chronika / mozaik

Zapust z camprowanim a rejami w Dolnej Łužycy jo nejwěcej rozšyrjony ludowy nałog w pódpołdnjowej Bramborskej. Łoni su w Zaspach sobotu, dnja 2. měrca, wóswěśili 180. zapust.

Impresija 180. zapusta w Zaspach. Fota: Werner Měškank Nalicył som w drastwowem pśeśěgu 248 zapustarjow. Mjazy nimi jo było 41 źiśi! (Gerce dujaŕskeju kapałowu how njejsu sobu licone.) Mimo cwiblowanja jo jubilejna licba zasej wósebnje wjele luźi mobilizěrowała. Organizatory, woblekaŕnice a drastwowe šlodaŕnje maju pśi takich góźbach nadosć źěła. Fotografy a filmarje su wěcej nježli howacej na tšojenju zajmowane. Casnikarje pišu a cytarje mysle, až Serby w tej a drugej jsy su nawłos pśed 100 abo 120 abo 150 lětami chopili zapust swěśiś. Casnik »Lausitzer Rundschau« jo na pśikład dnja 05.02.2007 we wobšyrnem nastawku »Sielower Jubiläums-Zampern mit vier Gruppen« mjazy drugim wuzwignuł: »Die 150. wendische Fastnacht wird am kommenden Wochenende in Sielow gefeiert. Damit gehört der dortige Zapust zu den ältesten in der Region.« Zazdaśim jo redaktor był pśeznanjony, až nałog akle wót 19. stolěśa sem eksistěrujo. A něnto zda se, až jo źe zaspicki zapust jaden z nejstaršych w Dolnej Łužycy, abo kak se to ma?

Dejało se pśecej zasej raz na to pokazaś, až zapust w Dolnej Łužycy njejo nałog ze 19. stolěśa, ale jo wjele staršy. Samo stolěśa staršy. Z pisnymi žrědłami bóžko derje njewuglěda. Nanejmjenjej z Wjerbna jo wejsny chronist Siegfried Ramoth w knigłach »Werben. Geschichte eines Spreewalddorfes« w lěśe 1995 (b. 138) wobznanił: »Die Fastnacht war der festliche Abschluß der Spinnstubenzeit. […] Die Fastnachtsfeiern haben in Werben eine alte Tradition. Aus dem Jahre 1667 finden wir eine Eintragung des damaligen Pfarrers George Stein: ›… die Fastnacht wird gesoffen, den Montag war Tanz und es wurde mit der Schalmeien gepfiffen.‹« Z tym by Wjerbanarje měli wobznanjone lětowu licbu za wóswěśenje 358. zapusta w lěśe 2025; se wě, až njewě nichten, lěc su napšawdu kužde lěto zapustowali.

Tradicionelna adwentnicka Zwězka serbskich wuměłcow z.t. jo se pśewjadła dnja 13.12.2024 w Budyšynje w Röhrscheidtowej bastaji Serbskego ludowego ansambla. Južo wót zeger 16:30 su se cłonki zmakali na pśijazne rozgrona pśi tasce kafeja z gódownym klěbom. Něco pózdźej jo pśedsedaŕ zwězka Jan Bilk wótwórił głownu zgromaźinu ze swójeju rozpšawu z naglědneju licbu lětosnych aktiwitow cłonkow, a pśibytne su mógali se teke wugroniś k swójim aktiwitam.

Głowna zgromaźina a adwentnicka Zwězka serbskich wuměłcow w Budyšynje. Foto: Werner Měškank To jo cynił mjazy drugim muzikowy kritikaŕ, dramaturg a režiser Peter Wittig z Barlinja, kenž jo pokazał na wurědne źiwadłowe graśe Omphale, kótarež jo se pśedstajiło w Barlinju. Rězbaŕ Thomas Schwarz ze Slěpego jo pokazał pśibytnym krotki film wó nowem projekśe w Nowem Miłorazu. Ze źěłaŕnicki mólaŕki Maje Nagloweje jo se pokazał dalšny krotkofilm. Młody muzikaŕ, producent, komponist, aranžer, instrumentalny wucabnik, bandleader a spiwaŕ Syman Hejduška jo twórił spódobny znijucy mósćik za klawěrom sejźecy. Něgajšna wjednica Ludowego nakładnistwa Domowina a wudawaŕka Marka Maćijowa jo za tśeśi adwentski tyźeń pśipowěźeła, až wujdu knigły »Serbstwo, quo vadis?« ze 19 esejami awtorow a awtorkow z Górneje a Dolneje Łužyce. Zgromaźina jo teke wuzwóliła Symana Hejdušku za pśichodnu legislaturu (2025–2029) do zwězkowego pśedsedaŕstwa Domowiny. Dalšne cłonki ZSW su cytali swoje basni a teksty. Głowna zgromaźina, zwězana z adwentnicku, jo wěcej nježli jano zmakanje krotko do gód.Jo zrazom fachowa wuměna mjazy kolegami a casy nastawaju nowe mysli za dalšne zgromadne wuměłske statkowanje. Zwězk serbskich wuměłcow ma aktualnje 75 cłonkow. Pśibytnych jo było wokoło 30, mjazy nimi tśo z Dolneje Łužyce.

JUSTYNA MICHNIUK

Dnja 15. nowembra 2024 po­swjeći so w čěskich Warnoćicach swjatočnje awdiowizuelna a trojorěčna wučbna šćežka, kotruž móža sej zajimcy na městnje abo online w portalu wědy SORABICON­je wobhladać.

Něhdźe 90 zajimcow zeńdźe so w čěskich Warnoćicach składnostnje swjatočneho poswjećenja kulturnohistoriskeje wuč­bneje šćežki »Warnoćicy. Serbske slědy«. Awdiowizuelna a trojorěčna wučbna šćežka rozprawja wo stawiznach Serbow we Warnoćicach w dobje po kóncu Druheje swětoweje wójny. Městačko tworješe w tutym času srjedźišćo serbskeho žiwjenja w Čechach a bě najwažniše kubłanišćo Serbow. We wosebitej měrje hnujace wokomiki tworjachu rozprawy časowych swědkow Jana Brězana, Helmuta Grósa a Jurja Wjacławka, kotřiž na jewišću historiskeje awle Warnočanskeho gymnazija (něhdyšeje serbskeje šule) wo swojich nazhonjenjach w lětach wot 1945 do 1949 powědachu.

Přeprosyli běchu Serbski institut, šulerjo a šulerki jědnateho a dwanateho lětnika Budyskeho Serbskeho gymnazija a gymnazija we Warnoćicach kaž tež Warnoćičanska měšćanska knihownja a tamniši muzej. Měšćanosta Jan Šimek zwurazni w swojim powitanju wulke wjeselo nad poradźenjom hranicy přesahowaceho projekta. Jacob Venuß wot Němsko-čěskeho fondsa za přichod, kotryž bě projekt financielnje podpěrował, chwaleše mnohe woršty, w kotrychž projekt skutkuje. Předewzaće njepo­srědkuje jenož šulerjam po woběmaj bokomaj hranicy wědu, ale wostawa zjawnosći online přistupny. Tež Załožba za serbski lud je projekt sobu financowała. Wučbna šćežka, kotraž je w poslednimaj lětomaj nastała, je online pod www.sorabicon.de přistupna. Zajimowani namakaja tam nimo krótkich zawo­dnych tekstow, historiskich fotografijow, plakatow a nowinskich wurězkow tež zwukowe nahrawanja z citatami něhdyšich serbskich šulerjow, kotřiž wo swojich dožiwjenjach a nazhonjenjach powědaja. Nahrawanja eksistuja w třoch rěčach – němsce, serbsce a čěsce.3CCCbild13\"/>

Běše to woprawdźe najprjedy eksperiment, jako narěči dr. Křesćan Kessner (znaty lěkar, rodźeny Lubijčan a bydlacy we Łomach, kotryž je sej awtodidaktisce serbšćinu přiswojił) Budysku župu »Jan Arnošt Smoler«, hač njebychmy Towaršnosć Carla Gustava Junga Sakskeje z.t. při wuhotowanju 1. Łužiskeho powěsćoweho sympozija podpěrać móhli. Připrajichmy a njejsmy to wobžarowali – cyle nawopak!

Na krasnym junijskim kóncu tydźenja zetka so 35 zajimowanych ludźi w Domje tysac hatow w Stróži, mjez nimi tež wosom Serbow. Chcychu z wutrobu a rozumom Krabatowej powěsći připosłuchać a so jeje psychologiskemu wobstatkej zbližić. Tema sympozija bě »Krabat – mjez splećenjom a wuwićom«.

Wšitcy běchu wćipni, kak hodźi so powěsć wo Krabaće psychologisce rozjasnić a kotre poćahi hišće hač do dźensnišeho wobsteja. Tuž so na zakładźe třoch přednoškow – swědomiće wědomostnje spřihotowane a přednjesene wot psychologowki Denis Rudin z Küsnachta (Šwicarskeje) – z Jurja Pilkowej wersiju powěsće wokoło Krabata, jeho maćerje, jeho sobu zawlečenych a čorneho młynka zaběrachmy.

Najprjedy měješe předčitana powěsć na kóždeho wobdźělnika-jednotliwca skutkować, korjenje powěsće a powěsćoweje figury mějachu so wuwědomić. Potom pokaza nam znata serbska wuměłča Maja Nagelowa, kak hodźa so z wołojnikom abo čornej krydu na swětłej mjechkej papjerje swójske začuća zwuraznić. Wobdźělnicy kruha pomhachu sej mjez sobu, so potom pozdźišo tež wo molowanym wuprajić.