Štó je docyła pisał stawizny Serbow w NDRskim času? Tute prašenje je wuchadźišćo za mały biogram wo stawiznarju Instituta za serbski ludospyt Klaus Jürgen Schiller (1935–1986). Wón je jedyn wot dweju awtorow štwórteho zwjazka »Stawiznow Serbow« z titulom »Wot 1945 hač do přitomnosće«, wobjednawši dobu mjez 1945 a 1977 (Budyšin 1979). Hačrunjež wusměri so kritika na serbskim stawiznopisu wosebje na tutón zwjazk, wostanje wosobina awtora za dźensnišu srjedźnu a młódšu generaciju stawiznisce zajimowanych Serbow skerje njeznata. Toho so njedźiwamy: Schillerowe historiografiske twórby wotbłyšćuja w njesměrnje wysokej měrje legitimatorisku funkciju za politiku NDR a so tohodla dźensa wjace njerecipuja. Nimo toho zemrě hižo před zwrěšćenjom tutoho systema w srěnej starobje. Přiwšěm pak je jeho žiwjenjoběh zajimawy. Wšako bě runje wón (zhromadnje z Manfredom Thiemannom) po słowach zawoda do našeho małeho rjada k nimale pozabytej róčnicy dokónčenja »štyrjoch zwjazkow« zamołwity za »socialistiski happyend« serbskich stawiznow.1 Jeho biografija pokazuje někotre zajimawe zjawy wědomostneho a towaršnostneho swěta w serbskej Łužicy za čas NDR.

Hižo z lěta 2013 njeje so wjace w Rozhledźe rubrika »Dary do SKA« wozjewiła. Tehdom z wosobinskich přičin wobdźěłarki přetorhnjenu tradiciju zaso wožiwić, zdaše so mi być přećežko; radšo ničo činić hač něšto wopačne, to rěka někoho ze swojim darom zabyć. Šefredaktorka je mje pak wjacore razy narěčała a sej přała, zaso přehlad wo darach wozjewić. Njemóžu pak komdźenje zašłych lět z jednym razom nadźěłać. Tuž chcu so hižo zwoprědka zamołwić pola wšitkich, kotrychž tónraz njenaspomnju, a zo za lěto 2018 jenož wuběr darow poskiću. Někotre jednotliwe, tu njenaspomnjene doku­menty su so mjeztym hižo wobstejacym wobstatkam přirjadowali.

Jeli sym so, njehladajo na wšěch njedostatkow, zaso za wozjewjenje rozsudźiła, potom sprěnja dla dokumentariskeje hódnoty, kotruž ma wotpo­wědna rubrika hižo w Časopisu Maćicy Serbskeje a pozdźišo w Rozhledźe a zdruha jako zjawny dźak wšitkim, kiž ze swojim darom k tomu přino­šuja, dźěl serbskeje kultury wobchować a zajimcam spřistupnić.

1.500 originalnych (rukopisnych) notowych łopjenow z wuměłskeje dźěławosće Serbskeho ludoweho ansambla, Domu za serbske ludowe wuměłstwa a Serbskeje filmoweje skupiny (Tutón wobšěrny wobstatk je Hanka Smolic, absolwentka Wysokeje šule za hudźbu w Lipsku, do archiwneho kataloga zapi­sała.)