Pśisamem styrista cejdejkow »Sněžynka« jo w běgu zajźo­neju lětowu namakało drogu k zajmcam. Projekt bu spěchowany wót Domowiny, Załožby za serbski lud a wót RBB. Nosaŕ muzikowego projekta, Spěchowańske towaristwo za serbsku rěc w cerkwi z.t., jo projekt w nalěśu wótlicył a zwóstaty źěl nakłada pśepódał župje Domowiny Dolna Łužyca z.t.

Zukownik »Sněžynka« z 23 spiwanymi zymskimi, adwentskimi a gódow­nymi pěsnjami a pśipołožonym notowym a tek­stowym zešywkom se dalej pśedawa w serbskima kulturnyma informacijoma. Wótgłos zboka wucabnicow a wucabnikow, kubłaŕ­kow a kubłarjow jo był zwjaselecy, rowno tak statkowna pódpěra RCW, Domowiny a drugich institucijow. Bóžko njejo se našej projektowej kupce raźiło, starjejšych Witaj-źiśi direktnje dojśpiś a informěrowaś. Tak jo se dotychměst jano mały źěl nakłada dostał do toś teje ciloweje kupki. Tež mjazy dalšnymi wuknicami a wuknikami, kótarež se w měsće a wokolinje na šulskej wucbje dolnoserbšćiny wobźěluju, a jich starjejšymi jo toś hyšći wjele stow potencielnych zajmcow. Snaź by Serbske šulske towa­ristwo abo Rěcny centrum Witaj pśi góźbach direktnego kontakta mógałej Witaj-familije lětosa nazymu zawcasa na »Sněžynku« pokazaś. Kužde serbski wuknjece Witaj-góle dejało spiwy ze »Sněžynki« póznaś kaž tež cejdejku »Gwězdka« z gódownymi spiwanjami, kótarež jo towaristwo wudało južo 2013. Nanejmjenjej dwě »Sněžynce« stej se dostałej pśez wjelike mórjo do Awstralskeje ku pótomnikam wudrogowarjow. Jaden z nich jo se pisnje wuźěkował tak: »I really enjoy listening to it. We hardly ever hear any Wendish words in Australia. The words are very clearly sung. It is a big help that you sent printed copies of the words and I could see and hear the words. And the names of the songs in German helps me too. Apart from the spiritual gifts, I am sure this will be the best Christmas present I will receive this year.«

Dnja 28. měrca, dźeń po jeje 100. po­smjertnych narodninach, přewjedźe towarstwo Přećeljo Smolerjec kniharnje literarny wječork k česći Hańže Bjeńšoweje. Wjace hač 40 ludźi bě na tute zarjadowanje přišło. Annett Šołćic bě wosebite blido přihotowała, na kotrymž so přehladka knihow delanskeje awtorki pokaza.

Jubilarka bě so 27. měrca 2019 jako Hańža Rachelic w Róžeńće narodźiła. Dr. Franc Šěn a Měrana Cušcyna předstajištaj nimo jeje literarneho tworjenja tež wosobinu a žiwjenske stacije awtorki. Bjeńšowa bě wučerka a rady za dźěći pisaše. Debitowaše pak z powědku za dorosćenych. »196 schodźenkow«. Z tutym tekstom, kotryž so 1949 wozjewi, a za kotryž dźesate myto tehdyšeho literarneho wupisanja dósta, nježněješe jenož pozitiwne wothłosy. W běhu wječorka čitaštaj Šěn a Cušcyna wujimki z dalšich dźěłow Hańže Bjeńšoweje. Do předstajenja zapřiještaj dale jeje dźěła za dźiwadło, wosebje te za dźěći. Jeje »Nitka Witka« bě mnohim wopytowarjam w dobrym pomjatku. Bjez dźiwa, wšako bě so hra »Kak sej Nitka Witka radu da« 19 króć hrała. Po zakónčenju wuběrnje zestajaneho programa, za kotryž akteraj stajnje zaso mjezyaplaws žněještaj, předstaji syn Hańže Bjeńšoweje, Handrij Bjeńš, knihu wo swojej maćeri, kotruž bě k jeje 100. po­smjertnym narodninam wudał. Přizamkny so rozmołwa wo dźěle awtorki a wo priwatnych dopomnjenkach na holcu Hańžu­ Rachelic w Róžeńće. Spisowaćelka wostanje ze swojim dźěłom a přećelnym, čitarjej přichilenym wašnjom, w dobrym pomjatku. Rady za jednej z jeje knihow přimnjemy a so začitamy.

Stwórtego apryla jo se w lite­rar­nej kafejowni lipsčańskego Doma knigłow lyriski wjacor pód temu »Erdkunde« wótměł. »Zemjepis« jo se how ako lyriske wusměrjenje pśedstajił. Pśe­to – ako moderator wjacora, germanist Peter Geist, jo wuzwignuł – wót někotarych lět jo to pśedewšym lyrika, kótaraž namakajo wósebnje se góźecu rěc za wuzgónjenje našogo se malsnje změnjajucego swěta, za reflek­siju póměra mjazy indiwiduumom a towarišnosću, za nowe zwězowanje zazdaśim rozrytego banta mjazy zachadnosću, pśibytnosću a pśichodom. Nowe synergije twóri lyrika źinsa rowno glědajucy na pśechady (»transicije«) na wšakoraku wašnju, z tym teke glědajuca na globalizaciju, globalny kapi­talizm, wuklukowanje planeta a znicenje pśirody.

Pśistupy k takemu su wšakorake, teke mjazy europskeju lyriku pśibytnosći. To su publikumoju zwobraznili tśi basnikaŕki a jaden basnikaŕ z cytanim ze swójich basnjow. Ako »Schwergewichte der deutschen Gegenwartslyrik« jo moderator jich nejpjerwjej pśedstajił, a pón jo precizěrował. Na jaden part stej tam ako gósća byłej Kerstin Hensel a Marcel Beyer (»Erdkunde« ako tema togo zarědowanja jo librowała titel jogo zběrki basnjow wót 2002), kótarejuž twóŕby w nimskej rěcy su. Na drugi part jo tam teke była Olga Martynova, w Nimskej bydleca Rusowka, kótaraž ako ruski teke nimski pišo. A mimo togo jo samo Serbowka, naša Róža Domašcyna, pśibytna była, kótaraž, to se wě, serbski a nimski pišo.

▶ Stysk za dalinu

Pod tutym titulom zaklinčachu 6., 7. a 8. apryla we Wojerecach, Budyšinje a Lipsku pjaty raz komornohudźbne kompozicije serbskich a meck­lenburgsko-před­pomorskich komponistow. Malte Hübner (wiolina), Waldemar Wild (basbariton) a Claudia Wolf (klawěr) zanjesechu twórby Jana Cyža, Malty Hübnera, Detlefa Kobjele, Christiana FP Krama, Jura Mětška, Birgera Petersena, Andreasa Piepera a Petera Manfreda Wolfa. Nowe nadaw­kowe twórby Hübnera a Cyža kaž tež kompozicija Mětška rozestajachu so z lyriku Róže Domašcyneje a Kerstin Preiwuß.

▶ Kubłańska klawsura

10. apryla jo Rěcny centrum WITAJ z něźi 40 zastupnikami pśedewšym kubłańskich institucijow a towaristwow wuslědki ewaluacije Witaj-kubłanja w zakładnych šulach rozpominało. Pó pśed­stajenju wubranych rezultatow ewaluacije su diskusijne kupki rozpominali, co jo trjebne za efektiwne pósrědnjenje a pśiswójenje serbskeje rěcy wót źiśownje až do 12. lětnika; kótare móžnosći maju serbske institucije za zarucenje kwality serbskeje wucby a kótare dodatne rěcne rumy mógu wóni zwenka šule wu­twóriś; co jo trjebne za šyršu akceptancu serbskeje rěcy w towarišnosći a kak mógali se starjejše ako multiplikatory zdobyś; kak góźi se zarucyś, až wukniki pó zakóńcenju šule serbsku rěc na pśiměrjonem niwowje wob­kněžyju; a kak mógało pówo­łań­ske źěło­ w serbskich wobłukach za dorost atraktiwne byś. Pśibytne su gronili, až jo trjebne rěcne planowanje, kóta­rež źiwa­ na wšakorake stawy­ rěcnych­ zamóžnosćow a wuměnjenja.

K smjerći serbskeho molerja Jana Buka (1922–2019)

Dnja 4. jutrownika 2019 so na Njebjelčanskim wosadnym kěrchowje swójbni, wjesnjenjo, wuměłcy, přećeljo a zastupjerjo zjawneho žiwjenja ze serbskim molerjom Janom Bukom rozžohnowachu, kotryž bě 1. jutrownika we wysokej starobje 96 lět w Chróšćanskej starowni zemrěł. Zo pochowa so najwuznamniši serbski moler přitomnosće, kotrehož tworjenje je daloko za mjezami kraja znate, bě drje wšěm wědome, kotřiž jeho na swojim poslednim zemskim puću přewodźachu a jemu poslednju česć wopokazachu. Symbolisce steješe při marach njeboho jeho wobraz »Rozžohnowanje«, temperowa wersija wolijoweje mólby z lěta 1981, kiž předstaja žarowace žony w serbskej katolskej drasće. Wobraz skutkowaše kaž poslednje wotkazanje molerja, kotryž bě čas žiwjenja w nabožnosći a narodnosći kruće zakótwjeny, nam žiwym.

Znowa a znowa nawróći so wón w swojim pozdźišim tworjenju k wuměłskim principam wonych wuměłcow. Ryzy »molerske rozrisanje« wobraza bjez dominowaceho a nadiktowaneho politiskeho, towaršnostneho abo nabožneho konteksta sta so z wuměłskej maksimu Jana Buka. Bě přeswědčeny wo tym, zo eksistuja na płatnje kóždeje mólby barby jeničce w zwisku z druhimi barbami, zo tworja mjez sobu kontrasty abo zo spletu so do wuwaženosće a harmonije. Barbu wobhladowaše Buk jako nošny, wšo rjadowacy element molerstwa, kotryž podleži cyle swójskim zakonitosćam. Kruće wěrješe do bjezčasnosće wuměłstwa. Ćim bolostnišo začuwaše wón w lěće 1950 přikaz k nawrótej wšitkich serbskich studentow ze słowjanskeho wukraja. Dyrbjachu ze swojim studijom na znowawotewrjenych uniwersitach a wysokich šulach mjeztym załoženeje Němskeje demokratiskeje republiki pokročować. Poprawom měješe Buk wotpohlad, so podać na dalši studij grafiki do Krakowa. W lěće 1950 přeńdźe tuž na Drježdźansku Wysoku šulu za tworjace wuměłstwo, hdźež 1953 swój studij z diplomom zakónči. Tu pak začuwaše Buk lědma něšto wot woneje fascinacije a swětawotewrjenosće, kotruž bě za čas přebywanja we Wrócławju dožiwił. Přišedši do Drježdźan běše jeho dalše wukubłanje w molerstwje na tworjenje swojeho profesora Rudolfa Bergandera wusměrjene. Přiběraca ideologiska wuskosć doby formalizma a socialistiskeho realizma, kotraž Bukej po swojim přesydlenju z Drježdźan do Budyšina tež w formje prowincielneje a narodneje małomyslnosće napřećo biješe, woznamjenješe za młodeho wuměłca tež stajnje zaso wusprawnjenje swojich wuměłskich nahladow dla. Kaž wón pozdźišo husćišo wuzběhny, namaka hižo tehdy zakład za duchowne rozestajenja a přistup k nabožno-filozofiskim prašenjam w přirodźe. To njerěkaše pak, zo widźeše swoje twórby jako bjezposrědni wotsćin přirody, jako ilustraciju, špihelowanje abo episke wopisowanje, ale ćim bóle jako duchownje zhustnjenu přirodu. Wón zamó woprawdźitosć z wuměłskimi srědkami tak forměrować, zo skutkuje kaž realna materija, byrnjež žana njebyła. Tuta zamóžnosć transformacije realneje materije do abstraktnosće běše za Buka wuraz najwyšeho schodźenka zdokonjanosće we wuměłstwje. Swojemu widej na wuměłstwo wosta čas žiwjenja swěrny – přeco pak znowa pytacy, dwělowacy, pruwowacy, zapopadnjeny w tworićelskej njespokojnosći. W interviewje zwurazni tole raz takle: »Wuměłstwo ma wotewrjene być. Jako wuměłc maš so stajnje sam měnjeć, zo by móhł tež swoje wobrazy měnjeć. Cil nihdy njedocpěješ. Kóždy wobraz je nowy započatk.«

▶ Faraŕki w běgu casa

W ramiku 29. bramborskego žeńskecego tyźenja jo Serbski muzej pśepšosył 6. měrca na Serbske blido do Měsćańskego muzeja Chóśebuz. Tema jo była »Muske, žeńske a móc w ewangelskej cerkwi« a gósća stej byłej faraŕka Katharina Köhlerowa a casnikaŕka Stefanie Krawcojc. Wónej stej wulicowałej wó tom, kak su se nadawki žeńskich fararjow a pózdźej faraŕkow we wósaźe w běgu stawiznow změnili.

▶ Olympiada do młodšych ru­kow

8. měrca jo pódpisało Serbske šulske towaristwo (SŠT), wugótowaŕ a zagronity za Centralnu olympiadu serbskeje rěcy za wuknice a wuknikow 6. lětnika Dolneje a Górneje Łužyce, kooperaciske dogrono ze Źěłanišćom za serbske kubłańske wuwijanje Chóśebuz (ABC). Krajna institucija Bramborskeje pódpěrujo SŠT lětosa prědny raz oficielnje pśi dolnoserbskich nadawkach za olympiadu. Ceptaŕka na wuměńku Margot­ Hašcyna ma lětosa pódpěru cep­taŕkowu Jenifer Dünnbieroweje za SŠT a Emi­lije Nimcec za ABC.

▶ Maćična zhromadźizna

9. měrca wotmě so w Budyskim Serbskim muzeju hłowna zhromadźizna Maćicy Serbskeje. Rozprawam wo dźěławosći sekcijow towarstwa w zašłym lěće přizam­kny so přednošk Nicole Dołowy-Rybińskeje a Cordule Ratajczakoweje wo situaciji noworěčnikow a serbšćinu wuknjacych na łužiskich serbsko-němskich kubłanišćach na přikładźe Budyskeho Serbskeho gymnazija. Slědźenja na tamnišim kubłanišću su dźěl projekta »Serbskej rěči – rewitalizaciske pospyty w dwěmaj politiskimaj systemomaj« we wobłuku wjetšeho projekta SMILE (hlej interview w Rz 2/2019).

Hudźbny wědomostnik a pianist Christoph Staude je na zakładźe originalnych rukopisow, wotpiskow a prěnich ćišćow, chowacych so w Serbskim kulturnym archiwje, 17 klawěrnych twórbow zestajił. Su to zwjetša jednotliwe twórby, zdźěla pak tež wot Krawca do cyklusa zjimane kruchi, kotrež su dramaturgisce ze sobu zwjazane kaž »Štyri sokołske sceny«, »Ze serbskich honow«, »Tři łužisko-serbske reje«, »Dźesać klawěrnych kusow« abo »Tři małe improwizacije«. Zwjazkej přidata je rewizijna rozprawa wudawaćela.

▶  Srjedźizna w srjedźišću

Nowy župan župy »Handrij Zejler« Marcel Brauman je so we wjacorych regionalnych medijach za to­ wuprajił, w přichodźe tež w srjedźnej Łužicy centralnu serbsku instituciju zaměst­nić, při čimž mysli konkretnje na Kra­ba­towy młyn jako stejni­šćo. Spěchowanske towarstwo młyna w Čornym Chołmcu je plan­, z kotrymž maja so wosebje dźěćom a młodostnym nowe rěčne rumy poskićeć, hižo witało. Dotal njeje žana centralna serbska institucija we Wojerowskej kón­či­nje doma, štož župan wobžaruje. Plany Załožby za serb­ski lud, twarić dom za Serbski insti­tut při Budyskich Lawskich hrjebjach je po słowach župana wuraz »Budyskeho centralizma«.

▶ Naćiski wustajene

Wot 7. januara su w Budyskim Serbskim domje zapodate namjety wuměłcow za wu­bědźowanje za třikrajowu wustajeńcu »Pśechod Přechod Übergang Prehod 03« widźeć. Z namjetow wuzwoli jury štyrjoch wuměłcow, kotřiž wobdźěla so ze serbskeje strony na projekće. Dalši wosmjo zastupuja Słowjensku a Korutansku. Pod titulom »Wobraze krajine. Wobrazy krajiny. Bilder einer Landschaft. Podobe pokra­jine« pokazuje so wusta­jeńca wot meje 2019 do nazymy 2020 w Budyšinje, Slovenj Gradecu (Słowjenska), Celowcu (Korutanska) a Choćebuzu.

Hižo z lěta 2013 njeje so wjace w Rozhledźe rubrika »Dary do SKA« wozjewiła. Tehdom z wosobinskich přičin wobdźěłarki přetorhnjenu tradiciju zaso wožiwić, zdaše so mi być přećežko; radšo ničo činić hač něšto wopačne, to rěka někoho ze swojim darom zabyć. Šefredaktorka je mje pak wjacore razy narěčała a sej přała, zaso přehlad wo darach wozjewić. Njemóžu pak komdźenje zašłych lět z jednym razom nadźěłać. Tuž chcu so hižo zwoprědka zamołwić pola wšitkich, kotrychž tónraz njenaspomnju, a zo za lěto 2018 jenož wuběr darow poskiću. Někotre jednotliwe, tu njenaspomnjene doku­menty su so mjeztym hižo wobstejacym wobstatkam přirjadowali.

Jeli sym so, njehladajo na wšěch njedostatkow, zaso za wozjewjenje rozsudźiła, potom sprěnja dla dokumentariskeje hódnoty, kotruž ma wotpo­wědna rubrika hižo w Časopisu Maćicy Serbskeje a pozdźišo w Rozhledźe a zdruha jako zjawny dźak wšitkim, kiž ze swojim darom k tomu přino­šuja, dźěl serbskeje kultury wobchować a zajimcam spřistupnić.

1.500 originalnych (rukopisnych) notowych łopjenow z wuměłskeje dźěławosće Serbskeho ludoweho ansambla, Domu za serbske ludowe wuměłstwa a Serbskeje filmoweje skupiny (Tutón wobšěrny wobstatk je Hanka Smolic, absolwentka Wysokeje šule za hudźbu w Lipsku, do archiwneho kataloga zapi­sała.)

W septemberskim wudaću Česko-lužickeho věstníka je wozjewjeny přinošk Jiříja Wolfa »K prašenju pochada a žórła łužiskoserb­­skeje powědki wo Krabaće«. Aw­tor so na zakładźe »barokneho ru­ko­pisa« z klóštra Oseka praša, hač »móhli hinak wu­směrjować prašenje předstawy, zo je so powědka wo Krabaće z Hornjeje Łužicy na čěski bok Rudnych horin rozšěrjała«. Podobnje je to hižo 2007 Adam Votruba we Věstníku proklamował. Wo kotry rukopis so jedna? Přisłušnik rjadu cisterciensow z klóštra Oseka P. Malachias Welcker bě w druhim dźělu swojeje rukopisneje chroniki w lěće 1640 powěsć wo rubježniku z mjenom Hans Krawat po­dał, kiž bydleše we wsy Loučná blisko klóštra. Zhromadnje z ně­kotrymi kumpanami zahaji Krawat parti­zanski bój přećiwo šwedskim wojakam, kotřiž tehdy Rudne horiny zapusćachu. Morjenych Šwedow ćisnychu do prózdnjeńcy pola Oseka, kotruž »Kra­wa­tenloch« mjenowachu. Krawata samoho mějachu ludźo za kuzłarja.

Jako wusud pisa Wolf, zo móhł dźěl serbskeje powědki wo kuzłarju Krabaće z woko­liny Osekskeho klóštra po­cha­dźeć: »Za posrědkowarjow, ko­třiž­ powěsć do Hornjeje Łužicy přenjesechu, móžemy po mojim zdaću měć mnichow z tudyšeho cistercienskeho klóštra, kaž bě to Josephus Gallus († 1712), pochadźacy z Kulowa.« Mjenowany je hišće dalši Kulowčan, wěsty Jacobus Gallus († 1738), kiž bě na jezuitskim gymnaziju w Chomutowje studował. Wo woběmaj so praji, zo měještaj po zastupje do klóštra dale kontakt z domiznu, »tak móžeše so powědka wo podrudnohórskim rubježniku a ku­złarju snadź do Hornjeje Łužicy dóstać, hdźež bu wjele pozdźišo wobohaćena«.

»Kaž atlasy tak tež morjo rěčku njeznaje, ale wono by było hinaše morjo, hdy by njepřiwzało tež wodu rěčki Satkule.« Štož Jurij Brězan w swojim Krabaće za rěčku Satkulu piše, móžu zdobom za młodźinsku žołmu Satkule nałožować. Naš Serbski rozhłós njeby dźensa tajki był, njeby-li prawidłownje młoda žołma naše wusyłanja zesyl­njała a swój wid a swoju wědu do wul­keho morja informacijow wo Serbach do medialneho swěta wuliwała.

Před 20 lětami – dnja 12. apryla 1999 – serbscy młodostni prěni króć póndźelu wječor hodźinu ze serbskim słowom a dźělnje tež serbskej hudźbu pjelnjachu. Wězo mě­jachu hižo do toho tydźensce štwórć hodźiny w rańšim progra­mje Serbskeho rozhłosa, kiž pak so jako časowje nje­zbo­žowne wopokazachu.

›Trjebamy něšto za našu młodźinu, zo njeby jenož němske sćelaki słuchała. A wona njech so prošu jara hnydom sama­ wo wobsahi postara. A z tym­ njech wona sama swoje temy zamołwi. My – starša generacija a profesionelni žurna­lisća – skićamy pomoc, wukubłanje, poradu a kritiku‹, tak abo podobnje rozmyslowaše so we wjednistwje.

Mjeztym su sej Satku­larki a Satkularjo sami swoje rěčnišćo wudrěli. Zaměrnje w běhu dweju lětdźesatkow so młodźinske poskitki kóždu póndźelu jenož přez serbskorěčne domjacnosće nježórla, ale tež přez młodźinske kluby dwu­rěčnych wsow. Temy smědźa prowokantne a dušne, po­litiske a swójbne, swětne a nabožne, realistiske a fantastiske być. Druhdy so tež dźiwam, z čim so młodźina takle zaběra. To njech mi hišće něchtó twjerdźi, zo so mło­dźina za politiku njezajimuje! Druhdy wobjed­na­­waja tež prašenja, kiž njejsu za starše wuši myslene. Abo snadź tola? Mějach raz pón­dźelu wječor tele­fonat ze staršim słucharjom, kiž so njemdrje přez wusy­łansku temu rozhori. Jemu radźach, sej raz předstajić, zo je sam zaso 18lětny, połny elana a sonow a hišće njeskostnjeny. Hač je pomhało, njewěm. Najwažniše je, zo maja serbscy młodostni swójski program. To wobhla­duju jako hłowny wu­znam Satkule.

Hanka Mikanowa słuša do woneje generacije profesionelnych serbskich dźiwadźelnikow, kotraž bjez zaměrneho dorostoweho dźěła SLDź njeby předstajomna była. Jako nawodnica Serbskeho pioněrskeho dźiwadła wot 1973 do 1984 prócowaše so pozdźišo sama wo to, zo bychu dalše generacije slědowali. Wučerka je potajkim wostała – w dźiwadle pak njehladajo na wšě politiske hranicy zawěsće swobodnišo skutkować móhła hač w šuli. Z dźěćimi inscenowaše »Klinčatu lipku« (Jan Wornar, 1980), »W złotym hrodźe« (Marja Kubašec, 1984), »Honače pjerja« (Jan Wornar) a dalše. Za to zabsolwowaše dalokostudij za nawodow dźěłaćerskich dźiwadłow w Lipsku. Wosebje dźěći ze srjedź 1980tych a 1990tych lět znaja ju tež jako bajki powědacu »ćetu Hanu«, kotraž w serbskej drasće łužiske pěstowarnje wopytowaše abo tež jako wowku w seriji »Rozhłosec swójba« Serbskeho rozhłosa.

Někotryžkuli lubowar dźiwadła rady na jeje wustupy na jewišću spomina, z kotrymiž je wona w najwšelakorišich figurach, wosebje pak w rólach maćerjow a wowkow, zamóhła publikum putać a zahorjeć. Jeje poslednja róla jako přistajena dźiwadźelnica w NSLDź bě 2013 w serbskorěčnej inscenaciji »Kaž w njebjesach« a bórze potom hižo jako hóstna hrajerka 2014 w němskorěčnej inscenaciji hry »Wie im Himmel« wot Kaya Pollaka. Tola Budyšanka skutkowaše po zastupje do předrenty hišće dale w hóstnych rólach, doniž so 2016 z mjeńšej rólu maćerje w musicalu »My fair Lady« wot dźiwadźelenja njerozžohnowa a sej nětko rjany a spokojny čas rentnarki popřewa.

»Der Zweck des Lebens

ist das Leben selbst.«

(Goethe)

Prěnja serbska literarna stawiznarka, zdobom wysokošulska docentka, wudawaćelka a recensentka Lucija Hajnec woswjeći kónc tutoho měsaca swoje 90. narodniny. K tej składnosći přejemy jej dale krutu strowotu, spokojnosć, wjeselo a Bože žohnowanje při wšitkich jeje předewzaćach.

Jubilarka narodźi so 30. apryla 1929 jako třeća a najmłódša dźowka wučerja Józefa Hajny w Zdźěri. 1934 přesadźichu nana do Budyšina, zo njeby dlěje mjez katolskimi Serbami na wsy skutkować móhł. W měsće donawukny holca němčinu, chodźeše na ludowu šulu a po tym na gymnazij. Po maturje – 1947 – chcyše rady farmaciju abo medicinu studować, tola aktiwna powójnska generacija dyrbješe so tež maćernej rěči a kulturje wěnować. Lucija Hajnec pokaza dowidźenje do tuteje trěbnosće: »Njemóžachmy swobodne žiwjenje našeho ludu twarić z tym, zo so jenož na wěste powołanja wusměrjachmy«, wobkrući wona před lětami swoju kročel. A tak studowaše młoda Serbowka wot 1947 na Praskej Karlowej uniwersiće slawistiku a sorabistiku. Do čěskeje stolicy dźěše poprawom ze zaměrom, zo by pozdźišo we Łužicy jako wučerka dźěłała. Ale w času studija rozsudźi so za diplomowy směr a za wědomostny puć. K jeje wuznamnym profesoram słušeštaj Serb Mikławš Krječmar a Čech Antonín Frinta. 1952 zakónči studij z dźěłom wo Smolerju a bu hnydom promowowana, štož bě tehdom w Čěskosłowakskej hišće móžno. Spočatk lěta 1953 přistajichu derje wukubłanu sorabistku w nowym Instituće za serbski ludospyt, kotryž běchu krótko do toho Němskej akademiji wědomosćow w Berlinje přirjadowali. Hač do lěta 1961 slědźeše Lucija Hajnec w Budyskim zwonkauniwersitnym zarjadnišću. Tu nasta jeje směrodajna studija wo Janu Bohuchwale Dejce, załožerju serbskeho nowinarstwa (1955), tu pisaše wona dalše pojednanja wo swědstwach narodneho wozrodźenja. 1956 započa eksternje wuwučować na tehdyšim Serbskim instituće Lipšćanskeje uniwersity (wot 1969 Institut za sorabistiku). A nazymu 1961 powołachu ju tam jako stajnu sobudźěłaćerku za předmjet serbskeho pismowstwa.