chronika / kulturne noticki

▶ »Klinkotata lipka« w Zagrebje wušła

W nakładnistwje »Srednja Europa« w Zagrebje je kónc lěta 2021 wušła bajkowa kniha »Raspjevana lipa. Bajki zapadnih Slavena« w přełožku Adama a Damira Agičića. Wobšěrnu bajkowu knihu zapadnych Słowjanow pod titulom »Klinkotata lipka« kaž tež w němskim přełožku »Die gläserne Linde« bě Pawoł Nedo w lěće 1972 w Ludowym nakładnistwje Domowina wudał. W Praze su bajki čěsce wušli a w Bratislavje słowaksce. Nětko předleži wudaće w dalšej rěči, a to w chorwatšćinje.

▶ Nowa wjednica muzeja

Annemarie Zieglerowa z Derbna jo wót decembra 2021 nowa wjednica Dolnołužyskego gólnego muzeja w Grodku. Wóna jo studěrowała germanistiku a stawizny a ako ceptaŕka na Ewangelskej zakładnej šuli we Wjelikem Kólsku źěłała.

▶ Nowaj titulej hudźbneho nakładnistwa Lumir

W lěće 2021 je Budyske hudźbne nakładnistwo Lumir dalšej wulkej a wažnej twórbje serbskeho hudźbneho kulturneho herbstwa wudało a nakładowało. Je to sprěnja »Syrotka – Dramatiska scena za sola, chór a sinfoniski orchester« Bjarnata Krawca, kotrehož wudaće je Załožba za serbski lud podpěrała. Dalše dźěło je »Gebet der Kinder zu ihrem ewigen Vater« Korle Awgusta Kocora. Wobě dźěle wobsahujetej kóžde přez 300 taktow hudźby. »Syrotka« Krawca nasta zawěsće přez zaćišć, kotryž wubudźi twórba Kocora pod samsnym titulom. Krawc spyta tu dokumentować a zwoprawdźić swoje předstawy hudźbnodramatiskeho dźiwadła runje tak kaž moderne wašnje komponowanja. Kocorowa kompozicija nasta na słowa Lipšćanskeho basnika Augusta Mahlmanna (1771–1826.) Jeho tak mjenowany »Wótče naš« zhudźbništaj hižo Friedrich Heinrich Himmel (1810) a Louis Spohr (1829). Twórba za solo z přewodom klawěra namaka so w Kocorowym zawostajenstwje, njesignowana, bjez titula abo někajkimi hinašimi noticami a z tójšto korekturami. Cyle jasnje Kocorowy rukopis je skerje dźěłowa papjera, kompozicija je dokónčena, ale hišće z tójšto zmylkami. Wobě twórbje čakatej nětko na swoje hódne prapředstajenje.

▶ Potomnicy serbskich wupućowarjow róčnicu swjećili

Njedźelu, 5. decembra 2021, swjećachu potomnicy serbskich wupućowarjow w texaskim Serbinje 150lětne wobstaće swojeje Pawołskeje cyrkwje, kotraž bu 15 lět po zapućowanju serbskeje wosady do Zjednoćenych statow Ameriki natwarjena. Wona bu na prěnjej adwentnej njedźeli 1871 wot fararja Jana Kiliana poswjećena. Hač do lěta 1920 je so w njej serbsce prědowało.

▶ Słowjenska online-antologija z hornjoserbskim tekstom

Pod titulom »Sodobna slovanska kratka zgodba« (Moderne słowjanske krótkopowědančko) je wušła w septembrje 2021 w słowjenskej rěči onlineowa antologija słowjanskeje prozy (https://doi.org/10.4312/JGAT7852). Wudawaćelka je dr. Lidija Rezočnik, docentka na Filozofiskej fakulće Uniwersity w Ljubljanje, wozjewiło je so 10 tekstow z 10 słowjanskich rěčow. Za nju wuzwolichu mjez druhim tež hornjoserbski tekst Lenki (Christiany Piniekoweje) »Anonsowy dźiw« z antologije »Cyblowe suknički« (LND 2008).

▶ Wucbny film něnto online

Wšakorake projekty na Serbskem instituśe su tuchylu zabrane z temu kulturne derbstwo. We nich wšyknych grajo transfer z wědomnosći do towarišnostneje a kulturnopolitiskeje prakse centralnu rolu. Ale co zapšawym groni serbske kulturne derbstwo? Wědomnostnice instituta su gromaźe z grafikarjom Stefanom Hanušom wuźěłali źaseśminutojski film »Co jo serbske kulturne derbstwo?«, kótaryž tu temu a jogo towarišnostnu a wědomnostnu relewancu šyrokemu publikumoju rozkładujo. Wón dajo pódłožk za zgromadne diskusije a pomoga, slěźaŕske projekty a analyze aktualnego stawa, ako su tuchylu we źěle, we jich konteksće pokazaś. Wideo stoj wužywarjam k lichej dispoziciji na youtube-kanalu Serbskego instituta. Produkciju filma jo spěchował zagronity za kulturu a medije pśi zwězkowem kněžaŕstwje, pódpěrało jo ju ministaŕstwo za wědomnosć, slěźenje a kulturu kraja Bramborska – w ramiku projekta na pólu strukturneje změny »Walorizacija imaterielnego kulturnego derbstwa w nimsko-słowjańskem konteksće«.

▶ Dolnoserbska platforma online

Platforma Źěłanišća za serbske kubłańske wuwijanje Chóśebuz »ABC Sorbisch/Wendisch« jo wót kóńca januara online. Wóna jo myslona za wucabnikow a wucabnice a wopśimujo wucbny material za serbšćinu ako źěłowe łopjena, pokazki za wucabnikow, rěcne pomocy a terminologije, awdijoteksty, graśa a didaktiski material za gódnośenje wugbaśow. Ministaŕstwo za kubłanje, młoźinu a sport a Statny šulski amt Chóśebuz stej na projekśe wobźělonej byłej.

▶ Němska prozowa zběrka

Loni wuńdźe w Lipšćanskim nakładnistwje poetenladen prozowa zběrka »Doppelte Lebensführung«, wudata wot Kathriny Jira a Jörga Schiekeho, w kotrejž so zastupjeni awtorojo wobsahowje z pisanjom jako wobstajnym dźěłom rozestaja. W njej z tekstom zastupjeny je tež serbski spisowaćel a publicist Benedikt Dyrlich.

▶ Wupisanje kompozitoriskeho wubědźowanja »Kocor 2.0«

Towaršnosć za spěchowanje SLA pyta serbskich twórcow hudźby, kotřiž stworja runja Korli Awgutej Kocorej (1822–1904) nowu klasisku abo modernu hudźbu na teksty basnika Handrija Zejlerja (1804–1872). Wot wuměłskeho spěwa hač k serbskemu rapej je wšitko witane. Zajimcy njech sej twórbu Handrija Zejlerja wupytaja, ju rytmisce a harmonisce wobdźěłaja a noty napisaja. Zestawu za hudźbnikow – za chór a/abo solista, za kapału a/abo orchester – móža sami postajić. Wudźěłki »Kocor 2.0« maja so hač do 30.08.2021 pola Towaršnosće za spěchowanje Serbskeho ludoweho ansambla wotedać. Najlěpše twórby so mytuja a na wosebitym koncerće w jubilejnym lěće Kocora a Zejlerja předstaja.

▶ Pomoc za kulturu

Bramborske ministaŕstwo za kulturu jo wózjawiło, až jo łoni wěcej ako 500.000 euro k dispoziciji stajiło za nuzne pady. Pjenjeze su za kulturne institucije, ako njejsu dotychměst wjele financielneje »korona-pomocy« dostali. Jadnaśćo městnow jo dostało pomoc z togo fonda, mjazy drugimi »Jazzwerkstatt Peitz« a »Club Bebel« w Chóśebuzu.

▶ Mały katechizm Warichiusa digitalizowany

Jedyn z najstaršich hornjoserbskich ćišćow Mały katechizm Warichiusa z lěta 1597, druhe wudaće najstaršeho hornjoserbskeho ćišća z lěta 1595, je nětko tež digitalnje přez Serbsku centralnu biblioteku přistupny. Digitalizat je so kónc nowembra w ramiku Sakskeho krajneho digitalizaciskeho programa dokónčił, w kotrymž buchu loni dohromady 40 ćišćow digitalizowanych.

▶ Muzikowy festiwal w Lublinje

Južo 30. raz jo se łoni w decembrje w pólskem Lublinje wótměł »Międzynarodowy Festiwal Muzyki Ludowej ›Mikołajki Folkowe‹«. Do zarědowanjow, na kótarychž su wustupili muzikowe kupki z Pólskeje a wukraja, jo słušała teke wědomnostna konferenca pód nadpismom »Folk-folklor-folkloryzm«. Dla wobgranicowanja w zwisku z korona-pandemiju su wustupy muzikowych kupkow a wědomnostne pśednoski se wótměli teke online. Konferencnej rěcy stej byłej pólšćina a engelšćina. Z referatoma dnja 12. decembra stej se wobźěliłej Justyna Michniuk a Werner Měškank z Chóśebuza. Michniuk, kótaraž wěcej ako jadnasćo lět slěźi w Górnej a Dolnej Łužycy, jo wopytała na zakłaźe historiskich póglědnicow a aktualnych brošurkow wó Błotach a Dolnej Łužycy wótegroniś na pšašanje, co jo awtentiski nałog a co skerjej zarědowane za turistow ze zaměrami komerca. Rěc a spiwanje Słowjanow we Wendlanźe w Dolnej Sakskej stej stojałej w srjejźišću pśednoska Měškanka. We njom jo referent spśeśiwił cesto zastupowanemu měnjenju, až jo rěc domorodnych Drjewjanarjow w 17./18. stolěśu póněcom wót samego wusnuła.