»Źěkujom se Bronisławoju Piłsudskemu, až wón jo se mě wusunuł a se mě stawnje wuswa« – to jo slědna sada knigłow, kótarež mógu teke słužyś ako zaběra nic jano wědomnostnego źěła Goźlińskego, ale teke žywjenja Bronisława Piłsudskego. Cytajucy roman »Akan« som stawnje měła zaśišć, až kuždy raz, gaž som mysliła, až něnt som blisko, južo na pśiducem boku, jo mě Piłsudski wuběgnuł, jo se zgubił, jo se schował w jadnej pótajmnej kurjawje. Take něco jo se stało na wjele rowninach. Piłsudski jo měł na kuždy pad komplikowanu wósobinu, kótaruž jo awtor wjelgin derje reflektěrował w swójom źěle. Wón jo był teke njewšedny cłowjek, kótaregož njamóžoš jasnje pógódnośiś. Te knigły su roman, wěrnosć ga se změšajo z literariskeju fikciju, a typiske kakosći głownych figurow, jich zacuśa a zaźaržanja, jo Goźliński napisał mj. dr. na zakłaźe listow a knigłow Piłsudskego. Zespódobał jo se mě ten w casu a rumje skokajucy roman wó Bronisławje Piłsudskem, bratšu pólskego maršala Józefa P., pitśku ignorěrowanem w Pólskej, ale pśipóznatem na swěśe, jomu ga se groni Bronisław Piłsudski – wjeliki slěźaŕ indigenego luda Ajnow.

Bronisław jo był ten nejstaršy ze styrich Piłsudskich bratšow. Źiśetstwo a młodosć jo pśežywił w Litawskej, jogo maś ga jo wjele gruntow wobsejźeła a nan jo se z handlom žywił a jo měł na pśikład jadnu drožkowu firmu we Wilnje. W lěśe 1886 jo Bronisław zachopił studium pšawnistwa w  Sankt Petersburgu. Tam jo w prědnem lěśe póznał Aleksandra Uljanowa, staršego bratša Lenina, kótaryž jo pśistupił towaristwoju »Wóla luda« (Народная воля). Wóno jo kśěło cara wótpóraś. Aleksander Uljanow jo był teke jaden z organizatorow atentata na »kejžora Rusojskeje, krala Pólskeje a wjelikowójwodu Finskeje« Aleksandra III. Piłsudski jo kaž wjele drugich studentow-cłonkow »Wóle luda« padnuł do popajźeństwa w lěśe 1887 a  bu k smjerśi zasuźony, což su pótom na zakłaźe wusokich pjenjeznych pokutow na 15 lět na wupokazowanje (tak pomjenjonu konfinaciju) na połkupu Sachalin změnili1.

Na premjerje 21. požnjenca 2019 na žurli SLA w Budyšinje zdawa so wšo hinak hač hewak zwučene być. Na městnje, hdźež orchester syda, pobrachuja stólcy a pulty za smyčkowe instrumenty. W bliskosći instrumentalistow – dujerjo a hrajerjo na bijadłach, harmoniumje a klawěrje – zabjeru muscy spěwarjo městno. Chór žónskich so póćmje zady za přihladowarstwom zaměstni. A prjedy hač swětłomjetaki jewišćo wob­swět­la, słyšiš prašenje »Dopominaš so?« a zna­ty hłós dźiwadźelnicy Gabriele Marije Šmajdźineje wupjelnja z prologom rumnosć. Po tym hakle zběhnje diri­gentka Judith Kubicec swój taktowy kiješk, hudźba so cunjo započina a poněčim slěduja pohiby na jewišću.

K 75. posmjertninam dr. Marje Grólmusec, kotraž je 6. žnjenca 1944 w žonjacym koncentraciskim lěhwje w Ravensbrücku zahinyła, je SLA po wo­po­mi­nanskich zarjadowanjach w Ra­dwo­rju a w Budyšinje překwapił ze swójskim, jara naročnym wuměłskim programom, kotryž pyta w jeho stawi­znach runjeća: »Za Marju – Wosrjedź nocy. Balet z hudźbu Bohuslava Martinůwa.« Libreto je spisał wjelestronski a w nadobnych wědomosćach nazhonjeny awtor Wilfried Buchholz, na­wodnica baleta SLA Mia Facchinelli je stworiła choreografiju. Wšitke sparty ansambla su do inscenacije zapřijate.

Štóž je sej lětsa čorny outfit za schadźowanku wuzwolił, je z tym chcyjo nochcyjo do čorneho trjechił. Hnydom dwaj kabaretaj w programje tematizowachu wotemrěće a smjerć – jónu žarowachu studenća wo serbsku etažu w Drježdźanach a zdruha přewodźachu gymnaziasća »wódneho muža« na jeho posledni wotpočink. Ale wšitko po rjedźe a wot spočatka. Skoro hač na poslednje městno wobsadźena bě žurla hłowneho jewišća Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła na 145. schadźowance dnja 23. nazymnika 2019. Hačrunjež bě městnosć wospjet zetkawanišćo za studowacych, absolwentow, maturantow a hosći, jewi so přiběrajcy přeće za swjedźeń zwonka města na kraju, a samo wo pućowacej schadźowance na wšelakich městnosćach so rěči. Swjatočny raz za program pak jewišćo dźiwadła bjezdwěla měješe a profesionelna technika domu tomu polěkowaše.

Serbski studentski chór z napadnje wysokej ličbu sobuskutkowacych zahaji galu ze zynkami horceje sawany Afriki. Prawu atmosferu stwori k tomu jewišćowy wobraz, kiž pokaza so chowace słónco na horiconće. Filmowu hudźbu musicala »Kral lawow« zamó dirigent Syman Hejduška z chórom, solistomaj a instrumentalistami přeswědčiwje prezentować. Młody student wučerstwa za hudźbu měješe swój wuměłski cyłk w horšći. Tež na kritiskich městnach zamó jón wušiknje wjesć a njerunosće spěšnje korigować. Hejduška sam chwaleše wuměłske zamóžnosće studentow, jeničce na spušćomnosći bychu hišće dźěłać móhli, wón po programje reflektowaše. Na kóncu spěwa »Circle of life« zběhny jedyn ze spěwarjow małeho plišoweho lawa. Filmowy citat běše radźeny směšk, kotryž by pak kaž scyła wuzwoleny spěw na kóncu programa lěpje skutkował.

Wjesoły bě, štóž je spočatk septembra hišće jednu z požadanych zastupjenkow za wusahowacy šulski projekt Worklečanskeje Serbskeje wyšeje šule dóstał: předstajenje musicala »Quo vadis – dokal dźeš?«, kotrež běchu wučerjo a šulerjo w zhromadnym dźěle wuwili. W štyrjoch planowanych předstajenjach a dalšim přidatnym je cyłkownje 2.500 ludźi w Chróšćanskej »Jednoće« musical dožiwiło, kotraž so na tutych zarjadowanjach ze wšěch šowow pukaše. Wjace hač sto šulerjow 6. do 10. lětnika bě na nim sobu skutkowało – 80 spěwarjow, dźesać hrajerjow a dalši za kulisami – a kóždy króć so jim poradźi, publikum zahorić.

Tak kaž spěwarjo prezentowachu tež hrajerjo na wulkim jewišću chwalby hódny wukon. Něhdyša dźiwadźelnica NSLDź a režiserka Liza Čornakowa bě Jasmin Bulankec, Lisu Mariju Cyžec, Verenu Čornakec, Luizu Kralec, Lydiju Krječmerjec, Marie Luisu Paškec, Franca Bulanka, Steve Dórnika, Feliksa Jacobija a Wincenca Kilanka na jich róle přihotowała a jich dźiwadźelniski talent wuwabiła. Woni zawostajachu přez cyłe předstajenje zaćišć, zo so w swojej róli derje čuja a so z wobsahom identifikuja. Tole bě jedna ze sylnych stronkow libreta, kiž bě šulerjam a šulerkam po wobsahu runje tak kaž po rěči bliski a awtentiski.

Domowinskej župje »Handrij Zejler« Wojerecy a »Jan Arnošt Smoler« Budyšin zarjadowaštej sej lětsa swój župny wulět dnja 4. winowca do Libereca, zo bychu z wjele druhimi Serbami a Čechami sobu dožiwili wulkotne zahajenje jónkrótneho serbskeho kulturneho lěta w Čěskej. Naši čěscy susodźa mjenuja tutón kulturny wjeršk »Rok Lužických Srbů v Libereckém kraji«. Dźakować mamy to iniciatiwy jednotliwcow, čěskich entuziastow, kaž su to Jana Vančatová, Zlatuše Maťátková, Libuše Vítová abo Tomáš Břeň wot młodeho towarstwa SAL (Societas Amicuum Liberec).1 Woni chcychu hordźe 70. róčnicu toho wosławić, zo móžeštej w šulskim lěće 1949/50 dwě serbskej rjadowni na Libereckim gymnaziju F. X. Šaldy studować. Tak započachu slědźić a nadeńdźechu hišće štyrjoch Serbow z tehdyšeho časa, rodźeni w lěće 1932 a chodźiwši na tudyši gymnazij: Jana Barta, prof. dr. Helmuta Fasku, dr. Jana Brězana a dr. Jurja Kubicu. Přeprosychu sebi jich a pomyslichu při rozmołwje w běžnej čěšćinje, zo by so k tomu hodźał dokumentariski film a knižka pod titulom »To byla pěkna věc / Lužickosrbská gymnaziá v Československu (1945–1950)«, zo by so dale móhła wopomnjenska tafla při durjach hišće eksistowaceho gymnazija přičinić a swjatočnje wotkryć a scyła by so dyrbjało planowane lěto serbskeje kultury wustojnje zahajić.

Znaty Budyski fotograf Jürgen Maćij móžeše w poslednich měsacach na dwě přewšo wuspěšnej wustajeńcy zhladować. W Kamjenskej słodarni wotmě so wot 26. julija do 29. septembra fotowustajeńca »Městnosće pisanja. Łužiscy spisowaćeljo« a wot 7. septembra do 3. nowembra pokaza so we Wuchodosakskej wuměłstwowej hali w Połčnicy fotowustajeńca »Wuměłcy Hornjeje Łužicy 2«, kotraž je pokročowanje jeho w lěće 2009 wudateho prěnjeho zwjazka. Nětko, dźesać lět pozdźišo, móžemy so nad dalšej wobšěrnej knihu z cyłkownje 70 fotowymi portretami wuměłcow wjeselić, kotrež maja swoje korjenje abo srjedźišćo žiwjenja a tworjenja w Hornjej Łužicy. Projekt bě zhromadne dźěło mjez fotografom a towarstwom Kulturne koło Ernsta Rietschela, kotrež wobaj zwjazkaj tež wuda.

Po starobje wot 28 do 97 lět je paleta portretowanych wuměłcow šěroka a kóždy jednotliwy wobraz skići šansu, hłubšo do jedneje wuměłskeje duše hladać, dokelž nawjazuje portretowany ze swojim pohladom zwisk k wobhladowarjej. Při tym pomha tež, zo su wobrazy čorno-běłe, tak zo žana pisanosć abo barba wot bytostneho njewotwjedźe. A tak wuhladaš we wustajeńcy a w knize mjez wjetšinu němskich wuměłcow tež serbske wobliča kaž na přikład molerku Měrku Pawlikowu, rodźenu w Lipsku, Maria Ošiku z Worklec abo Marcela Noacka, rodźeneho w Mužakowje, kotryž dokumentowaše intensiwnje a na dlěši čas pozhubjenje srjedźołužiskich wjeskow přez brunicu. Dale zastupjenaj staj we Wojerecach rodźeny moler a fotograf Michael Kruscha a filmowča Frauke Rahr, kotrejež dokumentariski film »Wopyt w domiznje« wšědny dźeń serbskeje žony z Rownoho dokumentuje.

Składnostnje finisaže 3-krajoweho wuměłskeho projekta »Wobrazy krajiny. Podobe pokrajne. Bilder einer Landschaft« w Serbskim muzeju w Budyšinje poskići so na tamnišej swjedźenskej žurli dnja 25. žnjenca komorny koncert, kiž zbudźi wulki zajim za hudźbu Serbow klasiskeje moderny a postmoderny. Z wjele respektom přijachu so předewšěm šěsć prapředstajenjow z pjera Ulricha Pogody, Jana Cyža a Sebastiana Elikowskeho-Winklera, kotrež wučinjachu połojcu čisłow dosć wobšěrneho programa. Załožbje za serbski lud jako zarjadowarce běše so tež poradźiło, za interpretaciju zawěrno njelochkich kruchow w modernym stilu kompetentnych hudźbnicow a hudźbnikow zdobyć. Nimo serbskeje jazzoweje spěwarki Walburgi Wałdźic, skutkowaceje předewšěm w Lipsku, a w Berlinje zadomjeneje koncertneje pianistki Heidemarie Wiesnerec słušeše saksofonowy kwartet modernsax berlin do kruha sobuskutkowacych. Tutomu w europskim měritku sobu načolnemu saksofonowemu kwartetej přisłušeja nimo w Serbach hižo dawno derje znateho Gerolda Gnauscha Miriam Dirr, Petra Sauerwein a Rico Wolf.

Pózdnjoklasicistiska wila Elisabeth je jedne z kulturnych městnow hłowneho města, kotrež zajimowany specielny publikum rady wopytuje, dokelž móže tu a w bjezposrědnje susodnej cyrkwi performancy a komorne koncerty dožiwić. Dom bě z tym tež so hodźace městno za druhe předstajenje programa dnja 22. septembra, kotryž bu wot ensemble unitedberlin k 65. narodninam Jura Mětška zestajany a spočatk meje prěni raz w Budyšinje prezentowany. Dalše předstajenje bě něšto dnjow pozdźišo w Podstupimje.

Při tym njehraješe jenož Mětškowa hudźba sama rólu. Wopytowarjo móžachu sej přidatnje wot RBB produkowany a z toho časa wjacore razy pokazany film k wosobje serbskeho komponista wobhladać a słyšachu tež dwě kompoziciji, kotrejž twórby Mětška do hudźbnostawizniskeje kontinuity přez nimale 100 lět a tři generacije zapołožištej: Kwartet op. 22 Antona Weberna z lěta 1930 a Sebastiana Elikowskeho-Winklerowe »wušywanje«, kotrež lětsa nasta. Rodźeny Grodkowčan, wotrostł w delnjoserbskim rěčnym rumje a po swójskim wuprajenju trajnje přez to formowany, wěnowaše je Jurej Mětškej. Wón wudospołni wječor nimo toho z dwěmaj – hladajo na dołhosć programa dźakownje krótkimaj – moderacijomaj, kotrejž běštej wosebje za tych připosłucharjow wužitnej, kiž Mětška a jeho serbsku hudźbu dotal lědma znajachu.

Na prěni pohlad je spóznać, zo hraje barba we wobrazach Isy Bryccyneje zasadnu rólu. Tež w akwarelowych wobrazach, kotrež běchu w Budyšinje w galeriji Budissin wot 26. julija do 31. awgusta 2019 widźeć, přewahuja sylne a jasne barby, kotrež wupjelnjuja wulke płoniny wobraza. Při wobhladowanju 24 wustajenych akwarelow zawostanje zaćišć małeje jězby po swěće.

We wobrazomaj »Oman, Mirbat – přibrjóh« a »Oman, Mirbat – město« je widźeć žołtobrunkojty pusćinowy při­brjóh a pěskobarbne orientaliske twarjenja. Naraz pak pohłubša so barby a ćmo­womódry fjord we wobrazu »Při fjordźe« změni so we wobrazu »Wjeska za fjordom« do purpurčerwjeneje swěćateje skaliny. Wušikne hraće z barbu a swěcu je tež we wobrazu »Hród Worcyn w zymje« (hlej wobalka Rz 2/2015) derje spóznać. Cunje barby zymskeho njebja špiheluja so w sněze, nad štomami kaž tež hrodom leži lochka zymna rosa. Ćopłe afriske słónco a atmosfera njeskónčnych dalinow wobkuzłuje a zaso so barby přeměnjeja: Jaskrawje čerwjene skalizny wudrjeńcy w »Fishrivercanion I« a »Fishrivercanion II« zetkaja so z drišćatym žołtym słóncom, kotrež wupru­dźa nad dalinu žahatu horcotu w »Serengeti I« a »Serengeti II«.

Wopřijima prěnja čitanka z pjera syna znateho njeboh serbskeho prócowarja Pawoła Grojlicha pod titulom »Pod Čornobohom« (2012) bóle wjeski domoródnych Bukečanskich kónčin, tak přeńdźe wudawaćel z druhej »Mjez Křičom a Lubatu« (2015) do sewjeronarańšich Serbow, do Malešanskeje a Bartskeje wokoliny. Ze swojej aktualnej publikaciju poda so dale na sewjer Budyskeho wokrjesa. Z němskeho podtitula zhonimy, zo steja w srjedźišću tři wosady: Rakecy, Njeswačidło a Minakał; wosrjedź połojcy 19. lětstotka njehrajachu statne gmejny hišće samsnu rólu kaž pozdźišo.

Što stanje so, hdyž trjechja načasne wuměłske twórby wuměłčow z Budyskeje wokoliny na načasne twórby wuměłcow z Heidelberga? Stupja snadź do wzajomneho skutkowanja abo do wizuelneho dialoga abo samo do estetiskeje debaty?

Tutym prašenjam wěnowaše so wosebita wustajeńca »Kontekst & kontrowersa«, kotraž wotmě so hač do kónca awgusta w Muzeju Budyšin. Wosom wuměłcow z partnerskeju městow Budyšin a Heidelberg pokazachu swoje aktualne twórby a zdobom skupinsku wustajeńcu kuratěrowachu. Tutón projekt wotmě so w ramiku 150-lětneho jubileja Budyskeho muzeja w zhromadnym dźěle z towarstwom KON•NEX ART Heidelberg.

Zazběh tworjachu twórby Heidelbergskeju wuměłcow Mariusa Ohla a Cholud Kassem. W Ohlowych twórbach »přećelny strach« (2015) a »Čornomolowanje« (2019) přewahuja neonbarbojte linije a geometriske formy, kotrež zbudźa zaćišć, zo bychu najradšo z ramika wudyrić chcyli. Změrowacy skutkuje město toho wobraz Kassem ze serije »Dźakowano njebjesam«. W Iraku rodźena wuměłča wotrosće w Heidelbergu a bu křesćansce kubłana. Jako dopomnjenku na swoje dźěćatstwo předstaja wona tekstilije ze sakralneho swěta a wšědneho dnja, kotrež abstraktnje zaso podawa.

Oratorij »Podlěćo« Korle Awgusta Kocora na tekst Handrija Zejlerja bu lětsa składnostnje Serbskeho cyrkwinskeho dnja, njedźelu, 16. smažnika, w Budyskej Michałskej cyrkwi znowa předstajeny. Kaž hižo před dwěmaj lětomaj w putniskej cyrkwi w Róžeńće dirigowaše tež tónraz jara derje wopytane předstajenje z chórom 1. serbskeje kulturneje brigady cyrkwinohudźbny direktor Friedemann Böhme. Hudźbny nawoda gymnazialneho chóra kładźe wažnosć na to, zo je kóžda generacija serbskich gymnaziastow znajmjeńša jónu na cyłkownym realizowanju jedneje z chórosinfoniskich twórbow załožerja serbskeje artificielneje hudźby wobdźělena. A što hodźi so lěpje hač oratorij »Podlěćo« za kónc šulskeho lěta a wotchad wot gymnazija, kotrejž wšak ležitej w tutym počasu? Zdobom pak tworješe koncert lětsa wjeršk schadźowanja ewangelskich Serbow w Budyšinje, kotřiž spominachu na 400lětnu róčnicu załoženja wosady swjateho Michała.

Popularne wjerški twórby

Po swjatočnym a pozběhowacym prologu »Stwórba Boža, templo swjaty« zaklinči w tutym druhim oratoriju cyklusa »Počasy« jako štwórte čisło prěnjeho dźěla pěseń wulkeje žiwjenskeje radosće »Kak stupa so lóštnje a wjesele«, zanjeseny wot kwarteta solistow. Wón płaći generacijam Serbow skerje jako wjele pěstowany pućowanski spěw, kotryž drje tón abo tamny njeby bjeze wšeho fararjej-basnikej ze Słoneje Boršće a komponistej ze Zahorja přirjadował, a to hišće jako wobstatk oratorija. Ale fenomen, zo přeńdźe twórba z pjera klasiskeho wuměłca do ludoweho herbstwa, jewi so tohorunja w dalšich kompozicijach wulkeje hudźbneje formy Serbow. Jednota mjez tekstom a hudźbu zabjerjetej při tym wažnu rólu.

Prěnja serbska awtorka Herta Wićazec narodźi so w lěće 1819 a zemrě 1885. Přetrało je jeje njewulke literarne tworjenje, kotrež so rozdźělnje interpretuje. Spytam tu tři wšelake zhladowanja na jeje literarne skutkowanje rysować.

Najsylniše su prócowanja, jeje twórby z podawkami z jeje žiwjenja do zwiska přinjesć. Předstajamy sej basnicu, kotraž so čitarjej dowěri. Tute wašnje interpretacije je literarny kritikar Roland Barthes hižo w lěće 1967 w eseju Le morte de l´auter (Smjerć awtora) powšitkownje do prašenja stajił. Sociologiska perspektiwa pokazuje wobćežnu rólu žony z lochkim zbrašenjom z rjemjeslniskeje swójby z niskim ekonomiskim a fyziskim kapitalom, kotraž k tomu hišće narodnostnej mjeńšinje přisłuša. Prěnimaj dwěmaj interpretacijomaj móžemy wućeknyć do mystiskeho fiktiwneho swěta, k serbskemu spiritualizmej.

Podobnje Michałej Bjedrichej (1855–1876) běše Herta Wićazec za čas swojeho tworjenja wysoko připóznata, pozdźišo so bórze pozaby a wosta jenož emblematiska silueta, žónske mjeno w přehledźe twórcow. Nimo toho bu runje kaž Bjedrich hižo zahe do čěšćiny přełožena, jeje dźěła wuńdźechu w lěće 1878 w antologiji »Polská a lužicko-srbská poezije« Františeka Vymazala.

W lěśe 2016 pak jo LND wudało jogo zgromaźone twórby pód titlom »Bóśon z Mósta« widobnje k sedymźasetemu narodnemu dnju basnikarja. To jo wobźiwowanja gódny statk. Njamamy jano móžnosć sebje źěło basnikarja w jadnej publikaciji pśecytaś, ale jo wiźeś procowanje, pěśźasetlětnemu twórjenju zwězujucy element daś a »bóśonowy« póglěd wót zwjercha. Gaž smy mógli pla drugich awtorow póstupujucemu wuwiśu slědowaś, mamy how naraz wšykne lyriske etapy w jadnych knigłach (bźez lěta nastaśa).

Aby wěc měła wuspěch, musyš teke na wen­kowne wuměnjenja glědaś. Za wustup Nimsko-Serbskego ludowego źiwadła w Dešnje 5. rožownika njejsu take optimalne byli, dokulaž jo było wjele paralelnych zarědowanjow, pśed gósćeńcom »Serbski dwór« njejo žeden plakat pokazał na wustup źiwadła a mimo togo jo se kjarcmaŕ ze zachopjeńkom pśedstajenja mólił. Weto jo mógało něźi šesćźaset pśiglědarjow dypkownje do zala. Jano 15% z nich jo trjebało simultane pśełožowanje, dokulaž wětšyna luźi su byli Słowaki z Bratisławy. Źiwa­dłowe graśe »Łapanje šefa« Thomasa Steinkego ma tśi akty bźez pśestawki. To jo mě było wjelgin lubo, dokulaž wobsejźaŕ gósćeńca jo swójim swójźbnym piwko pśinjasł, ale jogo kjarcmaŕ njejo pšašał za łacnymi gjargawami dalšnych pśiglědarjow. Serbske wuměłce a jich publikum su pak we Łužycy južo spokojom, gaž něchten jim zal wótwórijo.

Jadnanje graśa »Łapanje šefa« wzejo pśiglědarje sobu do hobbyjoweje piw­nice Kowalkojc Uschi a Harryja (Anna-Maria Brankačkec a István Kobjela). Strowoty dla njamóžo wóna wěcej ako chórobna sotša źěłaś. Jogo su pušćili ze šesć tysac dalšnymi ze zawoda a pśekubłuju jogo něnto na konditarja. To njama perspektiwu a se jomu njoco, ale jo spěchowane wukubłanje. K tomu pśiźo, až jima grozy tšach, swójo bydlenje zgubiś,­ dokulaž njamóžotej dalej najm za pśebytk zapłaśiś. Togodla stej na mysl pśišłej, žeńsku Harryjowego něgajšnego šefa Ludwiga Stromppa (Jan Mikan) wuwjasć a za jeje pušćenje milion eurow se pominaś. Ale z njedoglědanim łapjo Harry město teje žeńskeje Stromppa same­go. Mimo togo jo Harry pśi tom njestatku Opel Uschinego bratša Lea Zippela (Tomaš Cyž) wobškóźił. Nje­gluka bywa hyšći wětša, dokulaž žeńska Stromppa groni Zippeloju telefoniski, až njebuźo milion za swójogo manźelskego płaśiś, ale by tśi miliony dała, joli by trijo jogo zamordowało, dokulaž ako wudowa by derbnuła sto milionow eurow. Teke zastupny šef Stromppowego koncerna njama zajm Stromppa wulichowaś, dokulaž jo něnto sam ze šefom.