Jill-Francis Ketlicojc (Źilka)

redaktorka Nowego Casnika

Toś ten wołojany cas jo mě na škódu.

Słowa njamógu gójś, abo mógu?

Sebje z nimi gójś, to som wopytała.

Słowna źiwizna wšak jo mě wuplunuła.

Njejo mój swětašk dłymoki dosć

za taku bujnu bogatosć?

Naspjet palc do rany tłocym.

Powědam, powědam, pak nutśikownje mjelcym.

A ty? Maš ty słowa za mnjo, za naju,

ako z dłymi duše su?

Pšosym! Trjebam něnto wótere,

mócne, cele wósebne.

Daś mě do wutšoby trjefje,

daś mě wochłoźiju, daś mě góje.

    ŹILKA

Jazor di Garda tak bliski,

te góry dokoławokoło

tak rědne ak mólowane,

klima jo milny, dajo wino derje rosć.

How lažaś a wótpócywaś

by spódobne było,

gaby spanje njebyło nimjerne.

Teliko małych rowowych platkow,

płonych, pśizemskich kśicow,

pód niskim wrjosom,

kenž we žwałatej formaciji se rozpśestrějo.

Wjelicke mórjo rowow –

śiche mórjo dopomnjeśa a napominanja.

A we toś tom mórju

chrapka swójskeje familijoweje historije.

Což my namakajomy,

jo mě.

Na to mě,

kenž serbski póchad pśeraźijo,

swěśi słyńco Italskeje.

Młody muž, pśisamem hyšći gólc,

zakopany ze wšym swójim pśichodom,

z njeroźonymi źiśimi a źiśiźiśimi,

ze wšym, cogož jo se naźejał.

Mimo zmysła zgubjone žywjenje,

jadno wót teliko drugich.

Šyroke, zelene žwały wokoło nas.

Oktober – wrjos how wěcej njekwiśo.

Pśedstajam se purpurowe žwały.

Bratš mójeje starkeje tśeśego naroda,

kenž njejo se nigdy zas wrośił do Łužyce,

na domacnu žywnosć w Žylowje.

Twójo woblico znajom wót starego fota,

take rědne, pśijazne, młode woblico.

Twója prědna rěc jo była serbska,

sy wótrosł w tšašnem casu.

Do cogo sy wěrił? Co sy se žycył

Anika lubujo słynice. Jo junij, a słynice na grěźe starkeje Margity su zdrjałe. Rowno sejźi Anika srjejź teje grědy, chłošći tu jadnu a drugu słodku słynicu a wobglědujo insekty. Słyńco tak rědnje swěśi, a tak cowa Anika z wótwórjonyma wócyma.

Pón biju zwóny wejsneje cerkwje k dwanastej góźinje. Starka Margita jo groniła, až wobjed buźo wokoło jadnogo gótowy. Anice pśiźo myslicka, až njesmějo pśewjele słynicow chłošćiś, wacej njezmějo dosć apetita na wobjed. Weto wóna rada hyšći w słynicowej grěźe wóstanjo – to ga jo rědne městnaško za połdnjowe gnilenje. Jo, něnto jo połdnjo, dwanaste wótbiśe zwóna jo zazněło. A kaki zlěk! Naraz stoj cuze źowćo pśed Aniku! Źowćo w běłej sukni, z dłujkimi swětłymi włosami, z wjelikeju brylu pśed wócyma – a z małym, złotym serpom w ruce!

»Chto ty sy?«, woła Anika.

»Som połdnjowe źowćo – młodša pśiswójźbna pśezpołdnice«, wótegronijo ta cuza. »Njejsy ty słyšała, až dwanasta góźina jo biła? Něnto njesmějo nichten wěcej na roli abo na grěźe byś. Ja pak som śi załapiła na słynicowej grěźe – běda tebje!«, kśika to źowćo a grozy z małym serpom.

Anika wuwalujo wócy – skerjej na zaźiwany part, nic na bójazny part. »Jo, ja som na grěźe«, groni Anika. »Ale ja ga njeźěłam. A mam kłobyk na se pśeśiwo słyńcoju. Njerozmějom, cogodla se tak góriš, połdnjowe źowćo.«

Šwarkajucy naglěd

Literarne teksty k twórbam Jana Buka

how šwarkaju barwy

how šwarkatej naźeja a póžedanje

pśichod a wótgłos zachadnosći

160 tonow brunice

šwarkaju njewiźone

naša energija

dawny wuglowy proch, něnt jasna wóda

pśidobytk, pśiwabjecy brjog, kamjenjate

abo wódnite póžedanje

mójej wócy cotej

źaržaś ten brjog

njewuglěda tak, až sam co wóstaś

kamjenje se rozběgnu, njamógu

swóje barwy źaržaś

te barwy šwarkaju

z fryšneju wódu, ako pśitšurajo

z Carnego Halštera

te kamjenje šwarkaju

jano njebjo se zda kšute

horicont jo śichy

abo wšykno tori?

wšykno co se rozběgnuś?

ten naglěd ga

jo rědny

 

našo wjelike wódychanišćo

za něnto a za

šwarkajucy pśichod

pśi wědobnosći kamjenjow

a z wótegronom wódy

a ja mam pšašanja

naźeje kśě zběžaś, něco

kšutego twóriś

krajina pó wudobywanju

brunice – raz UNESCO-swětowe derbstwo?

derbstwo ma

gódnotu, ma se

zdźaržaś, dej wjele

wulicowaś – w kótarej rěcy? –

dej wužytne byś

dej pokazaś do

pśichoda, teke do zachadnosći

pśi wědobnosći kamjenjow

a z wótegronom wódy

a mysli rozběgnu

bźez brjoga

Z mecha rosćo twójo woblico

Twójo žywjeńko

sejźi dłymoko

 

Pawki hajckaju twóje mysli

Casy samo myški

How jo swětašk mjerwjenja

a rypnjenja

a pyskanja

a lěbda sy ty cypała

 

Z mecha rosćo twójo woblico

Twójo wuměłstwo

cele śiche jo

 

Słyńcne pšugi tyju

Chrapki dešća ryju

źěrki do tebje

ale njemóle

zajtšna rosa

comne słowa

połnje je

 

Z mecha rosćo twójo woblico

A wjele paprośi jo wokoło

a to jo wšo

ŹILKA

wijata rostlina

wokoło mójogo spomnjeśa

how rosćo rědne zabyśe

późiwabnje kwiśece

žnějom wóne kwiśonki

łdzycki su to, basnicki

ale mimo wótgłosa

stawnje pśiběra ta tužyca

nima mysl nocy

mócnje na mnjo tłocy

za co zewšym něco twórim?

spice wogawy jan mólim

něco wopak gótujom

pśemało se procujom

z kwiśonkami cas jan pśebrojm

lěpjej, gaž do płodow zakłojm!

wótcakaś ja dejała drje zawěsće

nejwěcej rozrywajuce zacuśe

we źiwej wutšobje a pśekornej wóli

– te žni zdrjałeje bóli!

   ŹILKA

kótara warstwa mójogo wobraza

jo gótowa, jo dopołna?

póglědnjenje njedobywa se

pśez dłymi studnje, wóneje

nimeje studnje znamjenjow

bźez dna, bźez źaržawow

zacuwam proznosć, dal a dłym

w graśu z rědnym a tym žadliwym,

źož jo městno, kenž jo njeměstno,

zwenka casa, źož drje něco jo,

což łaka, grozy, póžera

słowa, crjowa, njesłowa

warstwy wobraza su zmjerwjone

wóznam něźi zwenka chowa se,

lěbda pśistupny dla sprošenja,

kenž se skšajźu rozwija

weto pišom, stajam znamjenja,

ak som w mjazybyśu pócrěła

ŹILKA