▶ Mólby Fryca Latka do Serbskego muzeja

Serbski muzej w Chóśebuzu jo dostał w decembrje 2020 wósym dalšnych mólbow Fryca Latka, nejwuznamnjejšego dolnoserbskego mólarja 20. stolěśa. Wó nje procowało jo se Spěchowańske towaristwo Serbskego muzeja z jogo pśedsedaŕku Madlenu Norbergoweju, kenž jo wuspěšnje sponsorow dobyło a wšake pšosby stajiło. Nowo pśidobyte wobraze su wólejowe mólby na twardej papje, pokazujuce dolnołužyske krajiny.

▶ Archiwny zwjazk online

▶ Pomoc za kulturu

Bramborske ministaŕstwo za kulturu jo wózjawiło, až jo łoni wěcej ako 500.000 euro k dispoziciji stajiło za nuzne pady. Pjenjeze su za kulturne institucije, ako njejsu dotychměst wjele financielneje »korona-pomocy« dostali. Jadnaśćo městnow jo dostało pomoc z togo fonda, mjazy drugimi »Jazzwerkstatt Peitz« a »Club Bebel« w Chóśebuzu.

▶ Mały katechizm Warichiusa digitalizowany

Jedyn z najstaršich hornjoserbskich ćišćow Mały katechizm Warichiusa z lěta 1597, druhe wudaće najstaršeho hornjoserbskeho ćišća z lěta 1595, je nětko tež digitalnje přez Serbsku centralnu biblioteku přistupny. Digitalizat je so kónc nowembra w ramiku Sakskeho krajneho digitalizaciskeho programa dokónčił, w kotrymž buchu loni dohromady 40 ćišćow digitalizowanych.

▶ Muzikowy festiwal w Lublinje

Južo 30. raz jo se łoni w decembrje w pólskem Lublinje wótměł »Międzynarodowy Festiwal Muzyki Ludowej ›Mikołajki Folkowe‹«. Do zarědowanjow, na kótarychž su wustupili muzikowe kupki z Pólskeje a wukraja, jo słušała teke wědomnostna konferenca pód nadpismom »Folk-folklor-folkloryzm«. Dla wobgranicowanja w zwisku z korona-pandemiju su wustupy muzikowych kupkow a wědomnostne pśednoski se wótměli teke online. Konferencnej rěcy stej byłej pólšćina a engelšćina. Z referatoma dnja 12. decembra stej se wobźěliłej Justyna Michniuk a Werner Měškank z Chóśebuza. Michniuk, kótaraž wěcej ako jadnasćo lět slěźi w Górnej a Dolnej Łužycy, jo wopytała na zakłaźe historiskich póglědnicow a aktualnych brošurkow wó Błotach a Dolnej Łužycy wótegroniś na pšašanje, co jo awtentiski nałog a co skerjej zarědowane za turistow ze zaměrami komerca. Rěc a spiwanje Słowjanow we Wendlanźe w Dolnej Sakskej stej stojałej w srjejźišću pśednoska Měškanka. We njom jo referent spśeśiwił cesto zastupowanemu měnjenju, až jo rěc domorodnych Drjewjanarjow w 17./18. stolěśu póněcom wót samego wusnuła.

▶ Thomas Menzel na nimorjadneho profesora powołany

Slawist a priwatny docent dr. Thomas Menzel bu 30. oktobra wot prezidenta Oldenburgskeje Uniwersity Carla von Ossietzkeho, prof. dr. Pipera, na nimorjadneho profesora powołany. Wot 1995 bě rěčespytnik Thomas Menzel wědomostny sobudźěłaćer na wšelakich uniwersitach w němskorěčnym rumje, najprjedy w Oldenburgu, pozdźišo tež w Greifswaldźe a Regensburgu. W Freiburgu a we Wienje je rěčespytne profesury zastupował. Thomas Menzel (53) je slědźerske projekty k rěčnym změnam w morfologiji a syntaksy słowjanskich rěčow, k němskim požčonkam w pólšćinje a jeje dialektach a k rěčnemu kontaktej mjeńšinowych rěčow  přewjedł. Poskića čitanja a seminary wo kulturnych stawiznach słowjanskich ludow, wo pólskej a ruskej gramatice a rěčnych stawiznach kaž tež wo słowjanskich mjeńšinowych rěčach, mjez druhim kašubšćinje, rusinšćinje a burgenlandskej chorwatšćinje. Thomas Menzel dźěła wot lěta 2016 w Serbskim instituće w Budyšinje we wotrjedźe za rěčespyt.

▶ Wupisanje kompozitoriskeho wubědźowanja »Kocor 2.0«

▶ Adwentna knižka Měrki Mětoweje

W němskim nakładnistwje Butze Verlag w Schleswigsko-Holsteinskej je adwentna knižka za dźěći wot Měrki Mětoweje wušła. Knižka z titulom »Fräulein Schmollbraten feiert Advent« słuša do čitanskeho rjada adwentnych knižkow nakładnistwa a funguje kaž adwentny kalender. Ze swojej stawiznu wokoło Liski měri so awtorka na čitarki a čitarjow wot 5 lět.

▶ Digitalizowanje zawostajenstwa Šwjele

Wot spočatka oktobra digitalizuje so w Serbskim instituće w Budyšinje zawostajenstwo Bogumiła Šwjele (1873–1948). Při tym so žórła z archiwa nadrobnje wopisaja, zo bychu so za dalše wužiwanje spřistupnili. Šwjela běše farar, rěčespytnik, publicist, spisowaćel, přełožowar a kulturny politikar w Delnjej Łužicy. Połdralětny nowy projekt instituta (hač do měrca 2022) financuje so wot Němskeje slědźerskeje zhromadnosće ze spěchowanskeho programa »Digitalizacija a spřistupnjenje«.

▶ Muzej zasej wótwórjony

Pó styri lěta trajucych twaŕskich źěłach jo Serbski muzej w Chóśebuzu wót 27. oktobra zasej wótwórjony. Pśi tom jo se nowa trajna wustajeńca pód mjenim »Tak dłujko ako serbstwo wobstoj« zarědowała, kótaraž pśedstaja we wósym tematiskich wobłukach žywjenje Serbow w Dolnej Łužycy. Ako wósebnu wustajeńcu pokazuju se pód titulom »Wuglědy – Perspektiven« fotografije Maika Lagodzkego.

▶ Dźěćaca antologija

Serbskej awtorce Monika Dyrlichowa a Dorothea Šołćina stej zastupjenej z powědančkomaj w serbisko-němskej antologiji »Dećja radost – Kinderfreude«, wušłej w Běłohrodźe 2020. Na nimale 500 stronach prezentuje Klub lubowarjow knihow »Majdan« stawiznički, bajki a basnje za dźěći, kotrež je dwurěčna spisowaćelka Dragica Matejić Schröder (*1948) wubrała a přełožiła – pak do němčiny, pak do serbišćiny. Teksty k temje dźěćatstwo napisachu 63 awtorkow a awtorow z wjacorych europskich krajow, wone su po předmjenach rjadowane a so w dodawku z nadrobnymi biografiskimi podaćemi wudospołnjeja.

▶ Fotowy festiwal w Zhorjelcu

Wot 10. septembra do 1. nowembra wotmě so 6. Zhorjelski fotowy festiwal »Schauplätze«, kotryž wěnowaše so lětsa urbanizowanju w nas wobdawacym swěće, w industriji, ratarstwje, towaršnosći a architekturje. Nimo wšelakich wustajeńcow, kotrež so zdźěla jenož digitalnje pokazowachu, přewjedźechu so tež akcije, hdźež so zajimcy wobdźěleć móžachu. Z wustajeńcomaj zastupjenaj běštaj mjez druhim Jürgen Maćij z wobrazami łužiskich brunicowych jamow a Thomas Kläber z fotami wjesneho žiwjenja pod titulom »Land. Leben«. K tutej temje, z kotrejž so wón mjeztym wjace hač połsta lět zaběra, je lětsa publikacija w LND wušła.

▶ Festiwal šesćiměstow

Na 3. hudźbnym festiwalu »Přińć a woteńć«, pod patronatom sakskeje ministerki za kulturu a turizm Barbary Klepsch (CDU) organizowaneho wot spěchowanskeho towarstwa samsneho mjena, wustupichu z młodźinskim wokalnym ansamblom Studnja, swingband Kula Bula a wirtuozku na tereminje Carolinu Eyckec tež serbscy wuměłcy. Nimo toho postarachu so wot 10. do 22. awgusta w Budyšinje, Kamjencu, Zhorjelcu, Žitawje a Lubiju kaž tež w Hrodźišću, Rychbachu, Wósporku a Warnoćicach mjez druhim Kai Schumacher, duwo OMG Schubert, Konstantin Dupelius, Jerzy Owczarc, Luise Enzian a skupina Tango Misterio wo najwšelakoriše zynki wot eksperimentelneje elektroniki přez folkloru hač k rejowanskej hudźbje. Dalše programowe dypki běchu na přikład reje, performance, »muzikaliski rozmołwny salon« a čitanje ze znatym čěskim spisowaćelom Jaroslavom Rudišom. Njewěsteje situacije w zwisku z koronapandemiju dla běchu zarjadowarjo paralelnje planowali, tak zo mějachu zajimcy prěni raz składnosć, festiwal z pomocu livestreama sćěhować.

▶ Prapremjerje w Podstupimje

Braniborske towarstwo Nowa hudźba je wot 20. do 24. awgusta jubilejny 20. swjedźeń »Intersonancy« wuhotowało. W kulturnym domje «Sans titre» kaž tež pod hołym njebjom po zwukowej čarje w Podstupimskim nutřkownym měsće prezentowachu mjezynarodni komponisća swoje najnowše twórby. Mjez druhim zaklinčachu tež prapremjerje Jana Cyža a Sebastiana Elikowskeho-Winklera kaž tež rědko hraty kruch Ulricha Pogody. Nimo koncertow – jedyn z wjerškow bě naročna rekapitulacija sławneho rumo-akustiskeho eksperimenta Alvina Luciera »I am sitting in a room« – wopřijimaše festiwalowy program diskusije, stawizniski sympozij kaž tež wuměłske dźěłarnički, kotrychž wuslědki chcedźa we wobłuku lětušeje »Choćebuskeje hudźbneje nazymy« předstajić.

› Serby w casu korona-krize

Wuhladko – MDR

11.07.2020 | 11.45 hodź.

› Wuskutki korona-krizy ­na NSLDź

› Nowa generacija młodych serbskich hudźbnikow

› Wjelči wědomostnik Pawl ­Lipič

› Interview z Gabrielu Mariju Šmajdźinej

Łužyca – RBB

18.07.2020 | 13.30 góź.

› Woglěd błośańskeje jsy Dešno

Wuhladko – MDR

01.08.2020 | 11.45 hodź.

› Farar Jan Malink rozžohnowany

› Nowy zwón za texaski Serbin

› Měrliwa rewolucija w Serbach

▶ Spěchowańske myto Bogumiła Šwjele

W slědnem wudaśu Rozhlada rozpšawichmy wó pósćenju Maśicnych mytow. Smy pak zabyli na wuznamjenjoneju spěchowańskego myta Bogumiła Šwjele pokazaś. Z nim wuznamjeništej se Jennifer Kretschmar za źěło »Das Leben und Wirken Mato Kosyks in Deutschland und Amerika« a Fritz-Erich Schewelis za źěło »Šanse za WITAJ-góle w towarišnosći«.

▶ Mjezynarodny wuměłski projekt

»Czytelnia Szkicowników« rěka wuměłski projekt, kotryž wobhladuje skicy a skicowe knihi jako wažny dźěl wuměłstwa. K tomu su so wot 2015 wustajeńcy a akcije w Krakowje, Częstochowje, Lublinje, Zakopane, Opole a Rzeszówje přewjedli. Nětko pytataj iniciatoraj wuměłcow z Pólskeje, ze Słowakskeje, z Čěskeje a Łužicy, kotřiž bychu pod hesłom »Jedne lěto w žiwjenju« přez cyłe lěto 2021 skicy zhotowili. K tomu je 2022 wustajeńca w Krakowje planowana. Akcija ma tomu słužić mjezynarodne kontakty mjez wuměłcami nawjazać a wudźeržować. Zajimcy móža so pola Adama Rokowskeho (http://www.artpower.pl/adam-rokowski/a60/) abo Szymona Wiatra (https://szymonwiatr.pl/) přizjewić. Dalše informacije k wuměłskemu projektej nańdźeće tež pod https://www.facebook.com/CzytelniaSzkicownikow/.

▶ Kocorowy oratorij »Israelowa zrudoba a tróšt« wušoł

Njedawno wuńdźe w nakładnistwje »LUMIR« K. A. Kocorowy duchowny oratorij »Israelowa zrudoba a tróšt«. Z tym spřistupni »LUMIR« zajimowanej zjawnosći doskónčnje wšitke wulkotwórby komponista a załožićela serbskeje wuměłskeje hudźby. Za cyły čas NDR njebě so poradźiło ani jednu tutych twórbow, a byrnjež jenož jako faksimile, wozjewić.

▶ Wozrodźenje Hórnikoweje knihownje

Po tym zo bu najwjetša zběrka serbskeje a sorabistiskeje literatury zwonka Łužicy w Serbskim seminarje w Praze wot wulkeje wody 2002 ćežko wobškodźena, su so z pomocu spěchowanskich srědkow Swobodneho stata Sakskeje prěnje objekty restawrowali, mjez druhim prěnja ćišćana hornjoserbska gramatika Jakuba Xavera Ticina, kniha wo stawiznach Róžeńčanskeje swjatnicy a magacin manuskriptow časopisa Serbowka. Planowana wustajeńca prěnich restawrowanych knihow pak bu koronakrizy dla přestorčena.

▶ 10. zetkanje łužiskich filmowcow

▶ Stawizny Kašubow w pjeć zwjazkach

Kašubski institut je wudał tři nowe zwjazki cyłkownje pjećzwjazkoweho wudaća wo stawiznach Kašubow w pólskej rěči. Wone wobsahuja zjimanja w kašubšćinje, němčinje a jendźelšćinje a su z fotografijemi, reprodukcijemi dokumentow a nowinskim materialom ilustrowane. Nowe zwjazki nastachu mjez 2014 a 2019 po koncepciji Gerarda Labudy, kotryž napisa prěni zwjazk wo srjedźowěku (2006, nětko w druhim wudaću). Józef Borzyszkowski a Cezary Olbracht-Prondzyński wudźěłaštaj zwjazk wo dobje w pruskim kralestwje a němskim kejžorstwje (1815–1920), zwjazk wo dobje Druheje pólskeje republiki a Druheje swětoweje wójny (1920–1939–1945) a zwjazk wo nowšich stawiznach (po 1945). Dalši, druhi zwjazk wo nowowěku w awtorstwje Zygmunta Szultki ma pozdźišo wuńć. Předležace štyri zwjazki w pjeć knihach móža sej zajimcy z mejlku pola Kašubskeho instituta (instytutkaszubski@ wp.pl) skazać. W cyłku płaća wone 200 zł.

▶ Namjety za Myto Domowiny zapodać

Hač do 30. junija je składnosć za čłonow župow, towarstwow a jednotliwcow zasłužbne wosoby za lětuše wuznamjenjenje z Mytom Domowiny, z Mytom Domowiny za dorost a z Čestnym znamješkom Domowiny namjetować. Z Mytom Domowiny maja so ći počesćić, kotřiž so zaměrnje a wuspěšnje za zachowanje a wozrodźenje serbskeje kultury, wosebje pak serbskeje rěče zasadźuja, kaž starši, kubłarki a wučerjo, dołholětni předsydźa Domowinskich skupin a druhich towarstwow. Z Mytom Domowiny za dorost wuznamjeni so młodostna/-y abo skupina, kotraž so na wusahowace wašnje za serbsku rěč a kulturu angažuje. Z Čestnym znamješkom Domowiny připóznawaja so zasłužby w towarstwowym dźěle zwoprawdźejo program a směrnicy Domowiny.

▶ Nowy šef za LND

2. měrca podpisa Załožba za serbski lud dźěłowe zrěčenje z nowym jednaćelom Ludoweho nakładnistwa Domowina Symanom Pětrom Cyžom w Smolerjec kniharni w Budyšinje. Cyž budźe wot junija šesty nawoda 1958 załoženeho nakładnistwa a wukonja dźěło najprjedy na pjeć lět. Rodźeny 1977 słuša wón do přichodneje generacije serbskich intelektualnych. Wón změje so wužadanju stajić, serbskej literaturje a nowinarstwu puć do přichoda rubać. Do toho dźěłaše we wjednistwje agentury Pioneer Communications w Berlinje.

▶ Serbske blido w Chóśebuzu

Žeńske ze slěpjańskeje wósady su byli 4. měrca gósći Serbskego blida Serbskego muzeja w chóśebuskem měsćańskem muzeju. Z Edith Pjeńkoweju z Rownego su se rozgranjali wó jeje angažemenśe za wuchowanje jsow pśed wótbagrowanim a wó konfliktach, kótarež to pśinjaso. Dalej jo Pjeńkowa powědała wó pśiroźe swójich domacnych stron, z kótarejuž jo dłymoko zwězana. Stefanie Bierholdtec a Marita Kavelmannowa stej pśedstajiłej jatšowne spiwanje w slěpjańskej wósaźe.

▶ Serbske nastupnosći w nowych rukach

Wót februara jo Hanka Rjelcy­na zagronita za serbske nastupnosći we wokrejsu Górne Błota-Łužyca. Wóna naslědujo ako głownoamtska sobuźěłaśeŕka wokrejsnego zastojnstwa cesnoamtskej zagro­nitej za serbske nastupnosći Waltraud Ramotowej z Wětošowa, kótaraž jo amt źaseś lět wugbała. Rjelcyna jo dotychměst ako grajaŕka w złykomorojskem źiwadle źěłała a póchada z Górneje Łužyce.

▶ Přechod 3 w Celovecu

W Muzeju moderneho wu­měł­stwa Korutanska w Celovecu su 22. januara wustajeńcu »Wobrazy krajiny. Podobe pokrajine. Bilder einer Landschaft. Wobraze krajiny« wotewrěli, kotraž budźe tam hišće­ do 12. apryla widźeć. Po stacijomaj třikrajoweho projekta w Budyšinje a Slovenj Gradecu w Słowjenskej, je stacija w Awstriskej předposlednja před za­kón­čenjom w Choćebuzu. Na wotewrjenju wobdźělichu so wšitcy dwanaćo wuměłcy.

▶ Wo lyrice diskutowali

Ćežišćo rjadu tracTare Zwjazka serbskich wuměłcow bě nowa kniha Róže Domaš­yneje »W času zeza časa«. 26. februara diskutowachu w Budy­šinje z awtorku mjez druhim Měrana Cušcyna – wona bě nimo toho wobšěrnu analyzu tekstow předstajiła –, Marka Maćijowa, Rejza Šěnowa a Měrćin Wjenk.

▶ Nowy nowinski rěčnik

Wot 1. januara je Marcel Brauman nowinski rěčnik a referent za zjawnostne dźěło Domowiny a naslěduje Borboru Felberowu. Wot 2000 je tutu funkciju za frakciju Lěwicy w Sakskim krajnym sejmje wukonjał.

▶ Serbske nastupnosći we wokrejsu Dubja-Błota

Wót januara jo Sabrina Kušy z Běłeje Góry głownoamtska zagronita za serbske nastupnosći wokrejsa Dubja-Błota a naslědujo cesnoamtskemu zagronitemu Dieteru Freihoffoju, kótaryž jo amt slědnych pěś lět wugbał. Kušy jo dotychměst źěłała ako zastojnica za turizm we wokrejsu. Za nowe źěło zachopijo wuknuś serbski.

▶ Změna w referaće za serbske naležnosće

Wot 1. januara dźěła stawiznarka Madlena Malinkec w Sakskim statnym ministerstwje za wědomosć, kulturu a turizm jako referentka za serbske naležnosće. Tři lěta dźěła hromadźe z dotalnym referentom Stanijom Brězanom, doniž nadawk dospołnje njepřewozmje.

▶ Statnik 2020 předsyda mjeńšinoweje rady

Lětsa přewozmje předsyda Domowiny Dawid Statnik třeći raz předsydstwo mjeńšinoweje rady Němskeje. Loni bě Dana Jon Hardon Hansen z Južneje Šleswigskeje jeje předsyda. Mjeńšinowa rada chce so lětsa wosebje wo přiwzaće narodnych mjeńšinow do němskeho zakładneho zakonja prócować. Nimo toho přihotuje dale pućowacu wustajeńcu wo narodnych mjeńšinach w Němskej.

▶ »Wendentag 2020«

Pó wuspěšnem prědnem swěźenju »Wendentag« we Wendlanźe 23. junija 2019 planuju organizatory dalšny taki swěźeń na tenraz dwěma dnjoma sobotu, dnja 22.08., a njeźelu, dnja 23.08.2020, zasej w kulojcowem muzeju w Lübelnje. Głowne zarědowarje su towaristwa »Wendischer Freundes- und Arbeits­kreis«, »Rundlingsmuseum Wendlandhof Lübeln« a »Run­dlingsverein. Verein zur Förderung des Wendlandhofes Lübeln und der Rundlinge«. W źinsajšnem wokrejsu Lüchow-Dannenberg w Dolnej Sakskej jo něga sedlił rod Drjewjanarjow, kótaregož pódwjacornosłowjańska rěc jo srjejź 18. sto­lěśa wumrěła. Wót jogo kultury su zwóstali wšake nałogi a powěsći, kulojcowe formy jsow, narodne drastwy, ně­kotare zběrki drjewjańskich słowow a jaden spiw. Módlitwa »Wóścenaš« bu 1691 w tej narěcy Obodritow zapisana.

▶ Nowostku předstajiła

Dorothea Šołćina je swoju nowostku, hodownu stawi­znu »Jank a Majka w njebjesach« za dźěći wot štyrjoch lět, ze sydom čitanjemi dźěćom w šulomaj w Chrósćicach a Pančicach-Kukowje, w Budyskimaj pěstowarnjomaj »Jan Radyserb-Wjela« a »Kraj pjerachow« kaž tež na adwentničce a w dźěłowej skupinje Serbšćina towarstwa Stup dale w Drježdźanach předstajiła. Premjera běše 13. nowembra 2019.

▶ Michałej Lorencej k wosomdźesaćinam

K česći serbskeho dźiwadźelnika, režisera a awtora Michała Lorenca, kiž swjećeše 18. septembra swoje wosomdźesaćiny, bě prěnje zarjadowanje w 17. sezonje rjada »Łužiske literarne dopołdnja« w Budyskim Dźiwadle na hrodźe dnja 27. oktobra jemu wěnowane. Nimo awtora samoho čitachu intendant Lutz Hillmann a dźiwadźelnicy Marian Bulank, Měrko Brankačk, Gabriele Rothmann, Erik Dolata a Torsten Šlosar dotal njewozjewjene teksty Lorenca.

▶ Wo žiwjenju w industrijowych krajinach

W Leopolda Hoeschowym muzeju města Düren w Sewjerorynsko-Westfalskej bu 27. oktobra fotowa wustajeńca »Wo žiwjenju w industrijowych krajinach« wotewrjena, kotraž budźe tam hač do 16. februara 2020 přistupna. Muzej kooperuje při tym z Braniborskim krajnym muzejom za moderne wuměłstwo w Choćebuzu. Regionaj stej wot strukturneje změny brunicy dla wosebje potrjechenej. We wustajeńcy wopisuja so nazhonjenja z industrijowymi krajinami na wsy, identifikacija, distanca abo kritika žiwjenskich rumow. Mjez 14 fotografami a widejowymi wuměłcami su klasikarjo kaž August Sander, Albert Renger-Patzsch a Bernd a Hilla Becher zastupjeni. Nimo toho je mjez 1985 a 1990 nastaty cyklus fotografa Jürgena Maćija wo wotbagrowanju serbskeje wsy Liškowka widźeć.