wótwórił dnja 25.08.2021 wjelgin zajmnu wustajeńcu z titelom »Cerno-Běłe«. Serbske swaŕby w Slěpjańskej wósadźe. To jo zběrka fotografijow, kótarež su nastali wót lěta 1902 až do lĕta 1954, gaž jo była ta slědna tradicionalna serbska swajźba. Wótkul pśidu fota? Lokalna kupka Domowiny ze Slěpego jo stajiła anonsu do casnika z pšosbu wó priwatne fotografije. Nichten njejo se myslił, až wóni dostanu wěcej ako 150 bildkow. Te su byli wšak w rozdźělnej kwaliśe, kótaraž jo casy była wjelgin špatna. Te bildki su se musali pópšawiś w grafiskem programje. Na wótwórjenju wustajeńce jo gronił Wolfgang Kotissek, až su na někotarych fotach musali kužde woblico pópšawiś. Tegdy jo było někak 50 gósći na jadnej swajźbje. Za korektury jadnogo woblica su domowinske sobuźěłaśerje trjebali někak 7 minutow. Gdyž multiplicěrujomy wšykne bildki a wšykne woblica ze 7 minutami, buźomy se togo wědobne, až to jo było napšawdu śěžke, ale wužytne źěło. Do togo pśiźo archiwowe źěło, dokulaž domowinska kupka jo kśěła rady teke mjenja wšyknych njewjestow, nawóženjow a gósći zwěsćiś. Za stawizniske slěźenje wažny jo teke dokradny datum swajźby. Bóžko wjele z tych luźi, kótarež su hyšći na tradicionalnych swajźbach rejowali, njejsu wěcej žywe. A gaž feluju znanki swajźbow, móžo byś, až wjele wósobow na fotach wóstanjo anonymnych.

Jako so kniha »Blut und Eisen – Wie Preußen Deutschland erzwang. 1864–1871« loni w kulturno-wědomostnym programje nakładnistwa C. H. Beck wuda, je so tole zawěsće z wida na 150lětnu róčnicu załoženja Němskeho mócnarstwa lětsa stało. Formalnje załoženy bu zwjazkowy stat z płaćiwosću wustawy 1. januara 1871, znaćiša róčnica pak bě w zašłosći skerje dźeń tak mjenowaneje Kejžorskeje proklamacije we Versaillu 18. januara 1871. W zawodźe knihi so na to skedźbnja, zo su na sławnym ikoniskim wobrazu molerja Antona Wernera wjele brodatych, uniformowanych mužow widźeć, ale žani zastupjerjo parlamenta abo reprezentanća dalšich skupinow, kotřiž załoženje noweho stata w pozadku zmóžnichu, štož nastajenje woneho časa wotbłyšćuje.

Awtor je stawiznar Christoph Jahr, kotryž je mjez druhim wo problematice dezertěrowanja w Prěnjej swětowej wójnje pisał a so tohorunja za antisemitizm zajimuje.

W zašłych měsacach buchu pod mjenom samot|a pola Soundcloud () někotre wobdźěłanja serbskich spěwow wozjewjene, kotrež je jazzowy pianist Tomas Kreibich-Nawka wobdźěłał. Wliwy sahaja wot romantisko-impresionistiskich klawěrnych kruchow, přez jazzowe elementy hač k zaplećenju elektroniskeje rejowanskeje hudźby. Ale tež wliwy elektroniskeje awantgardistiskeje hudźby so nańdu. Napadne je wužiwanje histo­riskich nahrawanjow serbskich ludowych pěsnjow, kotrež spožča někotrym trackam zajimawu patinu.

Swój popularno-hudźbny wjeršk mě­ješe kolizija tajkeho disparatneho materiala wězo hižo w 1990tych lětach. Tehdyši projekt Enigma kombinowaše gregorianski choral z elektroniskej rejowanskej hudźbu z dosć jednorymi srědkami. Hdyž samot|a w »Gólcyk jědźo z góle wen« ¾-takt melodije z elektro­niskim beatom kombinuje, so skrótka posměwknješ. Z estetiskim a hudźbno-historiskim zemjerženjom kaž pola Enigma njemóže so scyła přirunować.

Tomasa Kreibicha-Nawkowe wobdźěłanja chcedźa wěstu atmosferu za­­popadnyć. Radźili su so předewšěm tracki, w kotrychž so materialej ze swojeho metjeja sem bliži. Kombinacija ludo­­weje hudźby a jazza njeje nowa, wosebje we wuchodnej Europje je so často­ pěstowała. Tajke harmoniske kar­togra­fi­je ludoweje hudźby so napjeće poskaja. Inspi­rěrowane su tež wot komponistow kaž Bély Bartóka, Leoša Janáčeka a druhich, kotřiž su wuměłsko-estetiske móžno­sće ludoweje hudźby dokładnje přeslědźili. Tutym koncepcionelnje pře­myslenym projektam a albumam so label samot|a njeruna.

Krótki pohlad do stawiznow našich nasćěnowych protykow nam pokaza, zo mamy w lěće 2022 70. protykowy jubilej. Protyka »Moja domizna/Moja domownja/Meine Heimat« wuńdźe mjez 1952 a 2000 a wopřiješe fotografije wšelakich fotografow a krótke teksty wjacorych awtorow. Na nju slědowaštej wot lěta 2001 trochu wjetšej »Łužica/Lausitz/Łužyca« a »Moja Łužica/Meine Lausitz/Mója Łužyca« z fotami stajnje jednoho fotografa. Paralelnje wuńdźe wot 1977 do 2005 »Křinja/Die Truhe«, kotraž prezentowaše na dwanaće stronach łužiske ludowe wuměłstwo a wjesnu architekturu.

Za lěto 2022 je Ludowe nakładnistwo Domowina nětko wudało nowu trojorěčnu nasćěnowu protyku. Nowa je wona w dwojim zmysle: Po formje, dokelž je kwadratiska runja skerje něhdyšej protyce »Křinja«. Zdruha wopřijima wona wobrazy serbskeho wuměłca a nowinarskeho fotografa Maćija Bulanka. Nimo toho ma protyka na prědnjej a zadnjej nutřkownej wobalkowej stronje zaso krótke teksty, kiž informuja wo někotrych zwobraznjenych drohotnosćach a wosobinach. Tak je nowa protyka móhłrjec pozitiwny wuběrk principow našich dotalnych protykow.

Format přinošuje tomu, zo maš na sćěnje za sebje skutkowacy wobraz wuměłskeje kwality. A tutu wuměłsku kwalitu docpěwa Maćij Bulank z kóždym ze swojich 28 wubranych fotow. We wjace hač 40 lětach je wón Łužicu wobjězdźił horje a dele a prěki a podłu. Njeje drje šćežki, na kotrejž njeje pozastał a krasnotu přirody widźał, a zawěsće tež nic twarjenja abo Božeho domu, kiž njeje zapopadnył. Hižo na wobalkowej stronje widźiš štomowu aleju, kiž wjedźe k Poršičanskej cyrkwi kaž k bajkojtemu hrodej za wysokej kerčinu.

Hižo w druhim tydźenju noweho šulskeho lěta podachmy so z našej rjadownju 9-1 Serbskeho gymnazija Budyšin na wopyt prěnjeje serbskeje pop-opery »Carpe noctem – njeskónčna nóc«. Ze zapozdźenjom cyłeho lěta korony dla móžachu iniciatorojo skónčnje swój wuslědk předstajić. Cyłkownje bě produkowanje předstajenja samo štyri lěta trało. Nimo předstajenjow kónc tydźenja, kiž běchu za zjawnosć, běchu so za póndźelniše předstajenje wyše lětniki serbskich šulow z Budyšina, Ralbic, Slepoho, Worklec a Kulowa přeprosyli. Hač je so dołhi přihot wudanił, chcychmy sej tuž w Chróšćanskej »Jednoće« wšitcy wobhladać.

Prěnja wosebitosć drje běše, zo ležeše kruch skoro cyłkownje w rukach serbskeje młodźiny (zarjadowar bě serbske młodźinske towarstwo Pawk z. t.). Tak běše tež wobsah ryzy serbski. Němskim hosćom podaštaj nawodaj Syman Hejduška a Jan Brězan na spočatku zawjedźenje do krucha. Libreto běše Měrćin Wjenk napisał. Jednaše so wo dohlad do nócneje sceny w njemjenowanym wulkoměsće. Tam zetkataj so młodostnaj, kotrajž na cyle rozdźělne wašnje nóc lubujetaj. Hólc, »nócny hawron« Jakub, spyta ducy po barach a na třěchach wysokich domskich swoje wšědne žiwjenje zabyć. Dźěło, kotrež wodnjo wukonja, jeho scyła njewupjelni. Z tamnej wosobu, młodej žonu Nadju, so spěšnje spřećeli a ju na nócne dundanje přez město sobu wozmje. Nadja, kiž chabła stajnje mjez wutrobnej radosću nad žiwjenjom a do so zawrjenej melancholiskej bolosću duše, chowa wulke potajnstwo we sebi. Jako so wobaj po rozestajenju rozeńdźetaj, spyta Jakub swoju nowu towaršku Nadju před wulkim strachom wuchować. Dźiwadźelnikaj Luiza Kralec a Jakub Bobka hraještaj při tym přeswědčiwje swoju rólu. Wotměna mjez radosću a zadwělowanosću kaž tež wotewrjene prašenje Nadjoweho dóńta při tym napjatosć stajnje dale stopnjowaštej. Wuspěšne wašnje hraća wšak zaležeše tež na poradźowanju ze stron dźiwadźelnika Ištvana Kobjele. Přiwšěm pak njepušći nas zaćišć, zo so hrajne sceny wot druheho dźěla pop-opery wotkoplowachu.

Před lětomaj zhladowaše I. serbska kulturna brigada na 70. róčnicu swojeho załoženja. Jako wjeršk jubilejneho lěta předstaji so 28. a 29 septembra 2019 nowa chórosinfoniska twórba z reju, oratorij »Hrodźišćo«, z něhdźe 120 sobuskutkowacymi w Chróšćanskej wjacezaměrowej hali »Jednota«. Někotre dny pozdźišo wuhotowachu brigadnicy z modernej twórbu w stilu rocka a popa sobu swjatočne wotewrjenje Lěta Łužiskich Serbow w Liberecskim kraju. Hudźbu bě spisał Měrćin Weclich na tekst Madleny Nasticcyneje. Aranžementy za cyłkownu twórbu z chórom, orchestrom, band a solowej fujaru stwori Drježdźanski instrumentalist, komponist a wysokošulski wučer Malte Rogacki. K tomu zdźěła rejowar a pedagoga za balet Kornel Kolembus rejowansku choreografiju. Cyłkowny hudźbny nawod měješe dołholětny dirigent Budyskeho serbskeho gymnazialneho chóra, cyrkwinski hudźbny direktor Friedemann Böhme. Koncertaj w Chrósćicach kaž tež premjera w Čěskej so wot mnoholičbneho publikuma jara derje a zdźěla samo entuziastisce přiwzachu.

Nawjazanje na prapremjerny wuspěch

Na wuspěch před lětomaj akterojo lětsa nawjazachu. Terminaj za znowapředstajenje oratorija běštej sobotu, 5., a njedźelu, 6. septembra.

Thomas Kläber jo we Łužycy znaty fotograf, dokumentěrujucy wót někotarych lětźasetkow wejsańske žywjenje w swójej małej domacnej jsy Beyern (źinsa źěl města Falkenberg/Elster), źož jo roźony. Ale teke w měsće Chóśebuz a wokolinje, źož z familiju wjele lět bydli. Wón jo dostał wjele mytow za swójo źěło a jo měł teke wustajeńce zwenka Nimskeje, na pśikład w Engelskej, Francojskej, Belgiskej a Finskej. Zajźone lěto su w Ludowem nakładnistwje Domowina wujšli knigły z fotografijami Thomasa Kläbera z titelom Land Leben. Na jsy. Źěl tych wobrazow smy mógli wót 30. julija 2021 we wětšem formaśe wobźiwowaś w Serbskem muzeju w Chóśebuzu. Na wótwórjenju wustajeńce, a tejerownosći na rozgronje z fotografom, dnja 11. awgusta 2021, jo se wjele luźi wobźěliło. To jo był zajmny event. Tematika »žywjenje na jsy« ga jo wjele luźam bliska. Wejsańske swěźenje, swajźby, zakopowanja a teke druge swětocnosći, śěžke rolnikaŕske źěło, wšedne winowatosći, ale teke źiśece grajkanje – to wšykno a hyšći wěcej dokumentěrujo Thomas Kläber z fotografijami. Wón jo se wót źiśetstwa sem zajmował za žywjenje na jsy. K tomu jo gronił, až we jsy Beyern jo wón stawnje kśěł byś njewidobny1. Wšykne pak su jogo tam znali a su se spušćali na jogo spšawnosć. Togodla jo wón mógał rědne a teke awtentiske wokognuśa z kameru zapópadnuś. Wón sam jo gronił, až dowěra a priwatne kontakty su byli cesto jogo kluc do wuspěcha.

Žonje, tak so zda, matej chwile. Na foće sedźitej na ławce, kiž skutkuje improwizowana. Jedna nalěwo, tamna naprawo, srjedźa čapa psyčk. Spore, wšitke tři. Zesuwane nylonowe nohajcy a róžičkatej kitlojtej fali, wobliča žonow, haj samo psa – wšo wuprudźa wjesołu ćišinu. »Susodce« je Jürgen Maćij fotografiju z lěta 1988 mjenował. Zapopadnył je idylku w Groźišću w Delnjej Łužicy. Abo, ze słowami wudawaćela: hłuboko we wuchodźe.

Jedna so wo retrospektiwu na dwoje wašnje: na region a žiwjenje wuměłca. Něhdźe 40 lět zwobraznja Jürgen Maćij swoju domiznu. Systematisce, we wulkich wobrazowych serijach. »Doma« abo »Brunica – Leben mit der Kohle« rěkatej wobrazowej zwjazkaj, z kotrymajž je sej Maćij swój wuměłski teren, Łužicu, wotkrył. A z tym tež swójsku wobrazowu rěč, kotraž orientuje so na wuznawanym přikładźe Henri Cartier Bressona, francoskim nestoru zapopadnjenja zachodnych wokomikow, ale tež na fotografijach Thomasa Kläbera, kotryž je młodeho muža po swojim dalokostudiju fotografije na Wysokej šuli za grafiku a knižne wuměłstwo w Lipsku pod swój schow wzał. Wot toho časa zajimuje so za njeporjeńšeny wšědny dźeń, za to, »štož je«. »Tworju dokumenty za čas, kotryž budźe jónu nimo«, praji Maćij k tomu.

Měli hnydom spytać někajke faški wo­činić a film wěstemu žanrej kaž tež narod­nosći přirjadować? Abo měli najprje­dy raz spytać kóždy kućik pře­slědźić, kotryž wuhladamy, so dźiwać a krok po kroku spóznawać, zo přiwšěm njewěmy, »kak da to funguje«, tele žiwjenje?

Zahajaca sekwenca filma dawa jasny pokiw, běły na pisanym: »Die Mittagsfrau erscheint überall auf dem Felde und in der Heide, wo sich Menschen in der Mittagszeit aufhalten; sie ist weiß gekleidet und mit einer Sichel bewaffnet. Sie schneidet denjenigen den Kopf ab, welche die Mittagsruhe nicht wah­ren. - Kolkwitz«

Třih na běłe jejo, kotremuž hłójčku wotbiwaja. Dźe potajkim wo pola, pokoj a jeja. A mamy JEHO a JU.

Zhonimy, zo su pola suche a starosć, zo wone tohodla ničo njewunošuja, žano­hožkuli wokomika wotpočowanja njedowola. Jeja pak trjebaja pokojnosć, hdyž je kedźbliwje debiš, z wóskom pčołkow a ekstraktami kwětkow a zelow hole. Běhu lěta slědujo je tónle rjany nałožk tež symbol jutrowneho časa, časa nadźije. Debjenym jejkam přiznawaja magiske mocy, znajmjeńša powołamy-li so na ludowu wěru. Tuž žada sej WONA­ – ryzy optisce dopomina młoda žona nimale na legendarnu Astu Nielsen – wot swojeho partnera čas a chwile, so na swjaty dźeń, na dźeń pokoja přihotować a jejka woměrje wudebić móc. WÓN tomu pozdatnje wotpowěduje, dopominajo so na nutrniwu nóc; tola krej na łožowej płachće njeswědči wo knježnistwu, ale wo tym, zo njeje jejo­ wuslědk kuzła lubosće, ale runje tak njewužitne kaž suche pola. Połny njeměra koncentruje so WÓN na to, wunoški na wuschnytej roli stopnjować; WONA wostanje ze swojimi jejemi sama­.