▶ »Wendentag 2020«

Pó wuspěšnem prědnem swěźenju »Wendentag« we Wendlanźe 23. junija 2019 planuju organizatory dalšny taki swěźeń na tenraz dwěma dnjoma sobotu, dnja 22.08., a njeźelu, dnja 23.08.2020, zasej w kulojcowem muzeju w Lübelnje. Głowne zarědowarje su towaristwa »Wendischer Freundes- und Arbeits­kreis«, »Rundlingsmuseum Wendlandhof Lübeln« a »Run­dlingsverein. Verein zur Förderung des Wendlandhofes Lübeln und der Rundlinge«. W źinsajšnem wokrejsu Lüchow-Dannenberg w Dolnej Sakskej jo něga sedlił rod Drjewjanarjow, kótaregož pódwjacornosłowjańska rěc jo srjejź 18. sto­lěśa wumrěła. Wót jogo kultury su zwóstali wšake nałogi a powěsći, kulojcowe formy jsow, narodne drastwy, ně­kotare zběrki drjewjańskich słowow a jaden spiw. Módlitwa »Wóścenaš« bu 1691 w tej narěcy Obodritow zapisana.

▶ Nowostku předstajiła

Dorothea Šołćina je swoju nowostku, hodownu stawi­znu »Jank a Majka w njebjesach« za dźěći wot štyrjoch lět, ze sydom čitanjemi dźěćom w šulomaj w Chrósćicach a Pančicach-Kukowje, w Budyskimaj pěstowarnjomaj »Jan Radyserb-Wjela« a »Kraj pjerachow« kaž tež na adwentničce a w dźěłowej skupinje Serbšćina towarstwa Stup dale w Drježdźanach předstajiła. Premjera běše 13. nowembra 2019.

Arnošt Muka: Statistik der Lausitzer Sorben, wudał a přełožił Robert Lorenc, 532 str., sfałdujomna karta, 978-3-7420-2587-6, 34,00 €Wuznam »Statistiki łužiskich Serbow« z lět 1884 do 1886 ležeše w prěnim rjedźe w materialu k ličbje hornjo- a delnjoserbskeje ludnosće na kóncu 19. lětstotka. Tola kniha je wjace hač prosta statistika. Z wobšěrnymi wopisowanjemi wsow, z rěčnopolitiskimi hódnoćenjemi a namołwami je wona fascinowace žórło za ludowědnika, stawiznarja a sociologu kaž tež za wjesneho chronista abo na lokalnych stawiznach zajimowaneho.

Zo by so Mukowe dźěło šěršej wědomostnej a powšitkownej zjawnosći we Łužicy a zwonka njeje přistupniło, je etnologa Robert Lorenc twórbu přełožił a kritisce hódnoćace předsłowo napisał. Přidał je Mukowe dodawki z lět 1896 a 1900, kotrež wudospołnjeja wopisowanja někotrych delnjo- a hornjołužiskich wosadow, a jeho kartu serbskeho rěčneho teritorija.

Susanne Hozyna, Madlena Malinkec, Friedrich Pollack (wud.): Reformation und Ethnizität. Sorben, Letten, Esten im 16. und 17. Jahrhundert. Budyšin: LND, 2019 (=Spisy Serbskeho instituta, 67), 260 str., 978-3-7420-2588-3, 29,90 €Pačenje cyrkwje a wuwiće nowych křesćanskich konfesijow woznamjenješe tež za mjeńše ludy, kaž na přikładźe Serbow, Estow a Letow w knize wopisane, hłuboku cezuru a wjedźeše k sylnym socialnym a kulturnym změnam. Zběrnik wěnuje so dołhodobnym wuskutkam reformacije a wutworjenju konfesijow a wobswětli nabožny a žiwjenski wobswět małych ludow w 16. a 17. lětstotku. Cyłkownje 16 přinoškow ze stawizniskich, kulturnych, literarnych a rěčnych wědomosćow přepytuje na jednym boku łamki a dołhodobne wuwića w zwisku z reformaciju, praša pak so tež za kontinuitami wot před- do poreformaciskeho časa. Wobswětluje so literarne a rěčne wuwiće a konfesionalizacija ludoweje kultury.

Manuela Smolina: Gramatika. Tabulki a přehlady za wučbu serbšćiny, Budyšin: Domowina – Zwjazk Łužiskich Serbow z.t., Rěčny centrum WITAJ, 2019, 256 str., 978-3-7420-2525-8, 19,90 €Kak ma prawje rěkać: My twarjachmy abo my twarichmy? Je kopar dwě wroće abo dwoje wrota třělił? Jěmy całtu z mědom abo z mjedom? Deklinuje so słowo mawt kaž hat abo kaž tomata? Na tajke a podobne prašenja wotmołwja nowa kniha z titulom »Gramatika. Tabulki a přehlady za wučbu serbšćiny«, kotruž je Rěčny centrum WITAJ wudał. Přiručka je w prěnim rjedźe myslena do ruki šulerkow a šulerjow wot 5. do 12. lětnika a předstaja wšitke wažne wobłuki hornjoserbskeje morfologije. W njej namakaće přehlady, dodatne wujasnjenja a kopicu rěčnych přikładow, kotrež su dobra pomoc, njewěstosće wotstronić a typiskim zmylkam zadźěwać. Gramatiske tabulki a přehlady zmóžnjeja wužiwarjam, swoje gramatiske znajomosće skrućeć, systematizować a rozšěrjeć.

3. STRONA WOBALKI:

Gerald Große – »Nachtschicht« (»Nócna změna«) 1978; »... es bewegt sich ...« (»... pohibuje so ...«) 1974

Łužyca, Słowjańske barwy: Anka, ty brune wócko - z Łužycu pśez lěto. Budyšyn: Załožba za serbski lud, 2019, 11,90 €Załožba za serbski lud jo wudała nowu CD chora »Łužyca« a dua »Słowjańske barwy« pód titlom »Anka, ty brune wócko – z Łužycu pśez lěto«.

Nejwuspěšnjejšy dolnoserbski chor wobstoj mjaztym dlej ako 25 lět. Duo »Słowjańske barwy«, to stej dirigentka chora »Łužyca« Lubina Žurec-Pukačowa a Jaroslav Pukač. Ako duo stej měłej swóje prědne wustupy pśed 15 lětami. Na folklornych festiwalach, koncertach a wšakorakich zarědowanjach grajotej a spiwatej wobźěłane dolno- a górnoserbske, słowakske a druge słowjańske pěsni. Jeju swójorazne instrumenty su słowakska pastyŕska flejta fujara, dudlawka, brumejza a mimo togo fidle a dudy.

Walter Wenzel: Die slawische Besiedlung des Landes zwischen Elbe und Saale. Namenkundliche Studien. Hamburg: Baar, 2019, 330 str., kruta wobalkar, mnohe karty, ISBN 978-3-935536-29-5, 88,00 €W nakładnistwje Baar je w decembrje wušła nowa kniha z mjenowědnymi studijemi Waltera Wenzela wo słowjanskim wobsydlenju kónčin mjez Łobjom a Solawu. Podobnje kaž w lońšim mjenowědnym serialu w Rozhledźe předstaja Wenzel nowe dopóznaća wo pochadźe Słowjanow, pućach zapućowanja a jich poněčimnym zasydlenju. Wobkedźbowanja z mjenowědy zwjazuje ze stawizniskej, archeologiskej a geografiskej wědu.

Zwjazk wotzamknje rjad přepytowanjow, kotryž wopřija zwjazki »Namen und Geschichte« (2014), »Slawen in Deutschland« (2015) a »Die slawische Frühgeschichte Sachsens im Licht der Namen« (2017).

▶ Michałej Lorencej k wosomdźesaćinam

K česći serbskeho dźiwadźelnika, režisera a awtora Michała Lorenca, kiž swjećeše 18. septembra swoje wosomdźesaćiny, bě prěnje zarjadowanje w 17. sezonje rjada »Łužiske literarne dopołdnja« w Budyskim Dźiwadle na hrodźe dnja 27. oktobra jemu wěnowane. Nimo awtora samoho čitachu intendant Lutz Hillmann a dźiwadźelnicy Marian Bulank, Měrko Brankačk, Gabriele Rothmann, Erik Dolata a Torsten Šlosar dotal njewozjewjene teksty Lorenca.

▶ Wo žiwjenju w industrijowych krajinach

W Leopolda Hoeschowym muzeju města Düren w Sewjerorynsko-Westfalskej bu 27. oktobra fotowa wustajeńca »Wo žiwjenju w industrijowych krajinach« wotewrjena, kotraž budźe tam hač do 16. februara 2020 přistupna. Muzej kooperuje při tym z Braniborskim krajnym muzejom za moderne wuměłstwo w Choćebuzu. Regionaj stej wot strukturneje změny brunicy dla wosebje potrjechenej. We wustajeńcy wopisuja so nazhonjenja z industrijowymi krajinami na wsy, identifikacija, distanca abo kritika žiwjenskich rumow. Mjez 14 fotografami a widejowymi wuměłcami su klasikarjo kaž August Sander, Albert Renger-Patzsch a Bernd a Hilla Becher zastupjeni. Nimo toho je mjez 1985 a 1990 nastaty cyklus fotografa Jürgena Maćija wo wotbagrowanju serbskeje wsy Liškowka widźeć.

▶ Čitanska turneja

Nimo druhich knižnych premje­row před­staji LND we wobłuku nazymskeje čitanskeje turneje tež nowu Protyku a delnjoserbski přełožk knihi Svena Nordqvista »Fin­dus­ a kokot-spiwarik«. Premjera Protyki steješe 21. septembra w Njeswačidle w srjedźišću 25. literarneje kermuše. Na premjerje dźěćaceje knihi čitaše Ma­dlena Norbergowa 23. septembra šulerjam zakładneje šule w Brjazynje a samsny dźeń šulerjam Wětošowskeho horta. Přełožowarka bě knihu ze šwedskeho originala přełožiła. Diana Šołćina bě knihu do hor­njoserbšćiny přełožiła a předstaji ju we Worklečanskej zakładnej šuli. Na dalšich čitanjach zetkachu wopytowarjo awtorow Křesćana Krawca z knihu »Sej statok stajili« w Ralbicach a Trudlu Malinkowu z knihu »Serbske pomniki« w Ra­dworju. W ok­tobrje słyšachu Ra­dworscy šulerjo wot Andreje Chěžcyneje předstajene wurěz­ki z antologije »Hura, prózdniny« a Worklečanscy wurězki z knihi Jěwy-Marje Čornakec »Łójerjo sonow«.

▶ Łužiska protyka

W oktobrje je w Kinsporskim nakładni­stwje Via Regia nowy lětnik protyki »Neues Oberlausitzer Hausbuch« wušoł, kotraž na­slě­duje protyku nakładnistwa Lusatia. Wona wobsahuje mjez druhim přinošk Trudle Malinkoweje wo serbskich slědach w Malešecach a rozmołwu z etnologu Robertom Lorencom wo jeho disertaciji wo »šleskosći« Zhorjelca.

▶ Naša serbska kniha

Pod tutym hesłom je LND lětsa projekt za serbskich šulerjow nastorčiło, kotryž so 23. awgusta w Serbskej wyšej šuli Ralbicy zahaji. Šulerjo tamnišeho 7. lětnika budu awtorojo swójskeje knihi a smě­dźa z nowymi fabulemi a rysowankami swoju kreatiwnu žiłku wuspytać a proces nastaća knihi wot spisanja tekstow a nadźěłanja rysowankow přez wuhotowanje hač k ćišćej a knižnej premjerje sobu dožiwić. Na te wašnje zeznajomja so tež z powołanjemi w nakładnistwje.

▶ Wot kruha k dypkej

23. awgusta wotewrě so w Galeriji Roy w Felanitx na Mal­lorcy wustajeńca »Ima­ginar un círculo – Pintura y Objetos« (Kruh myslić – Wobrazy a objekty) z twórbami w Klětnom rodźeneho Reinharda Royja. Zawod do wu­stajeńcy poda wuměłska stawiznarka Dorothea van der Koelen. Wustajeńca je jako VR-film na stronje gale­rije www.galeria-roy.com přistupna. Galeriju za konstruktiwne a konkretne wuměłstwo nawjeduje syn Reinharda Royja Daniel Roy, kotryž je zdobom hudźbnik kaž tež nakładnik Edicije Roy, kotraž wudawa tež noty a zyn­konošaki ze serb­skej hudźbu.

▶ Pomocnikaj na puću k zjawnej dwurěčnosći