▶ Wuznamjenjenja Domowiny

7. oktobra přepoda předsyda třěšneho zwjazka Dawid Statnik na žurli Budyskeho Serbskeho doma Myto Domowiny a Čestne znamješko Domowiny. Z Mytom Domowiny wuznamjenichu so lětsa Günter Wjenk z Drěwcow, Waltraud Ramotowa z Wětošowa, Bjarnat Cyž z Jaseńcy a Jan Šołta z Konjec. Z Čestnym znamješkom Domowiny počesćichu so zasłužbni čłonojo a zasłužbne čłonki dr. Günter Holder z Rakec, Diana ­Maticowa ­ze Slepoho, Julian Nyča z Prěčec, Ginter Pawliš z Lubochowa, André Wenzke z Groźišća, Renate Pawlowa ze Šejnejdy, Mila Libšowa z Ćiska, Marija Šwejdźina ­ze Sulšec a Pětr Zahrodnik z Jaseńcy.

▶ Marcel Brauman nowy šefredaktor SN

Dotalny nowinski rěčnik ­Domowiny Marcel Brauman přewozmje 1. decembra zastojnstwo šefredaktora Serbskich Nowin. Wón widźi »we wuwiwanju načasneho serbskeho nowinarstwa tuchwilu najwjetše narodne wužadanje«.

▶ Nowe hudźbne widejo Skupiny Astronawt

Hromadźe z orchestrom SLA, Milenu Wowčerjec ­a ­Lilom Handrijom je Skupina Astronawt w Korzymskej wuměłskej hali »Friese« swoje nowe hudźbne widejo »Ta ćma« produkowała a po tym w syći wozjewiła. Spěchowany bu projekt přez saksku wabjensku kampanju »So geht sächsisch«.

Interview z Vojtěchom Koubu, folkloristom a nawodu folklorneje skupiny Ludowa hudźba z Chrásta, wo lětušim folklornym festiwalu w Strážnicy

Lětsa je so mjez 23. a 26. junijom »Mezinárodní folklorní festival Strážnice« wotměł. Kajki wuznam ma wón za folklornu hudźbu w Čěskej a kak husto so wotměwa?

Festiwal w Strážnicy je najwjetši festiwal folklory w Čěskej, prěni króć wotmě so hižo w lěće 1946. Festiwal organizuje so wot Narodneho instituta ludoweje kultury (NÚLK), štož je institucija direktnje stworjena a podpěrowana wot Ministerstwa kultury. Před koronapandemiju wopytowaše festiwal wjac hač 30 000 přihladowarjow. Lětnikaj 2020 a 2021 stej so pak jenož online wotměłoj. Ćim bóle su so lubowarjo ludoweje hudźby na lětuši festiwal wjeselili – nic jenož z Morawy a Čech, ale tež z Łužicy. Hižo wjele lět jězdźi do Strážnicy organizowana skupina Serbow, kotruž wjedźe Volkmar Šołta. Předewšěm dźakowano knjezej Janej Kristej, kotryž je wjele lět NÚLK nawjedował, je tutón festiwal tež za serbskich přihladowarjow jara hospodliwy.

Dalokož je mi znate, su Was prosyli za festiwal serbski program zestajić. Kak je tomu dóšło?

Jako smy w lěće 2018 z Ludowej hudźbu z Chrásta našu CD serbskich spěwow wudali, chcychmy ju w Strážnicy předstajić. Festiwal pak njeje na akustiske produkcije wusměrjeny, typiske za njón su wulke programy w amfiteatrach. Programowa komisija namjetowaše wulki serbski program zestajić. Serbske tradicije předstajichu so naposledk w Strážnicy 2003 k jubilejej Ludvíka Kuby, naš program běše za lětnik 2020 planowany. Bohužel dyrbjachmy wšitcy dwě lěće čakać, pandemije dla.

Z koronowej krizu, hišće bóle pak z wójnu w Ukrainje su powšitkowne kóšty za ludnosć sylnje stupali, tak zo wučinješe inflacija w Němskej lětsa w septembrje 10,9 %, přirunujo k lońšemu lětu. Za energiju dyrbjachu ludźo přerěznje 43,9 % wjace wudać, za twory 17,2 % a za zežiwidła 18,7 %. To wšak potrjechenych porazy a mnozy rozmysluja, kak móhli tole zapłaćić resp. hdźe móhli lutować. Eksperća wuchadźeja z toho, zo ludźo w přichodnych měsacach mjenje tworow kupuja, wopyt hosćencow redukuja a mjenje kulturnych zarjadowanjow wopytuja, dokelž sej to prosće dowolić njemóža.

Hdyž je redaktor Serbskich Nowin 19. awgusta konstatował, zo je hodowne wudaće wječornika wohrožene, dokelž dobra třećina redaktorkow a redaktorow woteńdźe a trěbny fachowy dorost pobrachuje, dyrbjeli sej wuwědomić, zo móhli tež abonenća falować, dokelž je za wobydlerstwo – wosebje na wsy – lóšo so nowinow wzdać hač wšědneho chlěba. Dyrbimy z tym ličić, zo wostanu srjedź jubilejneho lěta Zejlerja a Kocora žurle kaž wóndano při koncerće SLA pod hesłom »Pój, wječoro k nam rjany« w Budyskim Serbskim domje prózdne, dokelž njemóža zajimcy zastupny lisćik zapłaćić, zo budźe žurla NSLDź při planowanej inscenaciji komedije »Hrěšna wjes abo zabyty čert« z pjera Jana Drdy snadź jenož na předstajenju wupředata, hdyž poskićuje so hrabnjenčko, potajkim zastupny lisćik za potuńšenu płaćiznu? Jenož čitanja w Smolerjec kniharni móhli renesansu wosebiteho razu dožiwić, wšako su darmotne a wopytowarjo móža so za čas zarjadowanja na swojich stólcach sedźo jónu porjadnje zwohrěwać.

Hanka Šěnec – Lawreat Myta Zejlerja Wito Bejmak składnostnje wuznamjenjenja 19. oktobra we Łazowskej cyrkwi

▶ Nowosće na rěčnym portalu

Kónc awgusta je so pod adresu zběrka rěčnokulturnych přinoškow wo 44 z lěta 2021 na nětko cyłkownje 774 přinoškow rozšěriła. Wot lěta 2018 wozjewja Serbski institut na swojim rěčnym portalu něhdźe 50 přinoškow wob lěto z rozhłosoweje rubriki »Rěčne kućiki« (Serbski rozhłós, MDR). Přez wobohaćenje z metadatami hodźa so serbskorěčne přinoški po wšelakich kriterijach přepytować. W přichodźe přidruži so awtorskemu teamej Budyskich rěčespytnicow dr. Leńka Šołćic.

▶ 10. łužyski festiwal lyriki

»Zagrodowe město«, zmakanišćo a galerija Marga w złykomorojskem měsćańskem źělu Brězk jo było gósćinaŕ 10. łužyskego festiwala lyriki. Pśi góźbje »małego jubileja« jo zarědowaŕ, towaristwo Dorostowy literarny centrum »Pisam«, dogromady něźi 40 poetow a poetkow, pěsnarjow, muzikarjow a twórjecych wuměłcow z cełeje Nimskeje pśepšosyło. Wót 1. do 4. septembra su se na cełkownje styri jawišćach mjazy drugim Róža Domašcyna, Lenka (Christiana Piniekowa), Marion Kwicojc, Gisela Gülpen, Jana Arlt a Volker Sielaff pśedstajili. Źilka (Jill-Francis Ketlicojc) jo pśi tom nowy zwězk swójich basnjow pśipowěźeła, kótaryž wujžo w Ludowem nakładnistwje Domowina.

Hanka Šěnec– Nowa koncertna mišterka SLA Kamila Susłowicz składnostnje koncerta pod hesłom »Pój, wječoro k nam rjany« 23. septembra w Budyskim Serbskim domje

▶ »Čěske nocy« w Smochćicach

Pod hesłom »Čěske nocy« wuhotowaštej Serbski ludowy ansambl a kubłanišćo swj. Bena po dwulětnej přestawce zaso »Smochčanski hudźby swjedźeń« pod hołym njebjom. Orchester, chór a balet SLA předstajichu pod nawodom Tvrtka Karlovića kompozicije mjez druhim Antonína Dvořaka, Zdeněka Fibicha a Josefa Suka. Jako solisća agěrowachu Jaroslav Patočka (bariton), tenoraj Mikołaj Jan Walerych a Charalampos Alexandropoulos kaž tež Susann Bartke (sopran) a Mónika Kertész (alt). Prapremjerje běštej »Serbska narodna reja čo. 3« Korle Awgusta Kocora z cymbalowym přewodom Miriam Polákoveje jako přinošk swjedźenskemu lětu Kocora a Zejlerja a »Largo« z Dvořakoweje sinfonije »Z noweho swěta« z dudakom Handrijom Henčlom. Hóstna skupina Cimbálova muzika Jiřího Janouška a huslerka Markéta Janoušková z Češkeje zahorichu publikum z furioznym přednoškom crossovera »klasiskeje« a ludoweje hudźby; młoda ukrainska gitaristka Oleksandra Drač zahra cunjo »Reju wokoło lipy« Štěpána Raka. Dohromady zličichu 850 wopytowarjow.

▶ Dolnoserbski sekstet mytowany

We ramiku wuběźowanja pód motom »Rěc zwězujo« jo se teke naraźony projekt Dolnoserbskego seksteta z.t. mytował. Projekt se zaběra ze serbskeju rěcu a kulturu w Dolnej Łužycy. Jaden wjerašk projekta jo był w juliju prezentacija spisanych žywjeńskich dopomnjeśow Johanny Pontoweje z nagrawanjami na cd a z nastawkom Gregora Wieczorka wó serbskich stroninych mjenjach. Publikacija z jadnab 180 starymi fotografijami wótbłyšćujo serbske žywjenje slědnych generacijow we wšakich fasetach, eksemplariski teke za druge jsy Dolneje Łužyce. Nosaŕ projekta procujo se pśinjasć wejsanarjow wšych generacijow bližej, wubuźiś jich zajm za serbsku rěc a pógnuś k zaběranju ze serbskimi stawiznami swójeje rodneje jsy.

Po tym zo je so wosebita wustajeńca »Barby daliny. Moler Ante Trstenjak a Łužiscy Serbja« 2020/2021 w Budyskim Serbskim muzeju wotměła (hlej Rozhlad 12/2020), so serija monotypijow Serbowkow słowjenskeho molerja hač do 23. oktobra 2022 we Wuměłskej galeriji w Mariborje pokazuje. Tudyša wustajeńca z titulom »Hordosć a předsudk pola narodneje drasty« je wupłód dołholětneho zhromadneho dźěła mjez Wuměłskej galeriju, Praskim Narodnym muzejom a Budyskim Serbskim muzejom. Nimo łužiskeje serije Trstenjaka, kiž běše wobwliwowany wot čěskeho molerja Ludvíka Kuby, tematizuje so wozrodźenje słowjanskich ludow w prěnjej połojcy 20. lětstotka. Ćežišćo wustajeńcy je narodna drasta a kak so we wěstej kónčinje a we wěstym času prezentuje. Ale tež prašenja přisłušnosće, identity a róle žonow so wobjednawaja. Historiskim wobrazam přidruža so twórby načasnych wuměłcow, mjenujcy Słowjanki Tiny Dobrajc (* 1984), Danki Triny Søndergaard (* 1972) a Němca Erica Schütta (* 1967), kotřiž so wuměłsce z narodnymi drastami zaběraja. Jich dźěła wobohaća wustajeńcu, dokelž tak hodźi so wo tym rozmyslować, kotru rólu hraje narodna drasta dźensa a kotry wuznam wona ma.

Rozmołwa z hudźbnikom, komponistom, publicistom, režiserom a producentom Symanom Hejdušku wo jeho mnohostronskich hudźbnych projektach, načasnej serbskej hudźbje a jeho planach za přichod

Wy sće jako hudźbnik a komponist jara mnohostronski. W kelko hudźbnych projektach skutkujeće sobu?

Najdlěje hraju w skupinje Con-takt na kwasnych rejach a pola Brankatschkow, štož je po žanrje podobnje, potajkim na rejach a partyjach. Potom skutkuju na polu hiphopa w Nowej Dobje a funka w swojej Drježdźanskej skupinje Puff Ronnie & the FunkForce, hdźež hraju na klawěrje. Z njej smy lětsa spočatk meje naš prěni album »Nothing.But.Okay.« z dohromady dźewjeć spěwami wudali. Bywši Sorbian Art Trio hižo njeeksistuje, dokelž mamoj z Janom Brězanom mjeztym kóždy wjele druhich projektow a Syman Handrik je medicinar w Lipsku. To da so ćežko zjednoćić. Spytamy pak na zakładźe wšelakich projektow stajnje zaso hromadźe dźěłać pod motom Trio a Kumple. Při tym twori Trio bazu a Kumple su hosćo, kotrychž sej, wotwisnje wot projekta přeprošujemy. Nimo toho sym sobuzałožićel skupiny SerBeat, z kotrejež pak sym wustupił, wšako posłužujemy ze skupinu Con-takt samsny stil. Wšo prosće njeńdźe. Druhdy pak skupinje wupomham. Skónčnje hraju hišće hdys a hdys z Horjanami, z nimi sym wotrostł. Jako producent sym stajnje při produkcijach Heleny Hejduškec pódla a sym prěnje tři title Skupiny Astronawt wobdźěłał a dźěl w swojim studiju nahrawał. Nimam pak z nimi wjace tak wjele činić, zaskoču pak tam hdys a hdys, jeli trjebaja instrumentalista při wustupach. Cyle nowe je, zo wustupju mjeztym jako solist a dźěłam w hudźbnej redakciji Serbskeho rozhłosa, hdźež staram so mjez druhim wo nowe produkcije.

Feliks Haza – Impresije z wot 22. žnjenca do 4. požnjenca wotměteje 16. mjezynarodneje rězbarskeje dźěłarnički při Miłočanskej skale