▶ Finisaža wustajeńcy a awkcija na dobro młodźiny
Finisaža wustajeńcy plakatow přiwabi sobotu, 01. měrca, zajimcow do »dobreje jstwy« Budyskeho towarstwa Dźěłań dźeń. Plakaty běše spěwytwórc Paul Geigerzäh-ler w minjenych 20 lětach přewažnje za swójske zarjadowanja zhotowił. Zakónčenje přehladki běše zdobom awkcija wubranych eksponatow. Anekdotisce pozadki wo kóždym objekće podawši, wjedźeštaj Geigerzähler a Florian Kaulfürst po njej. Najbóle požadane běchu wabjenske postery za koncertaj pod hesłom »Wočiń woči – Zhromadnje přećiwo rasizmej a fašizmej«, křidoćišć prěnjeje pokazki na rjad »Hody nimo – Punkrock fever« a unikatna reprodukcija konterfaja Marje Grólmusec. Pjenjezy přewostaja Budyskemu samo zarjadowanemu młodźinskemu klubej Kurti, kotryž je tuchwilu bjez kruteho domicila.
Wo hudźbne wobrubjenje awkcije-finisaže postarachu so Geigerzähler ze swójskimi spěwami a wjacorymi titulemi skupiny Berlinska dróha kaž tež Jacke Schwarz a Willy Wilson, mjez druhim z akustiskimi wersijemi přinoškow tačele »Witaj«.
▶ Składnostnje jubileja
Chróšćanski wjesnjanosta Marko Kliman a farar Měrćin Deleńk přepodaštaj srjedu, 05. měrca, Budyskemu diecezanskemu archiwej prěnju slěbornu medalju, kotraž je składnostnje 800. jubileja Chróšćanskeje wosady a tamnišeje gmejny wušła. Nimo toho sposrědkowaštaj listowe znamki předewzaća Post modern, kotrež su tohorunja k jubilejej wušli.
Z wutrobu a rozumom
powěsćam słuchać
Přibliženje na psychologiski wobsah powěsćow
čas: pjatk, 13. junija 2025, wot 18 hodź. hač do njedźele,
15. junija, 13 hodź.
městnosć: Stróža pola Budyšina, Dom 1000 hatow (kubłanski centrum biosferoweho rezerwata »Hornjołužiska hola a haty«)
Česćene knjenje a
česćeni knježa,
w starych powěsćach a bajach, swojich figurach a jich dožiwjenjach namakamy wuraz a formu, kotruž dźensniši dźeń »energija« mjenujemy. Něhdy pak mjenowachu tole »swětło přirody«. Na Druhim łužiskim powěsćowym sympoziju chcemy so powěsćowym kruham domjacych zmijow »zmij« a »plon« kaž tež »spodźiwnej kwětce« přibližić.
Kóždy indiwiduum steji před nadawkom, so jako dźěl kruha dawanja a branja zapřimnyć a wobě róli zabrać. Wobjednane powěsće skića nam pokiwy, kak móže jednotliwc z tutymi mocami wobchadźeć.
Přeprošamy Was tuž na fachowe přednoški, na zhromadnu wuměnu a trochu towaršliwosće.
Smolerjec kniharnja přihotuje sobotu za nas knižne blido z literaturu wo sympoziju.
wědomostny přewod:
towarstwo Carla-Gustava-Junga
Sakska z.t.
organizatoriske:
Wot zašłeje hłowneje zhromadźizny 9. měrca 2024 zetka so předsydstwo regularnje pjeć króć. Planowane zetkanje w Delnjej Łužicy w nowembru zašłeho lěta dyrbjachmy terminowych ćežow dla do nalěća přesunyć.
Aktualnje mamy 105 čłonow. Wot zašłeje hłowneje zhromadźizny sem zemrěchu třo čłonojo, jedyn čłon starobnych přičin dla wustupi, třo přistupichu.
Sponsoram Maćicy Serbskeje kaž tež wšitkim darićelam darneho abonementa Rozhlada so wutrobnje dźakujemy.
Předźěłanje wustawkow
Po wólbach w zašłym lěće zrjadowachmy najprjedy wšitke z nimi zwisowace prawniske naležnosće a koncentrowachmy so po tym na předźěłanje wustawkow. W prěnim kroku zaběraše so z nowym naćiskom mjeńša skupina, kotrejž přisłušeštaj nimo předsydki Cordula Ratajczakowa a Robert Lorenc. Po tym wuradźowachmy w cyłym předsydstwje wo změnach. Naćisk dachmy nazymu 2024 wot financneho zarjada a hamtskeho sudnistwa pruwować. Namjet za nowu wersiju towarstwowych wustawkow dóstachu čłonojo z přeprošenjom.
Krótkobiografije Maćicarjow
Dale smy naćisnyli přehlad za krótkobiografije našich čłonow. Na hłownej zhromadźiznje Maśicy Serbskeje w Choćebuzu loni w aprylu namjetowaše čłonka, zo móhli čłonow wo podaće najwažnišich biografiskich datow inkl. powołanskeho a čestnohamtskeho skutkowanja prosyć. W zašłych lětach smy mjenujcy husćišo zwěsćili, zo je druhdy jara ćežko, na přikład za kulojte narodniny abo nekrologi, zakładne informacije wo skutkowanju našich čłonow wuslědźić. Tohodla prosymy z dźensnišim dnjom wšitkich našich čłonow wo dobrowólne přidźěło, to rěka wo wupjelnjenje »formulara za podaće krótkobiografije«. Podłožki budu jenož za předsydstwo digitalnje přistupne; paralelnje k tomu chowamy wućišće w Maćičnym archiwje.
Łakoma jo městno, źoź som se wjele razow wuchójźowała, dokulaž bydlim w bliskosći. To jo za mnjo kaž zaguslowane městno-njeměstno, dokulaž stoj tam jano hyšći jadnučki dom. W lěśu šćipam sebje mimoducy rada do guby słodki sad z něgajšnych łakomskich gumnow na kšomje teje dla wugloweje jamy zniconeje dolnoserbskeje jsy. Dwanastk njezagroźonych, zawóstajonych sadowych bomow mjazy pśepołožoneju rěku Góramśicu a brjogom Liškojskego jazora (oficialnje mě jo Chóśebuski pódzajtšny jazor) ga njama južo wót wjele lět žednogo wobsejźarja wěcej a wobraźujo šćodrje mimochójźecym pěškarjam wišnje, kšuški a jabłuka.
We Łakomej som se prědny raz pśechójźowała ze źiśecym wózykom, ako jo se mój syn w lěśe 2020 naroźił. Něga rědna serbska wjas zwězujo za mnjo bogatstwo tudejšeje natury a kultury z bólosću, zgubjoneju domownju a dekulturalizěrowanim. Gaž som casy zamyslona ducy w snadnem zawóstanku Łakomeje, rozmyslujom wó jeje něgajšnych serbskich wobydlarjach, kenž su za swój cas sajźali sadowe bomy pśi swójich domach. Burskich dwórow wšak južo wjele lět tam žednych wěcej njejo. Zawóstajone bomy se snaź teke zminu, gaž budu se how pśi Liškojskem jazorje twariś hotele a gósćeńce a gaž pśidu turisty a trjebaju parkowańske městna. Z łakomskim jabłukom abo kšušku w ruce som se pómysliła na wejsanaŕki, kótarež su te sadowe bomy kubłali w naźeji na słodke płody za sebje abo pózdźej za źiśi a ziśiźiśi. Ale mimo jich winy jo pśišło hynacej. Som sebje wěsta, až se jim styska za zgubjoneju domownju.
Čehodla runje nětko abo scyła zeserbšćenu wersiju Otfrieda Preußleroweho Krabata trjebamy? To so snadź tón abo tamny praša, hdyž wo wudaću přełožka »Krabat a čorny mišter« w juniju 2025 w nakładnistwje Veles zhoni.
Preußlerowa adapcija serbskeje baje je 1971 prěni raz w zapadnej Němskej wušła. Mjeztym je swětosławna, wšako bu do wjace hač 37 rěčow přełožena. Do serbšćiny pak dotal nic. Nětko, po dlěje hač poł lětstotku, hornjoserbska wersija předleži. A z prawom so prašeš, što měł tutón tekst, kotryž su tež w Sakskej hižo wjacore generacije w šuli čitali, serbskim čitarkam a čitarjam dać. Njeje serbski Krabat poprawom wony Mišter Krabat (1954), kotrehož je Měrćin Nowak-Njechorński w słowje a wobrazu zwěčnił? Wony šědźiwy kuzłar potajkim, kotryž je Serbow z wotročstwa wuswobodźił a bahnojty kraj do płódneje role změnił? A njeje Jurij Brězan w Čornym młynje (1968) a swojimaj knihomaj Krabat (1976) a Krabat – druha kniha (1994) potencial postawy Krabata hižo dosć dodnił – jako faustisce so prašaceho rjeka, z kotrymž so Serbja identifikuja? Čehodla měli Serbja tuž Preußleroweho Krabata čitać? Čim bóle, hdyž někotři tutomu awtorej dźensniši dźeń wumjetuja, zo je sej serbsku powěsć kulturnje ›přiswojił‹? A hdyž Preußlera, kotryž běše so 1923 w Čěskej narodźił, a kiž pozdźišo přewažnje w Bayerskej bydleše, nětko husćišo tež jeho zašłosće w Hitlerskej młodźinje a jeho nacionalsocialistiskeje prěnički Erntelager Geyer dla kritizuja?
Dnja 7. junija 1980, poswjećichu na Fulkec hórce w Chrósćicach – poprawom běše to něhdy Adamec ležownosć a nic Fulkec – dalši wójnski pomnik. Jón su weteranojo 9. pólskeje diwizije* pěškow* k spominanju na swojich towaršow, kotřiž přisadźichu w poslednich aprylskich dnjach před 80 lětami we wokolinje Kukowa swoje žiwjenje, postajili. Do kamjenja zadypany datum ›28. apryl 1945‹ je dźeń, na kotrymž tehdyša tragedija pólskich wojakow z kapitulaciju w Kukowje kónči.
Wot srjedź měrca 1945 steješe 1. ukra-inska fronta pod nawodom ruskeho generala Iwana Konjewa w zakitowanskej poziciji na wuchodnym brjoze Nysy a přihotowaše so na ›Berlinsku operaciju‹ – a zdobyće Berlina. W aprylu přizamkny so nowa nastajena 2. pólska armeja pod pólskim generalom Karolom Świerczewskim do tuteje formacije.
11. apryla přepoda Konjew swojim bojowym wotdźělam tajne nadawki z direktiwy 00211/op, podpisaneje wot Stalina. Po tym dyrbjachu wotdźěle praweho křidła fronty z ruma Triebel (pólsce Trzebiel) swój nadběh do směra Grodka a Belziga (juhozapadnje Podstupima) zahajić.
Tutón nadběh měješe koncentraciju němskich jednotkow w rumje Choćebuza a južnje Berlina rozbić. Po tym dyrbjachu so sowjetske wójska dale do směra Beelitza a Wittenberga předrěć. Stalin namołwješe při tym ke chwatkej, přetož boješe so, zo ameriske jednotki před sowjetskimi Łobjo docpěja.
Z kotrymi temami zaběraja so wuměłcy a wuměłče w Čěskej, Pólskej a Słowakskej?
Renoměrowane wustajeńcy kaž Biennale we Venedigu, Documenta w Kasselu a NordArt w Büdelsdorfje/Schleswigsko-Holsteinska, předstajeja wuměłske twórby, kotrež reflektuja na subjektiwne wašnja čłowjeske a načasne temy. Sylne přinoški z rukow wuměłcow a wuměłčow našich słowjanskich susodow móža so při tym jasnje ze znatymi twórbami mjezynarodnych wuměłcow měrić. Repertoire słowjanskich zastupjerjow načasneho wuměłstwa wopřija klasiske mólby zhotowjene z wolija na płatno, runje tak kaž nad měru wulke instalacije kombinowane z wšelakeho materiala.
Čěski načasny wuměłc David Černý žněje ze swojimi prowokantnymi twórbami tójšto wšelakeje kritiki. W lěće 1967 w Praze rodźeny, absolwowaše Černý swój studij na Akademiji tworjacych wuměłstwow w Praze (Akademie výtvarných umění, AVU). Jeho dźěła su po cyłym swěće požadane, Černý pak wosta swojej domiznje swěrny. Mjeztym móžemy w Praze 14 wuměłskich instalacijow z ruki wuměłca wobdźiwać, kotrež su w zjawnosći připrawjene.
Nalětne słyńco swěśi pśez woknyško do śamneje, burskeje kuchnje. Spódobna wóń warjecego kafeja a sušonych twarožkow napołnijo śpu. Stara žeńska z jasnym woblicom stupijo do jśpy a stajijo kanku mloka na drjewjane blido. »Měj źěk, oma«, gronim jej a pśileju se šlucašk do kafeja. »Pśiź jan cesćej woglědat ku mnjo, ty ga cełon tšochtaś pó tom swěśe«, groni wóna a scynijo mě kusk śopłego twarožkowego mazańca na talarik.
Wóna dłujko wěcej njelabujo, ta Ana Hasackowa, roźona Šywalnikojc z Dešna, mójog stareg nana mama. Ale tak někak ja sebje prědkstajiju, kak by to było, gaby směł ju hyšći raz zmakaś. Wóna jo až do smjerśi chójźiła burska. Nimske pówědaś njejo jej zewšym lažko pśišło. Ja som ju w mójom myslenju wuzwignuł k serbskej ikonje, rownož njejsom ju žednje póznał. Ja póžedam weto cesto za tym, aby mej mógałej hyšći se za blido sednuś a se na serbske wulicowaś. Ja by ju wupšašał k tomu serbskemu w našej familiji. Ale z tym zrownju se pšašam, co wóna by se mysliła wót našeje źinsajšneje rěcy. Gaby ju pšosył: »Stara mama, móžoš mě něco ze serbskeje biblije pśedcytaś?«, wóna njeby mě tak kradu rozměła.
Wóno lažy na jadnom słowje, ako jo na prědne póglědnjenje bejnje njewósebne. Nowym pówědarjam serbskeje rěcy jo wóno derje znate ze serbskeje wucby, w bibliji pak njejo namakanjeju. To grono jo wót togo »pśedcytanja«.
