chronika / wopominanje

 

Zrudna powěsć dóńdźe do Łužicy, zo je dr. Alfred Krawc-Dźěwinski 15. decembra 2018 po dlěšej chorosći doma w Berlinje zemrěł. Jako připóznaty filmowy wědomostnik a diplomowy wuměłstwowy stawiznar je wón spomóžnje a wulce wuspěšnje za swój serbski narod skutkował. Njeje lochko jeho wobšěrne skutkowanje we wšelakich wobłukach hódnoćić, po času hakle zwěsćimy, hdźe nam jeho dobre słowo, jeho wšelakore ideje a dźěło faluja.

 

 

Alfred Krawc Foto: Joris Krautz

Dnja 7. februara 1934 je so wón na »połburskim statoku« w Dźěwinje jako syn domjacneje a hórnika, kotryž dźěłaše w brunicowni, narodźił. We wójnskim času wopyta dwurjadownisku wjesnu šulu. Hižo jako hólčec rysowaše rady na kromach nowin »Grüne Post«, kotrež Krawcec abonowachu. To běše snano přičina, zo da mać jeho na molerja na škleńcu w bliskim Derbnje wukubłać. Nan je w poslednich dnjach wójny zahinył, tak zo měješe mać Alfreda a młódšeju dźowku a syna sama wobstarać. Po lětomaj wukubłanje jako škleńcowy moler 1951 wotzamkny. Dokelž jemu molowanje jednorych smužkow na palencowe škleńčki hižo wužadanje njebě, wjeseleše so, jako »Domowinski funkcionar« jeho na ABF (Dźěłaćersku a bursku fakultu) do Lipska nawabi. Wone tři lěta mjez serbskimi studentami w Sorabiji dožiwi to nawopačne, štož jako wudmo doma na wsy słyšeše: »Die Wend’schen sind keene Menschen.« Tu sej swój serbski pochad wuwědomi a so zahorjeny na studentskim žiwjenju wobdźěli. Serbsce je hižo doma nawuknył a pola Jura Hantša w Slepom, kiž swobodnu ewangelsku wosadu nawjedowaše, kotrejž Krawcec přisłušachu. Pozdźišo tež wučer Hanzo Kulink »spytaše nam město rušćiny slepjanšćinu do mozow zašćěpić«, so Krawc dopomni. »Hišće wjetši wliw na mnje měješe burski misionar Lobo Kowal z Brězowki, kotryž we wosadźe nabožinu podawaše.«

1954 poda so na studij stawiznow wuměłstwa při Humboldtowej uniwersiće do Berlina, připódla wopytowaše wuměłstwowu šulu we Weißensee. Po diplomje přistaji so na lěto w Domizniskim muzeju we Łukowje. Po lětach jako swobodnje skutkowacy wuměłstwowy wědomostnik a přełožowar běše wot 1962 docent na Wysokej šuli za film a telewiziju w Babelsbergu, hdźež nawjedowaše sekciju za filmowe slědźenje. Na Humboldtowej uniwersiće zakitowaše 1963 wuspěšnje swoju promociju. Po dwanaće lětach přiwobroći so Krawc stawizniskemu slědźenju a přistaji so jako wotrjadnik w Statnym filmowym archiwje (SFA), zwotkel wuńdźechu wjacore publikacije wo filmach a jich stawiznach. Wusahowace je jeho dźěło jako wudawaćel wobšěrneho leksikona »International Directory of Cinematographers, Set- and Costume Designers in Film« wo filmowcach a wuhotowarjach, wušłym w 12 zwjazkach wot 1986 do 1992. W nadawku Mjezynarodneje federacije filmowych archiwow (FIAF) wuda zwjazkaj encyklopedije »Encyclopedia of film directors in the United States of America and Europe« (1993). Krawc słušeše w tutym zjednoćenstwje wot 1975 do małeje skupiny aktiwnych čłonow z NDR a bě wulce připóznaty. Jemu so samo poradźi, jedne z kóždolětnych zetkanjow 1974 do Budyšina přeprosyć a mjezynarodny kongres tule přewjesć, zo by so gremij ze Serbami zeznajomnił. SFA bu po přewróće do Zwjazkoweho filmoweho archiwa přewzaty, a tež na »přewzaću« bě Krawc wobdźěleny a wužadany.

Zapozdźena dóńdźe z Texasa powěsć do Łužicy, zo je 21. julija 2018 we Winchesteru blisko Serbina w starobje 89 lět zemrěł germanist dr. Joseph Wilson. Rodźeny 11. oktobra 1928 w Houstonje studowaše na Rice University w ródnym měsće němčinu, šwedšćinu kaž tež starogermaniske rěče a literaturu. Studij pokročowaše w Stockholmje. Po promociji na Stanford University w Kaliforniskej wučeše wot lěta 1954 do 1998 na Rice University w Houstonje rěče. K jeho wědomostnym publikacijam słušeja studije wo němskej a starogermaniskich rěčach a wo texaskej němčinje.

Joseph Wilson 1992 w swojej dźěłarni na Rice University Foto: Trudla MalinkowaZe Serbami w Texasu zezna so Joseph Wilson přez mandźelsku Adele Herbrich, kotraž bě jako potomnica serbskich wupućowarjow na farmje we Winchesteru pola Serbina wotrostła. Zajimujo so za rěč a stawizny małeho słowjanskeho luda přiswoji sej wón zakłady serbšćiny. W 1980tych lětach započa wo serbskich předmjetach slědźić a publikować. Tak spisa nastawk wo serbskimaj narownymaj kamjenjomaj w Serbinje a Starej Wardźe. Do »Dictionary of the Middle Ages«, wudateho 1982 w New Yorku, přinošowaše hesło »Wends«. Sćěhowachu dalše nastawki, mjez druhim wo dźenikomaj, kotrejž běštaj farar Jan Kilian a August Haak 1854 za čas swojeho přejězda přez Atlantik na płachtaku »Ben Nevis« pisałoj. W studiji »Wendish to German to English« z lěta 1988 rozłoži dwójnu asimilaciju, kotruž běchu Serbja w Texasu přešli. Zwěsći, zo bě so w Serbinskej cyrkwi pozdźišo hač we wokolnych němskich sydlišćach jendźelšćina z hłownej rěču stała, štož pohnu jeho k zwěsćenju, zo bě Serbin »najbóle němske město w Texasu«. 1996 wopisowaše w Rozhledźe »Dźensniše žiwjenje potomnikow Serbow w Texasu«.

Wjele lět wěnowaše so přełožowanju Serbinskich cyrkwinskich knihow. Z wědomostnej dokładnosću přenjese rukopisne němske zapiski fararjow Jana a Hermana Kiliana wo křćeńcy, konfirmaciji, zmandźelenju a smjerći wosadnych do jendźelšćiny. Křćenske a konfirmaciske registry wuda Serbinska wosada jako knihi, kotrež słuža dźensa zajimcam jako zakład za swójske slědźenja. Dale přełoži žiwjenjoběhi zemrětych wosadnych, kotrež bě Jan Kilian w prěnich lětach serbsce napisał a k wopomnjeću na kemšach přednjesł. Pokazki z nich bě Joseph Wilson 2004 w Rozhledźe wozjewił.