Tśi skice wó tśich zmakanjach

I.

W měsće wisachu plakaty. Holger Biege spiwa w Drježdźanach. Z Jurom smej se rozsuźiłej, koncert se woglědaś a pósłuchaś, pótakem smej stupiłej do kontakta z Holgerom a smy se dogronili za zmakanje z nim pó koncerśe. Nama kórty pósłaś, na to wěsće njejo myslił, pótakem som se ja starał wó zastup. Jo drje było za naju wobeju prědny raz, byś na takem koncerśe. Pśisamem dopołnje młody a pśewažnje žeńskecy publikum witašo kuždy titel z pśiklaskom a wołanim, pšawa zagóritosć jo nastała pla spiwow kaž »Wenn der Abend kommt« a pśedewšym pla »Sagte mal ein Dichter«. Holger w mócnem swětle reflektora za klawěrom na jawišću jo měł suwereny wustup. Pótom jo trało bejnje dłujko, ažo smy se zmakali, wón jo měł hyšći cyniś ze swójimi fanami. Šli smy do gósćeńca, głodny pó pśedstajenju jo Holger něco jědł. Dalokož se dopomnjeju, jo było grono wó wustupje, kenž jo se rowno wótměł, a wó Holgerowych zaśišćach, wó jogo dalšnych planach a koncertach. Spominali smy se našych študańskich lět w Barlinju z wjele zmakanjami, gaž běchmy gromaźe muziku słuchali, pón běchu to zwětšego Bartókowe smyckaŕske kwartety. Pózdźej jo Holger pón tež zjawnje gronił, až jo Béla Bartók jogo nejlubšy komponist. Njezjapki pśiźe młoda žeńska k našomu blidoju a se wopšaša našogo pśijaśela, lěc jo wón Holger Biege. Na to wótegroni pśigłosujucy a wóna jogo pšosašo wó awtogram. Śišyna. Pón jo gronił Holger se smjejucy Juroju, lěc njejo snaź tšochu zawistny? Juro jo to bźeze wótlěkanja pśiwdał a južo smy byli pla wócywidnje nimjerneje diskusije wó napśeśiwnosći tak pomjenjoneje u- a e-muziki. Teke salomoniske zwěsćenje, až pópšawem dajo jano dobru a špatnu muziku, to jo nam było jasne, se jano zdawa byś wótegrono, ga mamy we wobyma žanroma dobre a špatne twórby. Kaž juž cesćej jo Juro citował Maxa Regera, až se cesće swinje a wuměłce akle pó jich smjerśi, z tym pókazujucy na swójo žałosne połoženje (a teke na swóju naźeju). Rozdźěl pak jo był tež kradu na wócyma, Holger jo był wuspěšny a jo był tencas kšasnje žywy ze swójeju muziku a wót swójeje muziki, mjaztym až jo Juro musał za njogo njespokojece źěło wugbaś, ga jano wót komponowanja se njeby mógł žywiś. Chto by sebje mógał tencas mysliś, až wobej, pótom až stej kuždy na swójom pólu bytostne dojśpiłej, pśejěsno a pśisamem w samem starstwje wótejźotej?

W Dešnje jo zamrěła  Erika Janowa

Tužna powěsć jo se rozšyriła: krotko pó swójom 90. narodnem dnju jo zamrěła 12. awgusta 2022 zasłužbna ceptaŕka, spisowaśelka, pśestajaŕka, wudawaŕka a załožaŕka dešańskego domowniskego muzeja Erika Janowa. Pśiswójźbne su na nju dopominali w serbskima anonsoma w Nowem Casniku a Serbskich Nowinach. Horst Adam jo napisał w Nowem Casniku 25. awgusta cesne spominanje. Teke Ludowe nakładnistwo Domowina jo na nju spominało z inseratom, źož se groni, až jo ze »swójim źěłom statkowała na dobre rěcy a pismojstwa Serbow ...«. Jeje popjelnica jo se chowała 2. septembra na dešańskem kjarchobje.

Pśed źaseśimi lětami, k jeje 80. narodnemu dnju, jo nastał pśinosk za serbski rozgłos RBB. Wón jo se k jeje 90-śinam znowego wusćełał. Kak jo wón tegdy nastał? Wósobinski póznałej smej se z Eriku Janoweju pśez móju mamu, Katu Malinkowu, kenž jo w 1990-ych lětach zestajiła zběrku jeje basnjow za źiśi. Wobej stej se znałej juž z casa w Českej. Pioněrski duch Eriki Janoweje jo mě pśi tegdejšem zmakanju fasciněrował. Toś smej se z Eriku Janoweju pśed jeje cesnym narodnym dnjom w lěśe 2012 dłujko rozgranjałej a wóna jo mě wjele ze swójogo žywjenja wulicowała. Som była tež kazana na swěźeń 80. narodnego dnja a dopominam se derje, kak smy pód nawjedowanim Ingridy Nagloweje w gósćeńcu spiwali serbske štucki. Z tencasnym rozgłosowym pśinoskom comy spominaś na wjelgin zasłužbnu serbsku žeńsku.

Lětsa 11. nowembra je tomu 20 lět, zo je serbski wučer a awtor Jurij Brycka (Kopšinjanski) njeboh, zdobom by tohorunja lětsa, 12. měrca 100. narodniny swjećił.

Najstarši třoch bratrow z Bryckec dwora w Kopšinje wopyta gymnazij w Kamjencu. Stawizniski zajim pohnu jeho jako młodźenca na Kopšinjanskim hrodźišću ryć, při čimž namaka samo artefakty. W Kamjenskim muzeju pak kazachu jemu, namakanki zaso zaryć a swójske wurywanja wostajić.

Wójnski čas dožiwi jako wojak-parašutist w Sowjetskim zwjazku a sewjernej Africe, doniž njepoda so při přizemjenju na sicilskej połkupje Jendźelčanam do jatby. Relatiwnje zbožowny připad chcyše, zo bu Američanam přepodaty a do New Yorka a wottam do Texasa přewodźeny. Dźěl swójskich dožiwjenjow we wójnskej jatbje na ameriskim kontinenće je w přinoškomaj w Serbskej protyce (1996 »Narodniny w cuzbje«) a w Płomjenju (1993, čo. 6, »Pasowc«) wopisał.

Južo w januarje togo lěta jo mě dojśpiła tužna powěsć wó smjerśi japańskeje slawistki a dobreje pśijaśelki prof. dr. Keiko Mitani. Keiko Mitani njejo jano była pśijaśelka, ale teke procowaŕka za serbstwo. Južo w lěśe 1986 som ju póznała na mjazynarodnem ferialnem kursu słowjeńšćiny w Ljubljanje. A z togo casa smej byłej wusko zwězanej. Na swójich slěźeńskich drogowanjach do Europy jo była Keiko pśecej mój gósć a ja som teke měła tu wósebnu cesć, jej woglědaś w Japańskej na Tokio uniwersiśe a tam se wobźěliś na jadnom slawistiskem sympoziumje a teke pódawaś mały rěcny kurs dolnoserbšćiny za jeje studentow. A njejsom se mało źiwała, až pilne japańske studenty su mógali serbski rozměś, cytaś a zdźěla powědaś. To jo jim teke dr. Keiko Mitani do wutšoby połožyła.

Dr. Mitani jo była pśipóznata slawistka w Japańskej a jo sobu nawjedowała slěźenje z wusměrjenim na rusku rěc a rěcy srjejźneje a pódzajtšneje Europy. Jeje wósobinske śěžyšćo jo była chorwatšćina, kótaruž bě- šo na uniwersiśe w Zagrebje w lětoma 1986–1988 studěrowała. Krotko za tym jo promowěrowała wó aspektowem systemje w chorwatšćinje. Pówołańske žywjenje jo zachopiła ako docentka na uniwersitoma Tsukuba a pózdźej Kyoto. Na drugej jo se habilitěrowała z temu: »Studije k strukturje a funkciji nominalnych frazow w rušćinje«. W lěśe 2005 jo se jej pósćił titel profesor a wót lěta 2013 jo statkowała na uniwersiśe w Tokio na instituśe za slawistiku. W lěśe 2011 jo publicěrowała »Zawjeźenje do słowjańskich rěcow« – klasikaŕ w japańskej slawistice. Dr. Mitani jo se wušej togo we wšakich funkcijach zaběrała z rozšyrjenim wědy wó słowjańskich rěcach a kulturach w Japańskej a jo z lubosću a sćerpnosću młodu generaciju slawistow wuwucowała a pódpěrowała. Cas žywjenja jo źěłała na pólu slawistiki a linguistiki a jo se pśez swóje publikacije wudobyła pśipóznate městno w japańskej slawistice. Do stawiznow sorabistiki pak jo se wóna zapisała ze swójim w lěśe 2003 wózjawjonym »Górnoserbsko-japańskim słownikom«. Z nim jo dokumentěrowała swóje serbske znaśa a teke zajmy. Wóna pak njejo jano powědała górnoserbski, ale teke dolnoserbski!

W lěće 1981 wuńdźe w Ludowym nakładnistwje Domowina pod titulom »Wanderwege durch den Kreis Bautzen« pućowanski přewodnik z wjace hač sto čarami, kotrehož awtor Friedrich Lehmann móže so jako angažowany posrědkowar němsko-serbskeje domiznowědy Hornjeje Łužicy wobhladować. Z přewodnikom, kotryž wobsahowaše wuběr z wjace hač 500 přinoškow wobstejaceho rjada »Der Wanderfreund rät fürs Wochenende« chcyše domoródnym a turistam kaž tež šulerjam na ekskursijach wosebitosće přirody a kultury Hornjeje Łužicy nazornje spřistupnjeć.

Friedrich Lehmann narodźi so 17. apryla 1897 we Wjazońcy jako syn ćěsle Augusta Lehmanna a jeho žony Fanny rodźeneje Dreßler. Hižo jako dźěćo horješe so za krajinu w swojej wokolinje. Po wopyće wo- somlětneje ludoweje šule we Wjazońcy chodźeše mjez 1903 a 1911 na Krajnostawski wučerski seminar w Budyšinje. Tež připóznaće jeho wuja, progresiwneho pedagogi a direktora seminara, Johanna Gottlieba Dreßlera (1799–1867) pohnu Friedricha, sej z disciplinu wědu přiswojić. Za čas studija zajimowaše so wosebje za předmjety biologija, geografija, geologija a stawizny. Při stawizniskich slědźenjach njefascinowachu Lehmanna jenož fakty, ale wšitke z nimi zwisowace wuwića – w towaršnosći a w přirodźe, regionalnje a globalnje.

Před 125 lětami zemrě 7. smažnika 1897 serbski ewangelski duchowny, serbski basnik a spisowaćel Michał Domaška w Ketlicach a bu na tamnišim pohrjebnišću pochowany.

Arnošt Muka je Michała Domašku w nekrologu časopisa Maćicy Serbskeje 1898 wobšěrnje hódnoćił a chwalił. Mjez druhim wón pisaše: »Po dokonjanym prócy połnym zemskim dźěle spi wón wótcow spanje pod zelenej hórku w serbskim kraju na Ketličanskim pohrjebnišću. My pak z wutrobnej dźakownosću a z hłubokej želniwosću tež tu na njeho spominamy, spominamy na našeho horliweho serbskeho wótčinca, našeho njesprócniweho spisowarja, spěwarja a kěrlušerja Michała Domašku, z česću wusłuženeho duchowneho Nosaćičanskeje wosady, kiž je wot młodostnych lět našeho luda swěrny syn był, na jeho duchownym pozběhnjenju njewustawajcy dźěłał, wšitke jeho narodne prócowanja horliwje podpěrował a z luboznym słowom, z płódnym, žohnowanja bohatym pjerom a skutkom za naš serbski narod wustupujo, jón na modlerskej wutrobje nosył swoje žiwe dny.«

Pochad a wukubłanje

Michał Domaška narodźi so 23. nalětnika 1820 w Komorowje pola Rakec jako najmłódši mjez třomi synami jako dźěćo kublerja. 25. smažnika bu w Njeswačanskim Božim domje křćeny. W swojej ródnej wsy wosom lět we wjesnej šuli wuknješe. Jutry 1835 daštaj staršej jeho na gymnazij do Budyšina. Tu spřećeli so ze znatymi Serbami, wosebje z Jaroměrom Hendrichom Imišom (1819–1897). Wón běše mjez gymnaziastami, kotřiž su 1839 towarstwo Societas Slavica Budissinensis załožili. Tu pokazaštej so hižo zahe jeho wótčinski duch a narodne zmyslenje.

Wotchad wuměłče Jěwy Wórše Lanzyneje, grafikarki, keramikarki a kulturnicy je wulka strata za serbsku kulturu. Wot časa studija­ w Praze zwjazowaše ju přećelstwo z Hilžu Bartákovej, kotraž dźěli z nami swoje dopom­njenki.

Jěwa Wórša Lanzyna rodźena Lorencec narodźi so 11. septembra 1928 w Delnjej Kinje pola Budyšina. Do studija na wysokej šuli da so w Zhorjelcu na keramikarku wukubłać. W lěće 1949 přińdźe do Prahi a studowaše na Akademiji tworjaceho wuměłstwa. Jako Łužiska Serbowka bydleše wona w Serbskim seminarje. Tule zeznajomichmoj so z Wóršu na zetkanju, kotrež wotmě so kóždu sobotu wječor za Serbow, bydlacych, dźěłacych abo studowacych w Praze. 1950 schori Wórša ćežko na suchoćinu. Po lěkowanju bydlach z njej w jednej stwě w Serbskim seminarje a spřećelichmoj so. Naju mnoholětne přećelstwo traješe cyłe žiwjenje, 71 lět přez statne hranicy.

Ze strowotnych přičin wróći so w lěće 1951 domoj do Łužicy, ja wostach w Praze. Wórša studowaše grafiku a kaligrafiju na Lipšćanskej Wysokej šuli za grafiku a knižne wuměłstwo. Za čas studija w Lipsku zezna swojeho pozdźišeho mandźelskeho Steffena Langu, znateho ilustratora a grafikarja němskich a serbskich knihow, časopisow a Protyki.

Před 150 lětami narodźi so 15. róžownika 1872 w Klukšu zasłužbny serbski wyši wučer, stawiznar, rěčewědnik a domi­znowědnik Měrćin Kral jako syn wučerja a kantora. Kralowy nan Handrij wučerješe najprjedy w Psowjach, na to w němskim Oderwitzu a potom w Ketlicach, hdźež běše Korla Awgust Kocor wučer a kantor. Jeho młódši bratr Jan bě wot lěta­ 1920 wyši šulski radźićel w Budyšinje. Jeho wuj Michał Awgust Kral (1836–1905) běše znaty wučer, spisowaćel a ilustrator, kotryž je dlěje hač štyri lětdźesatki spomóžnje w Sokolcy (Soculahora) pola Budyšina za swój serbski lud skutkował.

Jako syrota k wujej

Měrćin Kral nazhoni hižo jako dźěćo woporniwosć wučerskeho powołanja přez swojeho nana, kiž dyrbješe sčasami na 200 šulerjow wuwučować a k tomu tež słužbu w cyrkwi kaž při pohrjebach abo wěrowanjach wukonjeć. Hakle dźewjeć lět bě Měrćin, jeho bratr Jan bě hakle pjeć, jako zemrěchu 1891 krótko za sobu mać, dorosćeny bratr a nan. Wuj Michał Kral w Sokolcy přewza zastaranje syrotow. Měrćina da na wustaw do syrotownje w Drježdźanach, hdźež někotre lěta přebywaše. Hdyž běštaj hólcaj wotpowědnu starobu docpěłoj, da wuj wobeju wukubłać na wučerjow na Budyskim Krajnostawskim wučerskim seminarje, štož běše za njeho z dosć wysokimi pjenježnymi woporami zwjazane. Měrćin so tam wot lěta 1886 do 1892 wukubła a tež dopokaza, zo njeje lěta do toho w Drježdźanach swoju serbsku rěč zanje­chał a njeje serbsku wutrobu zhubił. Jemu kaž tež jeho bratrej Janej běše wuj Michał přikład jako dobry wučer, skromny čłowjek, slědźer přirody a stawiznow kaž tež spisar serbskich powědančkow.

Składnostnje 45. posmjertnin Wilibalda von Schulenburga (1847–1934) – molerja, spisowaćela, ludowědnika a němskeho přećela Serbow, pisaše Pawoł Nedo w Předźenaku 1979: »Serbski lud měješe we wšěch dobach swojich struchłych stawiznow tež jednotliwych přećelow ze srjedź knježacych klasow němskeho ludu, wurjadnje sprawnych a humanistisce zmyslenych ludźi, kotřiž so za nas zajimowachu a nam po swojich mocach pomhachu. My sej tutych jednotliwcow a jich skutkowanje wysoko wažimy.« A tajki běše Schulenburg, kiž je so před 175 lětami narodźił.

Pochad

Schulenburg pochadźeše ze stareje zemjanskeje a oficěrskeje swójby a načolnika Krajneho lěsnistwa w Braniborskej. W Berlinje wopyta gymnazij a po abiturje nastupi, mějo so po tradiciji, tež oficěrsku karjeru. W Němsko-francoskej wójnje 1870/1871 bu ćežko zranjeny a zhubi lěwu ruku. Tutoho zbrašenja dla njemóžeše we wójsku wostać a nahladne městno we wokolinje kejžora, kotrež jemu poskićichu, wotpokaza. Chcyše swobodny wostać a so ludowědźe a wuměłskemu molerstwu wěnować, za kotrež bě so přeco hižo zajimował. W lěće 1870 poby krótki čas w Błótach a 1876 přesydli so potom na dlěši studijny přebytk do Bórkowow, kiž traješe wjac hač tři lěta. W Kuparskich Bórkowach bydleše pola rybaka a małoratarja Badaraka. Do jeho stwički so tež w pozdźišim žiwjenju přeco zaso nawróći. Tam nawukny delnjoserbsku rěč tak derje, zo mějachu ludźo jeho samo za rodźeneho Serba a jeho bórze po hospodarju Badarakojc molaŕ mjenowachu.

Husto sy w zašłosći nic tak jara wulkeho muža po Budyskich hasach běhać – ně, spěchać – widźał. Stajnje ze čapku, šawlom a kaž přirosćenym wuchodźowanskim kijom. Chwatnosć jeho pohibow móhli so jako wonkowny wobraz čiłeho, hibićiweho ducha wobhladować. A Juro Mětšk – wo nim je tule rěč – je wo sebi woprawdźe prajił, zo při běhanju wo hudźbnych procesach rozmysluje, kotrež nabywaja pozdźišo na notowej papjerje krutu formu. Snano takle: Energija ćěła rozpłomjeni duch, kotrehož wuslědki spožčachu tworićelskemu čłowjekej žiwjensku radosć a zmysł.

Juro Mětšk wobhladuje so jako najwuznamniši serbski komponist pózdnjeho 20. a nětčišeho lětstotka. Dołho dyrbješe na připóznaće swojeho žiwjenskeho skutka čakać. W lěće 2017 bu jemu najwažniše serbske wuznamjenjenje, Myto Ćišinskeho, wot sakskeho ministerskeho prezidenta spožčene.

Hižo jako dwanaćelětny započa komponować; štyrnaćelětneho zeznach jeho 1969 na Specialnej šuli za hudźbu w Berlinje. Wot tutoho časa je přećelstwo hač do přitomnosće naju žiwjenje wobohaćało. Wobdźiwachmoj wulkich mištrow zašłosće, wuknjechmoj wot nich a spytachmoj wězo jich přikładej sćěhować. A komponowachmoj samaj, diskutowachmoj wo naju dźěłach a w někotrych padach wěnowachmoj jedyn druhemu swoje twórby. Tak dari mi swoje »Tři skicy za solo-wiolinu«, kotrež předstajich potom 18. nowembra 1972 w Budyšinje prěni króć.

Dokelž mějach w zašłych lětach husćišo móžnosć z Geraldom Stonom hromadźe dźěłać, buch prošeny něšto wo nim napisać. Bojach so, zo tomu wotpowědować njemóžu a zo njenańdu prawe słowa, kotrež zwuraznja moju česćownosć a dźakownosć za jeho přećelnu zwólniwosć, mje při mojich prócowanjach w serbskich naležnosćach podpěrać a jeho wědu ze wšěm swětom dźělić. Hdyžkuli jeho prošach něšto přełožić, tute nadawki zwólniwje a bjez předsudkow přewza. Praji jenož: »Połožu to na swój běžaty pas!«

WELDON MERSIOVSKY

»Kaž kóždy z nas wšědnje swoje puće chodźi a wróćo zhladujo z pomjatka swojich žiwjenskich wobstejnosćow čerpa, tak wobsedźi kóždy lud swoju topografiju. Tajka karta je žiwa z jeho zhromadneho pomjatka.« Tole napisa Alfons Frencl w předsłowje swojeje knihi »Daloko preč a cyle blisko« (2004). Na rysowanju a wudospołnjenju tajkeje serbskeje a zdobom łužiskeje karty je čas žiwjenja dźěłał. Lětsa by 14. decembra woswjećił swoje 75. narodniny.

Alfons Frencl narodźi so 1946 w Róžeńće. Nan měješe ratarstwo a rěznistwo, mać zastarowaše domjacnosć a korčmičku. Wón maturowaše na Serbskej rozšěrjenej wyšej šuli w Małym Wjelkowje a studowaše w Lipsku slawistiku a pedagogiku. Wot lěta 1970 skutkowaše jako wučer w Ralbicach. Spočatk lěta 2007 poda so na wuměnk. Wjele lět njebě jemu hižo popřate. Wón zemrě 27. nazymnika 2015 w Drježdźanach.

W domjacym Róžeńće njebě za njeho swět ke kóncej. Nawopak, přeco zaso ćehnješe jeho do swěta won. Poby na nimale wšěch kontinentach. Zwěrju sej prajić, zo bě krute zakorjenjenje w domjacym swěće wuchadźišćo žedźby za dalokim swětom. Ale to njedosaha. Je chcył serbskemu čitarjej přewodnik do ruki dać, kiž móhł wobohaćić jeho stawizniske wědomje a wědu wo skutkach a slědach serbskich a łužiskich krajanow. Takle je pisał na topografiji serbskeho luda geografisce: »Derje je wědźeć, na kotrej zemi a w kotrym susodstwje generacijow smy žiwi. Nic mjenje nam a druhim tyje wědźenje wo wšelakorych splećenjach z dalšim swětom. A tón započina so hnydom wokoło róžka.« A stawiznisce: Wona karta »je woznamjenjena přez wosebite podawki, kiž wučinjeja poćahi kraja a jeho ludźi ze zašłosće do přitomnosće.« Ze swojimi knihami, přednoškami, rozhłosowymi a nowinskimi přinoškami je swoju wědu a swoje dopóznaća dale dawał tym mnohim, kiž wo nje rodźachu.

Je nimale lěto, zo je moja mandźelska Kathinka zemrěła, ale kóždy dźeń čuju znowa ból žarowanja. Přeco hišće dóstanu pisma sobužarowanja lubych kolegow, sobuwojowarjow a doł­holětnych přećelow, kotřiž, po­dobnje mi, njewopřimnu, zo Kathinka wjac njeje a zrudnu powěsć zwjetša hakle z interneta zhonichu. Dla pandemije njeběše bohužel móžno žarowansku swjatočnosć přewjesć, kotraž by wšitkim tutym lubym čłowjekam móžnosć dała so z njej rozžohnować. Tež hdyž buchu dla pandemije, njezboža Kathinki a jeje dołheho pře­bywanja w chorowni čitanja k serbskej hudźbje spočatnje přetorhnjene, tak móžu dźensa rjec, zo móžemy na zbožo ze zarjadowanjemi pokročować. Předwidźane je, zo w přichodnym lěćnym semestrje pjeć­ho­dźinski čitanski cyklus přewjedu a wšitke moje prócowanje su na to wusměrjene, zo by so hudźbnoslědźerske zawostajenstwo mojeje mandźelskeje čestnje dale wjedło. Hižo w zymskim semestrje 2001/2002, potajkim runje před dwaceći lě­tami, je wona mje namołwjała, čitanja k serbskej hudźbje tež na Humboldtowej uniwersiće w Berlinje přewjesć, štož sym potom w zwisku kubłanskeho nadawka přewzał. Tak chcu ze wšitkimi čłonami krok po kroku akademiske dźěło Instituta za zapadosłowjanske hudźbne slědźenje z. t. w zmysle mojeje mandźelskeje zaso wožiwić a sym sej wěsty, zo z pomocu wjele zajimowanych nowe a dobre ideje nastanu.

Prof. dr. Kathinka Rebling, wiolonistka a hudźbna wědomostnica, je po Serbach mało znata, tež hdyž je wona přez lětdźesatk wobšěrnje za słowjansku a wosebje serbsku hudźbu skutkowała. Wona je so ze serbskimi hudźbnymi stawiznami zaběrała, je wědomostnje přeslědźiła, wědomostne konferency přewjedła a wo tym we fachowych časopisach rozprawjała. Nimo toho je so swěru wo młodźinski dorost starała.

Kathinka Rebling je so 8. awgusta 1941 w Den Haagu narodźiła a 23. nowembra 2020 w Berlinje zemrěła. Kruta koronapandemija je sej bohužel jara ćiche pochowanje w najwušim swójbnym kruhu žadała, tak zo so zrudna powěsć pozdźe w zjawnosći rozšěri. Mějach wotpohlad, za nju składnostnje jeje 80. narodninow zjawnu gratulaciju napisać. Nětko je to pospyt, na jeje wobšěrne hudźbnowědomostne skutkowanje spominać.

Hudźbnica a hudźbna wědomostnica dósta swój talent hižo ze staršiskeho doma. Nan, prof. Eberhard Rebling, běše připóznaty pianist a wědomostnik za hudźbu a reje. Jako młody 26lětny wón 1937 z fašistiskeje Němskeje, z ródneho Berlina do Den Haaga emigrowaše. Tam w Nižozemskej zezna so ze swojej pozdźišej mandźelskej, spěwarku, rejowarku a dźiwadźelnicu Židowku Lin Jaldati. Po Druhej swětowej wójnje, w lěće 1952, wróći so swójba Rebling-Jaldati z dwěmaj dźěsćomaj, holcomaj Kathinku a Jaldu, do Berlina. W NDR běše Eberhard Rebling nimo swojeho wuměłskeho dźěła tež politisce angažowany, běše z čłonom Ludoweje komory, skutkowaše w předsydstwje měroweje rady, kulturnym zwjazku NDR a druhdźe. K wosebitosćam kulturneho žiwjenja słušachu tehdom koncerty mandźelskeju Rebling-Jaldati z jidiskimi spěwami a rejemi w tu- a wukaju.

K 200. narodninam Jana Bartka

Jan Bartko słuša do koła serbskich doprědkarjow-wučerjow, kotřiž wojowachu wosebje w času rewolucije 1848/1849 za prawa Serbow a kotřiž běchu dosć doprědkarsce zmysleni. Ze swojimi swěrnymi přećelemi Janom Radyserbom-Wjelu (1822–1907), Janom Bohuwěrom Mučinkom (1821–1904) a Janom Jurjom Meldu (1814– 1894) podpěrowaše tež stajnje politiske, socialne a narodne žadanja swojeho ludu.

Jan Bartko narodźi so 16. nowembra 1821 jako syn małeho žiwnosćerja w Drobach pola Minakała. Po wopyće domjaceje ludoweje šule poda so 1836 tři lěta na wučersku preparandu na Židowje. Ju wuchodźiwši, bu wón jutry 1839 jako šuler do Krajnostawskeho wučerskeho seminara w Budyšinje přijaty, hdźež sedźeše w samsnym lětniku z Mučinkom. Po wuspěšnym złoženju pruwowanja na tutej kubłarni wučerjow bu 1843 dwě lěće wikar w Delnjej Hórce a 1845 zasadźi so jako wučer w Chwaćicach, hdźež wosta dwanaće lět. W lěće 1857 přesydli so do Nosaćic, hdźež skutkowaše hač do 1890 33 lět jako wučer. Wjeska ležeše tehdy na narańšej hranicy Serbstwa. Po tym zo bě swoju šulsku a cyrkwinsku słužbu złožił, poda so na wotpočink k swojej dźowce do Budyšina. Njeběše pak to wotpočink: Je so hišće swěru jako pokładnik wo nowu serbsku nalutowarnju w Małym Wjelkowje starał a měješe wulke zasłužby jako zarjadnik Maćičneho doma, hdźež je pjenjezy za twar hromadźił a jako sobustaw twarskeho wuběrka stajnje dobry poradnik był.