Rozmołwa z fotografikarjom Jürgenom Maćijom składnostnje jeho 70. narodnin wo temach, kotrež jeho jako fotografa zajimuja, trajnych fotach a jeho skutkowanju jako wudawaćel.

Zwotkel přińdźe Waš zajim za fotografiju? Kak sće sej swoju prěnju kameru wobstarał?

Mój nan je za swójbu a za dia-přednoški wo łužiskich temach, kotrež je w Domowinskich skupinach a pola Uranije dźeržał, fotografował. To njeje mje tehdy tak jara zajimowało, tak zo móžu rjec, sym so hakle pozdźe na to dał. To bě za čas wukubłanja a wosebje za čas wójska, dokelž mějach tam móžnosć, z dwěmaj dobrymaj přećelomaj swobodny čas w laborje přebywać. Tak sym stupidnemu wšědnemu dnjej w kasernje wućeknył. Sym sej rjemjesło přiswojił, to je mi wjeselo wobradźiło. 1974 kupich sej prěnju kameru a potom poněčim wuhotowanje za labor a wuwiwach filmy doma w Lichanju w kuchni abo kupjeli.

Po wójsku započach w nazymje 1974 na inženjerskej šuli w Budyšinje studować. W poslednim semestrje bě praktikum w zawodźe předwidźany, w kotrymž mějach potom tež tři lěta dźěłać. Wupytał sym sej městno tak, zo mějach dobry zwisk do Budyšina a zo dóstach stwu jako bydlenčko za sebje. A dokelž wědźach, zo maja w Zhorjelcu aktiwny fotowy klub, sym so za tute město rozsudźił. Generelnje so mi městno technologi tak lubiło njeje, ale mějach po swjatoku a na kóncach tydźenjach chwile, móžach fotografować a sej w swojej stwě mały labor zarjadować. Potom so wuda, zo je mje Toni Bruk, kotryž běše w Domje za ludowe wuměłstwo přistajeny a za filmy a amatersku fotografiju zamołwity, jako naslědnika namjetował. Z pomocu Jana Kóska a mnohich listow a zapodaćow sym z industrije do kultury přišoł. To běše w septembrje 1979. V. festiwal serbskeje kultury steješe před durjemi, za kotryž mějachu so filmowe projekty a fotowa přehladka realizować. W mjezyčasu běch so woženił a so z nanom stał. A tak smy to zrjadowali, zo přińdźech do Budyšina a zo móžachmy jako swójba hromadźe być.

Wróćo zhladujo wšo hinak wupada. Wosobinske žiwjenje zakrywa towaršnostne podawki woneho časa. W najlěpšim kaž tež w najhóršim padźe woznamjenješe podawk nowy směr, cezuru swójskeho byća. Po »wichorojtej nazymje« lěta 1989 započa so lěto wulkich změnow: 1990. Po 30 lětach je načasu wróćo zhladować. Jan Wenzel, rodźeny 1972 w Budyšinje a tehdy abiturient na Rozšěrjenej wyšej šuli »Friedrich Schiller«, je so wonemu, tež za njeho wuznamnemu lětu přiwobroćił, hlada na nje a wuda knihu. Što praju knihu – wulke, tołste, njepraktiske, kaž łónco nowinow, krutych, kiž so rózno njesuwaja, nimale 600 stronow a 2,5 kilogramow ćežke, ničo za nócne blidko – dožiwjenje! Najlěpje wobstaraš sej hnydom čitanski pult k tomu a hižo podaš so na stawizniske slědźerske pućowanje po času.

Jan Wenzel: Das Jahr 1990 freilegen. Remontage der Zeit, Spector Books, Lipsk 2019, 592 str. z mnoho wobrazami, softcover, ISBN 978-3-95905-319-8, 36,00 € Reprodukcija: Jürgen Maćij (2)

Wjazba ma prědku cyłostronsku, wysokoformatowu čornoběłu fotografiju wo ludźoch na demonstraciji w Lipsku z dźěsćomaj, kotrejž nowy biksowy napoj Coca Cola woptawatej. Zadnju stronu wupjelnja foto w prěčnym formaće, na kotrymž samotny rentnar na njehotowy platowy twar suta. Pjeć centimetrow šěroki chribjet knihi skića městno za titul »Das Jahr 1990 freilegen«, serbsce snano »Lěto 1990 wuhrjebać«, a wjele dalšich informacijow. Na škitnej wobalce nad wjazbu storčitej prědku čornoběłej fotografiji ze zamyslenymi ludźimi a z rozborkanej dróhu w Lipsku na so. Zady je barbna dynamiska nócna scena z tołkacymi so ludźimi před filialu Němskeje banki w Berlinje při zawjedźenju zapadoněmskeje hriwny wotćišćana. Fota pokazuja na to, štož přińdźe. Nowe lěto je kaž njepopisane łopjeno – kniha zahaji so z prózdnej běłej stronu, naprawo pódla čorna z lětom 1990 w běłym, fachowc praji negatiwnym pismje. A hižo započnje so dźiwja jěchańca přez lěto z dwustronskim wobrazom wo silwestrje při Braniborskich wrotach w Berlinje. Mjeztym wobrazowy klasikar wot Maurica Weissa pokazuje, kak so ludźo wjesela a rozwólnje swjeća. A potom maja so wobrazy a teksty do spěcha. Za sobu slědujo chronologiju podawkow pjelnja strony nimale bjez kromow a pušća će na stronje 587 z knihi z nócnym čornoběłym wobrazom fragmenta Berlinskeje murje a ze słowami: »Před časami, prjedy, njedawno, wčera, dźensa, jutře, bórze, pozdźišo, ženje.« Lěto je nimo. Zbytk je přiwěšk, biografije fotografow, zapis žórłow, lisćina wužiwanych a citowanych publikacijow a podobne.