Madlena Norberg

wědomnostnaUUVVsobuźěłaśerka chóśebuskego wótźělenjaUUVVrěcnego centruma Witaj

Južo w januarje togo lěta jo mě dojśpiła tužna powěsć wó smjerśi japańskeje slawistki a dobreje pśijaśelki prof. dr. Keiko Mitani. Keiko Mitani njejo jano była pśijaśelka, ale teke procowaŕka za serbstwo. Južo w lěśe 1986 som ju póznała na mjazynarodnem ferialnem kursu słowjeńšćiny w Ljubljanje. A z togo casa smej byłej wusko zwězanej. Na swójich slěźeńskich drogowanjach do Europy jo była Keiko pśecej mój gósć a ja som teke měła tu wósebnu cesć, jej woglědaś w Japańskej na Tokio uniwersiśe a tam se wobźěliś na jadnom slawistiskem sympoziumje a teke pódawaś mały rěcny kurs dolnoserbšćiny za jeje studentow. A njejsom se mało źiwała, až pilne japańske studenty su mógali serbski rozměś, cytaś a zdźěla powědaś. To jo jim teke dr. Keiko Mitani do wutšoby połožyła.

Prof. dr. Keiko Mitani (1957–2022) Foto: Madlena Norberg

Dr. Mitani jo była pśipóznata slawistka w Japańskej a jo sobu nawjedowała slěźenje z wusměrjenim na rusku rěc a rěcy srjejźneje a pódzajtšneje Europy. Jeje wósobinske śěžyšćo jo była chorwatšćina, kótaruž bě- šo na uniwersiśe w Zagrebje w lětoma 1986–1988 studěrowała. Krotko za tym jo promowěrowała wó aspektowem systemje w chorwatšćinje. Pówołańske žywjenje jo zachopiła ako docentka na uniwersitoma Tsukuba a pózdźej Kyoto. Na drugej jo se habilitěrowała z temu: »Studije k strukturje a funkciji nominalnych frazow w rušćinje«. W lěśe 2005 jo se jej pósćił titel profesor a wót lěta 2013 jo statkowała na uniwersiśe w Tokio na instituśe za slawistiku. W lěśe 2011 jo publicěrowała »Zawjeźenje do słowjańskich rěcow« – klasikaŕ w japańskej slawistice. Dr. Mitani jo se wušej togo we wšakich funkcijach zaběrała z rozšyrjenim wědy wó słowjańskich rěcach a kulturach w Japańskej a jo z lubosću a sćerpnosću młodu generaciju slawistow wuwucowała a pódpěrowała. Cas žywjenja jo źěłała na pólu slawistiki a linguistiki a jo se pśez swóje publikacije wudobyła pśipóznate městno w japańskej slawistice. Do stawiznow sorabistiki pak jo se wóna zapisała ze swójim w lěśe 2003 wózjawjonym »Górnoserbsko-japańskim słownikom«. Z nim jo dokumentěrowała swóje serbske znaśa a teke zajmy. Wóna pak njejo jano powědała górnoserbski, ale teke dolnoserbski!

Slědujuca lawdacija jo se źaržała pśi góźbje wótwórjenja wustajeńce »Woblica – Antlitze« z twóŕbami Lejny Theurichoweje, kótaraž jo była wiźeś do 8. julija w Serbskem domje w Chóśebuzu.

Lejna Theurichowa póchada z Górneje Łužyce a jo źinsa žywa w Drježdźanach. Póznała som ju wokoło lěta 2000 how w Serbskem domje ako sobuźěłaśeŕku Domowinskeje župy Dolna Łužyca. Pózdźej som zgóniła, až jo wóna była wuspěšna tekstilna wugótowaŕka – desinaterka w tegdy znatem chóśebuskem tekstilnem kombinaśe TKC. Tak som se wótergi pśedstajiła, až mam snaź sukno, kótarež jo wóna napórała, a to by zawěsće wjelgin rědne było…

Jo, desinatery su defini­tiwnje wuměłce. Ale wšykne njejsu rownocasnje mólarje. Ale ako mólaŕku zmakajomy Lejnu Theurichowu z jeje drugeju personalneju wustajeńcu w Serbskem domje. A ja mógu se hyšći derje dopomnjeś na prědnu. To su byli rowno take bejnje barwojte wobraze a serbske impresije.

Lejna jo južo w šuli zachopiła mólowaś. Jeje ceptaŕ jo był znaty, bóžko južo zamrěty serbski mólaŕ Jan Buk. Wón jo jej gronił: »To jo dobre, Lenka, ale to hyšći njedosega.« To jo se Lenka k wutšobje brała. Pówołański ako teke pó hobbyju. Lejnina pówołańska droga běšo teke z wuměłstwom zwězana, ale w drugem zmysle, w eksistencielnem. Mólowanje jo wóstało jeje hobby. Ale zawěsće su se z teje kombinacije póstajali synergijowe efekty.

(19.11.1933–18.2.2021)

Nekrolog pisaś za Pětša Janaša njejo pśeliš śěžko, jo jano notnje, jogo žywjeńske statki nalicyś, a južo su někotare boki połne. Staram se wó to, to nejwažnjejše wufiltrowaś.

Pětš Janaš jo se naroźił 1933 w Chóśebuzu, źiśecy cas jo był cas wójny a nan jo wóstał we njej. Wótrosł jo mały Pětš pla stareju starjejšeju maminego boka w srjejźnej Łužycy, w Hórnikecach, a lěśojski cas pśebywa pla stareju starjejšeju nanowego boka w Krosnje nad Odru. Pó naraźenju tamnego fararja Zyguša slědujo wucba na Serbskem gymnaziumje w Budyšynje, což wóznamjenijo nawuknjenje górnoserbskeje rěcy a prědne zmakanje z Fridom Mětškom, direktorom gymnaziuma, kenž jo dejał hyšći měś wjeliki wliw na žywjeńske rozsudy Pětša Janaša. Rownocasnje jogo wuwucujotej Michał Nawka a Jurij Wjela, pśisłušnika serbskeje inteligence stareje šule, což wopśimjejo kubłanje k serbskemu patriotizmoju! Teke I. serbska kulturna brigada, źož jo grał trompetu, jo lubosć k serbstwu zmócniła. Tak rosćo młody Janaš ako wótnabocnik nutś do serbskego žywjenja.

Pó naraźenju Mětška pódajo se na studij do Lipska, a to nic sorabistiki, ale germanistiki. Mětšk běšo měnjenja, až w sorabistice dajo pśemało literarnych wědomnostnikow. Janaš jo był pósłušny, jo ga literaturu a lyriku južo wót źiśetstwa lubował. Za pózdźejše zaběranje ze serbskeju literaturu jo było toś to zakładne wukubłanje wjelgin wužytne.