Werner Měškank

stawiznar a žurnalistUUVVw Choćebuzu

W małej do města Chóśebuza zagmejnowanej jsy Zaspach jo informatikaŕ a fotograf Martin Winzer namakał dalšnych 13 tšojenjow a idylkow, kótarež se wurědnje góźe za wjelike mjasecne wobraze zaspickeje pratyje na lěto 2025. Pěś z nich jo wobrazowy awtor mólował z ptaškoweje perspektiwy z pomocu tšuta. Tamne z wótšym wokom ako drogowaŕ pó jsy.

Domrodnych fotograf stawnje zasej pśechwata, w kakej rědnej wokolnosći nad Sprjewju bydle. Pśedstajone idylki jo wón w kalendrje lětnym casam pśiměrił. Teksty su zasej dwójorěcne, nimsko-dolnoserbske.

Pratyja 2025. Reprodukcija: Werner Měškank»Źěl města Chóśebuza ze serbskimi tradicijami« pódšmarnjo se we wobyma rěcoma južo na titelowem boce, a na slědnem dodajo wudawaŕ mjazy drugim, až Zaspy »słušaju do amtskego serbskego sedleńskego ruma Bramborskeje. How bydle pśedewšym Serby. Zaspicke towaristwa woplěwaju stare nałogi swójich prědownikow.«

W zajźonych lětach jo fotograf pśecej wuběrał kalenderowe motiwy w pśiroźe. Lětosa jo za tśi mjasecowe łopjena namakał wokognuśa ze zasajźenja zaspickeje wognjoweje wobory pó wjelikej lejawje w pražniku, w běgu pśeśěga 180. zapusta w měrcu a pśi łapanju kokota w póžnjeńcu.

Zapust z camprowanim a rejami w Dolnej Łužycy jo nejwěcej rozšyrjony ludowy nałog w pódpołdnjowej Bramborskej. Łoni su w Zaspach sobotu, dnja 2. měrca, wóswěśili 180. zapust.

Impresija 180. zapusta w Zaspach. Fota: Werner Měškank Nalicył som w drastwowem pśeśěgu 248 zapustarjow. Mjazy nimi jo było 41 źiśi! (Gerce dujaŕskeju kapałowu how njejsu sobu licone.) Mimo cwiblowanja jo jubilejna licba zasej wósebnje wjele luźi mobilizěrowała. Organizatory, woblekaŕnice a drastwowe šlodaŕnje maju pśi takich góźbach nadosć źěła. Fotografy a filmarje su wěcej nježli howacej na tšojenju zajmowane. Casnikarje pišu a cytarje mysle, až Serby w tej a drugej jsy su nawłos pśed 100 abo 120 abo 150 lětami chopili zapust swěśiś. Casnik »Lausitzer Rundschau« jo na pśikład dnja 05.02.2007 we wobšyrnem nastawku »Sielower Jubiläums-Zampern mit vier Gruppen« mjazy drugim wuzwignuł: »Die 150. wendische Fastnacht wird am kommenden Wochenende in Sielow gefeiert. Damit gehört der dortige Zapust zu den ältesten in der Region.« Zazdaśim jo redaktor był pśeznanjony, až nałog akle wót 19. stolěśa sem eksistěrujo. A něnto zda se, až jo źe zaspicki zapust jaden z nejstaršych w Dolnej Łužycy, abo kak se to ma?

Dejało se pśecej zasej raz na to pokazaś, až zapust w Dolnej Łužycy njejo nałog ze 19. stolěśa, ale jo wjele staršy. Samo stolěśa staršy. Z pisnymi žrědłami bóžko derje njewuglěda. Nanejmjenjej z Wjerbna jo wejsny chronist Siegfried Ramoth w knigłach »Werben. Geschichte eines Spreewalddorfes« w lěśe 1995 (b. 138) wobznanił: »Die Fastnacht war der festliche Abschluß der Spinnstubenzeit. […] Die Fastnachtsfeiern haben in Werben eine alte Tradition. Aus dem Jahre 1667 finden wir eine Eintragung des damaligen Pfarrers George Stein: ›… die Fastnacht wird gesoffen, den Montag war Tanz und es wurde mit der Schalmeien gepfiffen.‹« Z tym by Wjerbanarje měli wobznanjone lětowu licbu za wóswěśenje 358. zapusta w lěśe 2025; se wě, až njewě nichten, lěc su napšawdu kužde lěto zapustowali.

Pó pódpisanju dogrona wó muzeju »Slawenburg Raddusch«

Dnja 15. awgusta 2024 wótpołudnja zeger jadnogo bu w muzeju »Słowjańske groźišćo Raduš« z pódpisanim wótpowědnego dogrona zagronitosć za muzej do ruki nowego wobgóspodowarja pśepódana.

Medije su wó tom a južo w mjasecach do togo rozpšawili. Teke, až nowy wobsejźaŕ pśewzejo wšych źaseś pśistajonych muzeja. A až wón jo był jadnučki, kenž jo městoju zapódał póžedanje a koncept. Zboka som zgónił, až njejo był jadnučki, ale njejsom zgónił, chto jo była dalšna zajmowana wósoba abo organizacija.

Sedym mjasecow stej město Wětošow a Slavonic Europe Foundation zaměrnje jadnałej, wšo wažne z pomocu juristow pśepowědałej a do sadow dogrona spisałej. To jo poměrnje malsnje, což źe jo w prědnem rěźe zasłužba prezidenta Slavonic Europe Foundation, Davida Chmelíka. Wón jo charismatiska wósobina, wjelerěcny, pśijazny a swětoju wótwórjony luź. Wón wumějo pśeznanjecy powědaś a jo połny nowych idejow.

Wón a teke wětošojski šołta Bengt Kanzler, z kótarymž som pśed nawłos źewjeś lětami wuswěśił wótnowjone, w lěśe 2008 zasej namakane město něgajšnego swětego žrědła »Łoboźica«, stej Serbam pśichylonej muskej. David Chmelík jo sebjewědobny a na mjazynarodnem parkeśe južo nazgónity.

Chorzów. 27. a 28. hapyrleje 2024 wotmě so konwent domoródneje kultury SLAVNI w muzeju »Hornjošleski etnografiski park w Chorzowje«. SLAVNI je najwjetše zarjadowanje w Pólskej, kotrež so zaběra z literaturu słowjanskich, nordiskich a keltisko-germanskich stawiznow a mytologije, kaž tež z pólskej ludowej kulturu.

Na zarjadowanju mějachu mjez druhim wiki z wjace dyžli 50 wustajowarjemi. Dale skićeše program hudźbne předstajenja, wustup srjedźowěkowskich słowjanskich bojownikow, turněraj za dorosćenych a dźěćacych prokownikow, zetkanje awtorow, přednoški a rozmołwy, paslenske dźěłarnički, podiumowu diskusiju a wšelake hry a zabawy za wopytowarjow.

Na jewišću pokazachu pisany program Foto: Justyna Michniuk Wyše toho běše wulki muzej pod hołym njebjom ze starymi drjewjanymi twarjenjemi zańdźenych lětstotkow přistupny. Zarjadowarjo ličachu lětsa 3.500 wopytowarjow SLAVNI. Akterojo a hosćo mějachu wulke zbožo z nimale lěćnym wjedrom.

Dr. Justyna Michniuk a Werner Mĕškank z Choćebuza měještaj na kongresu informaciske stejišćo wo Serbach we Łužicy a Drjewjanach we Wendlandźe.

»Mójej dwě góleśi wuknu serbsku rěc z wjelikeju zagóritosću wót 1. rědownje sem. Ja sam njejsom rěc nawuknuł, pódłapijom pak wótergi to jadno abo druge słowo. Wót někotarych lět wuzgónjujom Łužycu aktiwnje a wopytajom, pśez pratyje te rědnučke nugliki našeje domownje wěcej znate cyniś.« Tak jo mě wótegronił Martin Winzer ze Zaspow, ako som 2022 na adwentskem marku na sportnišću w Zaspach kupił prědnu jogo nasćěnowu pratyju »Saspow/Zaspy 2023«. Pśipódla gronjone jo jogo źowka Mara wuknica 5. rědownje na Dolnoserbskem gymnaziju a nejmłodša awtorka w dolnoserbskej Pratyji 2024. Syn Milo pak wuknjo južo we 8. lětniku DSG.

Som fotografa chwalił za pśeliš derje raźone wobraze a až njejo na dwójorěcnosć zabydnuł. Rowno togodla, až jo na titlowem fośe mě měsćańskego źěla teke w samskej wjelikosći kaž nimski teke w serbskej rěcy pódał, jo mě jogo pratyja ako wósebnosć do wócowu biła. Wušej togo jo awtor w krotkem teksće wuzwignuł, až su Zaspy »źěl města Chóśebuza ze serbskimi tradicijami«.

W lěśe 2023 jo wšak jano to prědne łopjeno było dwójorěcne wugótowane. Som jomu to woblutujucy gronił. Mimo dłujkego powědanja jo wón swóju zaspicku pratyju za lěto 2024 konsekwentnjej we wobyma rěcoma śišćaś dał. Ako informatikaŕ źe njejo se cuzych pismikow a słowow bójał a wumějo z liceńskeju techniku derje wobchadaś.

W swójom 95. žywjeńskem lěśe, jo dnja 22. nowembra 2023 domowniski slěźaŕ Walter Jacobs ze jsy Grebs-Niendorf (wokrejs Ludwigslust-Parchim, kraj Mecklenburg- Pśedpomorska) wumrěł. Wón jo był nejstaršy cłonk towaristwa Wendischer Freundes- und Arbeitskreis e.V. (wokrejs Lüchow-Dannenberg, Dolnosakska). Jogo wósebny zajm jo se wusměrił na rane słowjańske stawizny jogo domownje. Publikacija Waltera Jacobsa »Die Wenden zwischen Elde und Sude« jo wušła w dwěma nakładoma 2008 a 2020. »Žycym sebje, až toś ten nowy nakład wěcej bergarjow pógnujo, se zajmowaś a angažěrowaś za stawizny swójeje domownje abo jsy«, jo wón gronił pó drugem wudaśu knigłow.

Wjele gósći jo wón wjadł pó derje wuchowanych pówóstankach w lěśe 809 zniconego starego groźišća »Menkendorfer Burgwall« ako teke pó tej pódla njogo w originalnej wjelikosći stajonej rekonstrukciji źělow teje pjerwjejšneje twardnice Obodritow. Pó Menkendorfje pomjenjony typ daloko rozšyrjoneje srjejźowěkoweje keramiki pódšmarnjo něgajšny wósebny wuznam sedlišća obodritskich Słowjanow w pódwjacornej Mecklenburgskej.

Domowniski slěźaŕ W. Jacobs jo namakał swój slědny wótpócynk dnja 16.12.23 na kjarchobje w Grebsu.

Na oktoberskej zgromaźinje pśedsedaŕstwa towaristwa Wendischer Freundes- und Arbeitskreis e.V. w Lüchowje su cłonki mjazy drugim skrotka slědk glědali na lětosny swěźeń »Limborski źeń 2023« a diskutěrowali, kak kśěli pókšacowaś a lěc móžo z togo nastaś kuždolětny swěźeń.

Pśedsedaŕ towaristwa Ernst Stelte jo wuzwignuł, až su medijowe rozpšawy wšykne dobre a pozitiwne wuměrjone. Na spómóžne zwiski do Českeje a do Łužyce jo se teke pokazało.

Cłonki su naraźili, znowa pśewjasć Limborski źeń jano na jadnej sobośe w awgusće z wótwórjenim pětk wjacor do togo.

Źiśeca rejowańska kupka De lütten Öwerpetters na Limborskem dnju 2023 w Lübelnje Foto: Werner Měškank Wušej togo kśě ako swěźeńske město nic wěcej płoninu kulojcowego muzeja w Lübelnje wužywaś, ale swěśiś w jadnej kulojcowej jsy wendlandskego regiona. Pśespytowaś ma se kulojcowa wjas Güstrow. Prědne pšašanja mjazy tamnymi wobydlarjami su wunjasli pśigłosowanje. Wejsanarje by swěźeń pódpěrowali. Něnto maju se wjasć dalšne rozgrona z wejsnym zgromaźeństwom Güstrowa, aby z togo slědowali wšake nadrobnjejše ideje.

WERNER MĚŠKANK

Pohladnicy z drjewjanskimi kwasnymi drastami.

Wot 2. a 3. septembra su w Kulowcowym muzeju w Lübelnje (Delnja Sakska) swjećili »Wendentage 2023«. Narodne drasty a reje běchu widźeć. Přednoški su mjez druhim do zańdźenosće Wendlanda wjedli. Tež krótki kurs drjewjanšćiny ze slawistom dr. Vladislavom Knollom z Prahi steješe na programje a nawabi nahladnje wjele zajimcow. Wón měješe hižo pjatk wječor, dnja 1. septembra, přednošk w Lüchowje wo tutej we 18. lětstotku wumrětej zapadosłowjanskej rěči. Čěške nowiny pisachu zahorjene wo wozrodźenju drjewjanskopołobskeje rěče. Jelizo wobsteji abo wuwije so tajkile zaměr, ma drje do toho hišće wjele wody po rěce Jeetzel do Łobja běžeć.

Zmysłapołnje je pak so drjewjanšćina w minjenych lětach hižo druhdy nałožowała. Tež lětsa zaso: Tole wobswědča štyri dalše pohladnicy z drjewjanskimi kwasnymi drastami. Njejedna so wo fota stajeneho kwasa za filmowcow a fotografow, ale tři wobrazy nastachu 2018 po woprawdźitym wěrowanju na stawnistwje w Lüchowje. Molowane su kwasny porik, kwasny porik z dwěmaj družkomaj a dwě družce. Foto štwórteje pohladnicy, jednotliweje holcy w drjewjanskej družčej drasće nasta hižo w přihotach na knihu »Drastwa Połobskich Słowjanow w Hannoverskej« (LND 2006). Popisane su wšitke pohladnicy dwurěčnje drjewjansce a němsce. Wone pokročuja seriju prěnich štyrjoch dwurěčnych kartow z Wendlanda, kiž wuńdźechu w lěće 2018.

Za titel knigłow basnjow »Pyšpot procha« dostanjo nakładnistwo wóte mnjo prědnu chwalbu. Se wě: Tu ga by w prědnem rěźe zasłužyła basnikaŕka Jill-Francis Ketlicojc. Ga jadna se wó napismo jadneje z jeje basni.

Źilka Pyšpot procha ∙ In Sand und Wolken geschrieben, LND, 2023 Reprodukcija: redakcija SN

»Wšo trajo a zrownju zachada«, cytaŕ w njej zgóni (b. 18). To njejo rozmjej razka pśeliš nowe póznaśe. Ale młogemu rownikoju by tyło, gaby sebje to cesćej raz wuwědobnił. W casu dłujko, dłujko, dłujko pśed našym casom jo w kosmosu z njesměrneju, njepśedstajobneju mócu jadna supernowa twóriła ten gwězdny proch: elementy našogo swěta, z kótarychž smy teke my źinsa stwórjone ...

Njedawno so reporter »Rozblada« po syći šmjataše a namaka w mjezwočowej knize (facebook) třirěčny postrow. Fachowcy EURO-regiona jemu wjesele wujasnichu:

»Wjacerěčnosć ma přichod! Wulkomyslni smy tónkróć delnjoserbšćinu do našich dobrych skutkow zapřijeli. Jako připućowarjo do Łužicy počesćimy rěč indigeneho ludu Łužičanow. Chcychmy Serbow překwapić.«

Hodowne kule z mustrami serbskich jutrownych jejkow su hižo na předań. Reprodukcija: Werner Měškank

Nó, to je so jim poradźiło.

Na domoródnych ludowuměłskich wikach dźě předawaja so hižo hodowne kule z mustrami serbskich jutrownych jejkow.