Pod kwaklu jedneje ideje

artikel pógódnośiś
(0 )
Mendel Osherowitch, How people live in Soviet Russia. Impressions from a journey, wud. Lubomyr Y. Luciuk, z jidišćiny přełožił Sharon Power, Holodomor: Occasional papers series # 3, The Kashtan Press 2020 Mendel Osherowitch, How people live in Soviet Russia. Impressions from a journey, wud. Lubomyr Y. Luciuk, z jidišćiny přełožił Sharon Power, Holodomor: Occasional papers series # 3, The Kashtan Press 2020

Žurnalist Mendel Ošerowič, po pochadźe ukrainski Žid z Trostjaneca na Ukrainje zapućowaše 1910 do Ameriki, hdźež wot 1914 w New Yorku za socialistisce wusměrjenu nowinu »Forverts – Jewish daily Forward«, kotraž wuńdźe w jidišćinje, pisaše. Politisce so jako socialist wuznawaše. Wot februara hač do měrca lěta 1932 wopyta Sowjetski zwjazk, mjez druhim swoju ukrainsku domiznu. Běše to runje wona doba, w kotrejž so hižo eksistowaca hłodowa kriza na hač do lěta 1933 trajacu hłodowu katastrofu rozšěri a do tak mjenowaneho holodomora přeńdźe, kotryž sej, tak so zdźěla trochuje, 13 % ludnosće jako wopor žadaše.1

<b>Mendel Osherowitch,</b> <i>How people live in Soviet Russia. Impressions from a journey</i>, wud. Lubomyr Y. Luciuk, z jidišćiny přełožił Sharon Power, Holodomor: Occasional papers series # 3, The Kashtan Press 2020
Mendel Osherowitch, How people live in Soviet Russia. Impressions from a journey, wud. Lubomyr Y. Luciuk, z jidišćiny přełožił Sharon Power, Holodomor: Occasional papers series # 3, The Kashtan Press 2020
Rezultat jeho zapiskow běše zwjazk »Vi Menshen Leben in Sovet Rusland: impressions from a journey«. Jako něhdyšemu domoródnemu, kotryž wobknježeše jidišćinu, ukrainšćinu a rušćinu, spožčichu so hinaše a bóle realistiske dohlady do žiwjenja w Sowjetskim zwjazku, přewažnje w Ukrainskej S. S. R. hač druhim wukrajnym žurnalistam. Spis Ošerowiča zestaja so ze zawodneho słowa a sćěhowacych 19 kapitlow, rjadowanych do wotrězkow. W přełožku poda wudawar Ljubomir Luciuk hišće zawod do tematiki knihi a krótki zapis wo awtorje. Wěnuje so tež prašenju, čehodla so Ošerowič ženje njeje wo přełožk tutoho teksta a dalšich z jidišćiny do jendźelšćiny prócował, hačkuli běše tež w amerisko-ukrainskich kruhach jako žurnalist znaty. Jězba Ošerowiča započina so w Moskwje a wjedźe jeho přez ródne město Trostjanec do Rostowa a Charkiwa, skónčnje do Odessy a Tulchyna. Při tym nazhoni nuzu jednorych ludźi, rozmołwja so w ćahach z wjesnjanami, přebywa jednu nóc na Charkiwskim dwórnišću, nazhoni nahlady oficěrow a nowych elitow, wobkedźbuje spad nabožneho žiwjenja židowskich krajanow, wopyta jako wukrajny žurnalist fabriku a hišće wjele wjace. W Moskwje zetka swojeho wo někotre lěta młódšeho bratra Buzia, kotryž jeho hač do Trostjaneca přewodźeše a kotrehož přisłušnosć k tajnej słužbje so za Ošerowiča w běhu jězby jako wužitna wopokaza. Druhi bratr je mjeztym tohorunja do knježaceje funkcije postupił, dušinje stwjerdnjeny a stražuje z brónju w domiznje nad wotedaćom zežiwidłow ze stron burow. Mjeztym zo chuduške žiwjenske poměry so hižo w Moskwje absurdne zdadźa, a to samo pola přistajenych knježerstwa a »lěpšich ludźi«, zhoni awtor tule k prěnjemu razej wo hłodowej katastrofje na Ukrainje. Spočatnje nochcyše to wěrić, dokelž drje běše Ukraina přeco »žitna komorka« Europy. Po wašnju wěcownje, ale nic distancowane wopisuje Ošerowič w sćěhowacych dźělach knihi přeco zaso zadwělowanje ludnosće a wšě móžne pospyty, tež hišće poslednje wobsydstwo předać, so do wjetšeho města předobyć a sej na někajke wašnje chlěb zasłužić. Bliscy a zdaleni znaći spytaja přez njeho přiwuznych w Americe dosćahnyć. Čitar wobkedźbuje z perspektiwy Ošerowiča přeco zaso so jewjace zjawy, kaž zo so jemu ze stron młodych funkcionarow a přeswědčenych komunistow praji, zo přesćahny Sowjetski zwjazk Ameriku (ergo Zjednoćene staty Ameriki) bórze hižo na wšěch móžnych polach industrije a infrastruktury, mjeztym zo we wokolinje ćěła slaknjenych konjow na polu leža. Zastupuja tež měnjenje, zo su wokomikne wopory trjeba, zo bychu lěpši přichod za přichodne generacije měli. Pod chudobu a hubjenym zastaranjom ćerpjacy ludźo jemu druhdy skradźu zwuraznichu, zo nazhonjeja žiwjenje jako grawoćiwe a zo za hołe sady a prózdne wuprajenja ćerpja. Zo su pod kwaklu rjaneje ideje. Tohorunja nazhoni samo pola loyalnych přiwisnikow knježerstwa wšudźomny strach před tajnej słužbu GPU a jeje surowosću, stajneho wobstražowanja a »dwujazyčnosće«. Při tym pak so tež njeboji polěpšenja a postupy přiznawać, wosebje zo je situacija Židow cyłkownje wěsćiša a zo so progromy, kaž na přikład w jeho ródnym měsće třinaće lět do jeho wopyta z wjacorymi stami woporami, wjace njejewja.2 Tohorunja jemu napadnje, zo so Židam kubłanje zmóžni a zo su wjele nawodnych pozicijow w kraju ze Židami wobsadźene. Wulki dźěl młódšich a najbóle wot komunistiskeje ideologije přeswědčenych funkcionarow, kotrychž Ošerowič zetka, su Židojo. Tež cyłkownje widźi, zo je so něhdy rozšěrjeny analfabetizm na kraju pomjeńšił. (Štož njepomha, hdyž so cyły kraj pod hłodom sypnje.) Po swójskim wuprajenju w zawodźe je so awtor wo objektiwnosć prócował.3 Kniha Ošerowiča je we wěstym zmysle tež reakcija na tehdomniše wozjewjenja a publikacije entuziastow Sowjetskeho zwjazka, kotřiž jako wukrajni žurnalisća husto jenož nazhonichu a widźachu, štož mějachu po woli knježerstwa widźeć a tež sami widźeć chcychu. Husto hdy so tući ludźo na pozdatne postupy na polu natwara ćežkeje industrije a wulkotwarnišćow koncentrowachu a tole z wěstej estetiku rysowachu. Tole měješe zjawnosć w zapadnych krajach wotpowědnje wobwliwować. Lěwicarske nowinarstwo zasadnje kritiske wopisowanje a realistiske rozprawy ze wšelkich dźělow Sowjetskeho zwjazka jako přehnawanja wotpokaza a je spyta wuwróćić, štož so runja spisam Ošerowiča stawaše. Ani w skupinje zamórskich Ukrainjanow njebě hłodowa katastrofa, pozdźiši holodomor, dosć znata. Jako powšitkownje jara kubłanemu a na ruskej kulturje, hudźbje a dźiwadle zajimowanemu čłowjekej běše Ošerowičej móžno, tež cyłkowny staw kulturneho žiwjenja posudźować abo situaciju městow kaž Odessy ze stawom do swojeho wupućowanja kritisce přirunować. Snano so wo dalše rozšěrjenje swojeje knihi njeprócowaše, dokelž so w mjezyčasu wo swojich swójbnych starosćeše. Jeho bratraj běštaj so zjawnje wot njeho distancowałoj. Najebać toho buštaj zajataj. Na kóncu knihi namakamy dźak, indeks, krótki zapisk wo awtorje a kartu Ukrainy w mjezywójnskej dobje. Fotografije a ilustracije pokazaja zdźěla swójbne portrety Ošerowiča a jeho přiwuznych. Sydom wobrazow, kotrež pokazaja sceny w zjawnosći (husto z ćěłami mortwych hłoda dla) z němskimi wopismami, su wzate z publikacije awstriskeho chemiskeho inženjera Alexander Wienerbergera.4 Znajomosć wo holodomorje abo znajmjeńša wo wulkej hłodowej nuzy na Ukrainje we wonym času je so w poslednich lětach w Němskej tež w popularnych medijach wo stawiznach Sowjetskeho zwjazka, postupa Stalina a podobnych rozšěriła. Wulka sylnosć Ošerowičowych zapiskow pak je, zo zdadźa so dźensa přez jeho direktny kontakt z ludźimi a dokelž je kraj a krajanow znał blisko a we wěstej měrje »žiwe«.

MĚRĆIN BRYCKA

Galerija

  • dalši wobraz (1): dalši wobraz (1)
  • dalši wobrazowy tekst (1):
  • strDocId: 14d1e9d4 83c8 400b 9283 22df4cf374c8
  • kId:
  • dalše nadpismo:
  • Sonderformat: Standard
Gelesen 1702 mal Letzte Änderung am sobota, 01 maj 2021 02:00