Něnto mamy w EU juž k styrźastemu razoju europske město kultury, pópšawem jo tak, až stej to wót lěta 2007 dalej dwě měsće abo samo tśi, kaž teke 2025. W Nimskej su taku cesć doněnta měli (wjacorny) Barliń 1988, Weimar 1999 a Essen 2010, w Słowjeńskej jano Maribor 2012.

Zawěsće jo kuždemu w Sakskej znate, až jo lětosa Chemnitz/Kamjenica stolica kultury (na zachopjeńku jo se pomjeniło »město kultury«, wót 1999 mamy »stolicu kultury«, to groni »głowne město kultury«). Móžomy tomu městoju taki titel jano žycyś, ale teke bźeze togo kuždy lubowaŕ wuměłstwa wě, až maju tam dwě napšawdu wurědnej zběrce wósebnje 20. lětstotka, to stej »Kunstsammlungen am Theaterplatz« a »Museum Gunzenhauser«!

Kamjenica ma pśisamem běrtyl miliona wobydlarjow, pśeśiwo tomu jo Nova Gorica ze swójimi 13 tysacami pšawe gnězdo, italska Gorizia, we słowjeńšćinje Gorica, ze 33 tysacami teke njejo rowno wjelikoměsto. Matej pak měsće swóje wósebnosći.

Na kóńcu drugeje swětoweje wójny jo Titove wójsko wobsajźiło Goricu (kaž teke Trieste). Wósebnje dla ameriskego śišća pak jo było město na kóńcu pśizamknjone italskemu statoju. Wokolny jugosłowjański (słowjeński) region jo był tak bźeze swójogo centruma, tak až jo w lěśe 1947 kněžaŕstwo wobzamknuło, teke dla politiskich motiwow, natwariś nowe město njepósrědnje na kšomje stareje Gorice, to jo był zachopjeńk Noveje Gorice. Tak jo se pón teke pówědało wó »źělonem měsće« Gorica/Nova Gorica, napšawdu jo był teke drotowy płot mjazy městoma až do lěta 2007, ako bu swětocnje wóttergany. Ale hynacej ako w Barlinju njejo był ten płot njepśepušćaty, rowno nawopak, wósebnje lokalne wobydlarje su měli z režimom małego granicnego wobchada (Kleiner Grenzverkehr) móžnosć prěkowanja granice bźez kuždeje zadory. Nova Gorica jo pótakem w cełem planowany nowotwaŕ, głowny architekt běšo Edvard Ravnikar, wuknik Jožeta Plečnika a Le Corbusier, to snaź móžomy pśirownaś z městoma Stalinstadt/Eisenhüttenstadt a Wórjejce (z góršeju architekturu).