▶ Adwentna knižka Měrki Mětoweje

W němskim nakładnistwje Butze Verlag w Schleswigsko-Holsteinskej je adwentna knižka za dźěći wot Měrki Mětoweje wušła. Knižka z titulom »Fräulein Schmollbraten feiert Advent« słuša do čitanskeho rjada adwentnych knižkow nakładnistwa a funguje kaž adwentny kalender. Ze swojej stawiznu wokoło Liski měri so awtorka na čitarki a čitarjow wot 5 lět.

▶ Digitalizowanje zawostajenstwa Šwjele

Wot spočatka oktobra digitalizuje so w Serbskim instituće w Budyšinje zawostajenstwo Bogumiła Šwjele (1873–1948). Při tym so žórła z archiwa nadrobnje wopisaja, zo bychu so za dalše wužiwanje spřistupnili. Šwjela běše farar, rěčespytnik, publicist, spisowaćel, přełožowar a kulturny politikar w Delnjej Łužicy. Połdralětny nowy projekt instituta (hač do měrca 2022) financuje so wot Němskeje slědźerskeje zhromadnosće ze spěchowanskeho programa »Digitalizacija a spřistupnjenje«.

▶ Muzej zasej wótwórjony

Pó styri lěta trajucych twaŕskich źěłach jo Serbski muzej w Chóśebuzu wót 27. oktobra zasej wótwórjony. Pśi tom jo se nowa trajna wustajeńca pód mjenim »Tak dłujko ako serbstwo wobstoj« zarědowała, kótaraž pśedstaja we wósym tematiskich wobłukach žywjenje Serbow w Dolnej Łužycy. Ako wósebnu wustajeńcu pokazuju se pód titulom »Wuglědy – Perspektiven« fotografije Maika Lagodzkego.

Pśed krotkim jo Norbert Christoph Eckstein ze Schnaittacha w Bayerskej na woglěźe w Budyšynje był. Katrin Čornakec jo se ze za serbsku rěc se górjecym rozgranjała.

Móžośo se našym cytarjam skrotka pśedstajiś?

Dobry źeń! Mě se groni Norbert Christoph Eckstein. Bydlim něźi pěśnasćo lět w małej wjasce blisko Nürnberga a źěłam na wušem krajnem sudnistwje. Lěcrownož som se w Pólskej naroźił, lažy mója domownja wšak w měsće Regensburg, źož som swójo źiśetstwo a młoźinski cas pśežywił.

Wobkněžyśo źaseś rěcow a cośo dalšne dwaźasća nawuknuś. Wótkul pśiźotej Waš zajm a Waš talent za rěcy? Kak resp. z kótarymi srědkami rěcy wuknjośo?

Haha! Něnto sćo tšochu spśegnawali, ale źěkuju se Wam za kompliment. W běgu žywjenja som młoge metody wopytał. Gramatiku dejm faktiski zaměrnje wuknuś, ale słowa mógu sebje nejlěpjej markowaś, gaž cytam kniglicki a casopise za źiśi. Z barwojtymi a wjasołymi wobrazkami mógu wjelgin spěšnje a efektiwnje asociacije twóriś. W rěcach som južo pśecej dobry był, som pak matematiski njewobdarjony. Licby a licenje su za mnjo pšawy horor! Matematiki dla njamam abituru. Som se pótakem rozsuźił za wukubłanje ako korespondent za engelšćinu a francojšćinu. Tegdy jo to za mnjo jadnučka alternatiwa była.

Martin Pižga – Scena z baletneho předstajenja »W stwičce« SLA, kotrež měješe 31. oktobra swoju premjeru.

Pućowanska swoboda, demokratija, swoboda měnjenja – štož je dźensa samozrozumliwe, su sej ludźo tudy před 30 lětami z měrliwej rewoluciju wubědźili. Kniha »Nowa swoboda?« přinošuje k reflektowanju časa přewróta 1989/90 ze serbskeho wida.

Cordula Ratajczakowa, Nowa swoboda? – Dopomnjenki na přewrót 1989/90, čornoběłe fotografije, kruta wjazba, Budyšin: LND 2020, 148 s.

Kniha wuńdźe 9. nowembra 2020 a so na knižnej premjerje prěni raz předawa (hlej str. 40).

Noworjadowanje hospodarstwa, wužiwanje/njewužiwanje nowych šansow w serbskim šulstwje, rozpušćenje prodrustwa – rozsudy před 30 lětami maja wliw hač do dźensnišeho a postajeja towaršnostnu runje tak kaž indiwidualnu situaciju tež Serbow.

Erwin Hanuš, Tšojeńka z mójogo žywjenja, zestajenje tekstow: Janka Pěčkojc de Lévano, režija: Marja Elikowska-Winklerowa, 2 CD, Budyšyn: LND 2020, cełkowny cas 146 min.Za tym ako su łoni knigły Erwina Hanuša »Wósłonki mójogo žywjenja« wujšli, slěduju lětosa jogo słuchoknigły »Tšojeńka z mójogo žywjenja«. Nic jano w casach corony móžoš doma sejźecy na kanopeju abo pśi domacnem źěle abo ducy w awśe słuchaś na awtentisku maminu, tak hochosku ak pisnu rěc Tyšarjowego Erwina. Doma we swójej źěłaŕni, źož jo telik źěłał a dalej źěła za swóju lubowanu dolnoserbšćinu ako wucbnicaŕ, słownikaŕ, pśestajaŕ, basnikaŕ a Pratyjaŕ, jo wón wulicował do mikrofona swóje žywjeńske tšojeńka a z nimi wó swětnych tšojenjach z wósym lětźasetkow. Nagrawała jo wšykno Marja Elikowska-Winklerowa, ako jo teke muziku wubrała. Wuslědk su wobšyrne słuchoknigły z dwěma cejdejkoma z dłujkosću pśisamem dwě a poł góźiny.

▶ Dźěćaca antologija

Serbskej awtorce Monika Dyrlichowa a Dorothea Šołćina stej zastupjenej z powědančkomaj w serbisko-němskej antologiji »Dećja radost – Kinderfreude«, wušłej w Běłohrodźe 2020. Na nimale 500 stronach prezentuje Klub lubowarjow knihow »Majdan« stawiznički, bajki a basnje za dźěći, kotrež je dwurěčna spisowaćelka Dragica Matejić Schröder (*1948) wubrała a přełožiła – pak do němčiny, pak do serbišćiny. Teksty k temje dźěćatstwo napisachu 63 awtorkow a awtorow z wjacorych europskich krajow, wone su po předmjenach rjadowane a so w dodawku z nadrobnymi biografiskimi podaćemi wudospołnjeja.

▶ Fotowy festiwal w Zhorjelcu

Wot 10. septembra do 1. nowembra wotmě so 6. Zhorjelski fotowy festiwal »Schauplätze«, kotryž wěnowaše so lětsa urbanizowanju w nas wobdawacym swěće, w industriji, ratarstwje, towaršnosći a architekturje. Nimo wšelakich wustajeńcow, kotrež so zdźěla jenož digitalnje pokazowachu, přewjedźechu so tež akcije, hdźež so zajimcy wobdźěleć móžachu. Z wustajeńcomaj zastupjenaj běštaj mjez druhim Jürgen Maćij z wobrazami łužiskich brunicowych jamow a Thomas Kläber z fotami wjesneho žiwjenja pod titulom »Land. Leben«. K tutej temje, z kotrejž so wón mjeztym wjace hač połsta lět zaběra, je lětsa publikacija w LND wušła.

Maćij Bulank – Wiolinist Malte Hübner składnostnje koncerta »Pućowanje po hudźb­nym swěće Serbow« 4. oktobra na žurli Budyskeho Serbskeho muzeja

Jurij Koch, Gruben-Rand-Notizen. Ein Tagebuch, 192 s., kruta wjazba, 978-3-7420-2638-5, 16,90 €W nalěću 1996 je so Jurij Koch rozsudźił dźenik pisać. Do srjedźišća wobkedźbowanjow dósta so dramatiski bój łužiskeje wsy přećiwo wotbagrowanju. Nětko je němskorěčna kniha pod titlom »Gruben-Rand-Notizen« w Ludowym nakładnistwje Domowina wušła. Koch dokumentuje w njej poslednje lěta Rogowa, spřećiwjenje mnohich wobydlerjow hrožacemu přesydlenju a kak jich naposledk porazychu. Zdobom reflektuje podawki na swěće. Jeho dźenik je zajimawy spis časo-kritiskich a sebjerefleksiwnych rozwažowanjow w krajinje, kotrejež přewobroćenje je kaž w małym kosmosu spóznajomna jako naležnosć cyłeho swěta. Při wšej chutnosći temow pisa Koch z humorom a na zabawne wašnje. Zasunjene su literarne teksty awtora z 1990tych lět, mjez druhim tež dotal njewozjewjeny fragment romana. Knižna premjera budźe srjedu, 7. oktobra w 19 hodź. w Rogowskim Archiwje zhubjenych wsow.

▶ Festiwal šesćiměstow

Na 3. hudźbnym festiwalu »Přińć a woteńć«, pod patronatom sakskeje ministerki za kulturu a turizm Barbary Klepsch (CDU) organizowaneho wot spěchowanskeho towarstwa samsneho mjena, wustupichu z młodźinskim wokalnym ansamblom Studnja, swingband Kula Bula a wirtuozku na tereminje Carolinu Eyckec tež serbscy wuměłcy. Nimo toho postarachu so wot 10. do 22. awgusta w Budyšinje, Kamjencu, Zhorjelcu, Žitawje a Lubiju kaž tež w Hrodźišću, Rychbachu, Wósporku a Warnoćicach mjez druhim Kai Schumacher, duwo OMG Schubert, Konstantin Dupelius, Jerzy Owczarc, Luise Enzian a skupina Tango Misterio wo najwšelakoriše zynki wot eksperimentelneje elektroniki přez folkloru hač k rejowanskej hudźbje. Dalše programowe dypki běchu na přikład reje, performance, »muzikaliski rozmołwny salon« a čitanje ze znatym čěskim spisowaćelom Jaroslavom Rudišom. Njewěsteje situacije w zwisku z koronapandemiju dla běchu zarjadowarjo paralelnje planowali, tak zo mějachu zajimcy prěni raz składnosć, festiwal z pomocu livestreama sćěhować.

▶ Prapremjerje w Podstupimje

Braniborske towarstwo Nowa hudźba je wot 20. do 24. awgusta jubilejny 20. swjedźeń »Intersonancy« wuhotowało. W kulturnym domje «Sans titre» kaž tež pod hołym njebjom po zwukowej čarje w Podstupimskim nutřkownym měsće prezentowachu mjezynarodni komponisća swoje najnowše twórby. Mjez druhim zaklinčachu tež prapremjerje Jana Cyža a Sebastiana Elikowskeho-Winklera kaž tež rědko hraty kruch Ulricha Pogody. Nimo koncertow – jedyn z wjerškow bě naročna rekapitulacija sławneho rumo-akustiskeho eksperimenta Alvina Luciera »I am sitting in a room« – wopřijimaše festiwalowy program diskusije, stawizniski sympozij kaž tež wuměłske dźěłarnički, kotrychž wuslědki chcedźa we wobłuku lětušeje »Choćebuskeje hudźbneje nazymy« předstajić.

Sakske ministerstwo za kulturu a turizm je štwórty raz Myto Zejlerja spožčiło. Z 5 000 eurami dotěrowane wuznamjenjenje při­zna lětsa publicistce, muzikologowce a cyrkwinskej hudźbnicy Chrysće Meškankowej.

»Je mi wulka česć a zdobom radosć, zo spožča mi ze stron Swobodneho stata Sakskeje Myto Zejlerja 2020 za mój angažement na polu serbskeje rěče. Myto nima hišće dołhu tradiciju. Sakske knježerstwo z tajkim počesćenjom signalizuje, zo wobhladuje serbski lud jako awtochtony narod z prawom na runoprawosć. Skutkowanje serbskeje ciwilneje towaršnosće njepřewostaja swobodny stat tuž samoběhej, ale je spěchuje a samo hódnoći.

Widźu so dźensa tu jako zastupjerka mnohich aktiwnych w zašłosći, w dźensnišej demokratiskej dobje a zdobom jako impuls dawaca přichodnym generacijam. To rěka: dźěłać za towaršnosć tam, hdźež je trjeba a dołhož mocy dosahaja; wědomje a sebjewědomje prócu nałožić na dobro serbskeho ludu. A dokelž wučinja našu identitu po mojim měnjenju w prěnim rjedźe rěč, ma kóždy z nas swoje činić, zo ju přikładnje nałožuje a njeskomoli.

Handrij Zejler, po kotrymž bu tele myto sakskeho ministerstwa za kulturu pomjenowane, je swój čas jasnje spóznał, zo ma so serbska rěč jako srědk komunikacije dale rozwiwać. Wón sta so w dobje narodneho wozrodźenja ze załožerjom serbskeje literarneje rěče. Jeho tekst serbskeje narodneje hymny njejsu ženje změnić trjebali, a wón hodźi so z prawom jako bjezčasny wobhladować. Jeho poezija wuprudźa wonu lubosć k serbskej rěči, kotrejež nałožowanje ma so wot małosće zwučować a njesmě so tež po tym zanjechać.