▶ Iniciatiwa Lusatia Glow předstajena
W Brüsselu bu 8. februara wot Serbskeho sejma a Brüsselskeje załožby Slavonic Europe nadźěłana iniciatiwa zaeuropsku integraciju Lusatia Glow předstajena, kotraž ma europske regionalne kultury jako zwjazowacy element mjez čłonskimi statami EU zesylnić a k tomu přinošować, konfrontatiwne nacionalistiske politiske koncepty přewinyć, kotrež integritu europskeje unije wohrožuja. Iniciatorjo projekta w třikrajowym regionje mjez Pólskej, Čěskej a Němskej chcedźa mjez druhim Łužiski hospodarski a medijowy centrum kaž tež telewizijny sćelak Lusatian Arte załožić.
▶ Zmakanje Kolektiwa Wakuum
19. a 20. februara su se cłonki chóśebuskego Kolektiwa Wakuum, projekta za serbsku kulturu a wuměłstwo, zmakali a se rozgranjali ze zastupnikami wšakich młodych serbskich iniciatiwow. Głowny cil zmakanja běšo załoženje noweje seśi alternatiwnych serbskich projektow, kótaraž ma wólažcyś kooperaciju mjazy projektami w Górnej a Dolnej Łužycy a zmócniś młodu kulturu w serbskem kontekśe.
▶ Widejo popoweje opery
Serbska popowa opera »Carpe noctem – Njeskónčna nóc« předleži mjeztym jako widejo. Operu a jednotliwe hudźbne wideja je skupina Trio a kumple na swojim YouTube-kanalu wozjewiła.
Kjarliže su śišćane paralelnje w šwabachskem a łatyńskem pismje a z notami wugótowane. Spiwaŕske wobogaśiju wušej togo gódowne spiwanja, liturgija a psalmy w dolnoserbskej rěcy ako teke slěpjańske kjarliže. Pśidane su nastawk k historiji serbskich spiwaŕskich w Dolnej Łužycy z jich chronologiskim pśeglědom a biografije serbskich kjarližarjow a komponistow.
Njedźelu, dnja 6. měrca 2022, wotmě so Dźeń archiwow w Serbskim instituće. Mnóstwo wopytowarjow njebě cyle tak wysoke kaž posledni raz w lěće 2020, jako přichwata 50 wosobow, ale tež tutón króć bě w běhu zarjadowanja 30 ludźi přišło.
Zwjeselace bě, zo informowachu so runja poslednjemu razej tež někotři němscy wopytowarjo wo dźěławosći Serbskeho kulturneho archiwa a Serbskeje centralneje biblioteki, wosebje při prěnim programowym dypku, hdźež předstaji wotrjadnik Wito Bejmak wšelake digitalizaciske projekty a poskitki. Wón rozłoži w zwisku z DFG-projektom digitalizowanja zawostajenstwa Bogumiła Šwjele wšelake techniske móžnosće, na přikład trenowanje programow, zo bychu rukopisy spóznawali a je tranksribowali.
Dalši programowy poskitk bě předstajenje Serbskeje centralneje biblioteki a Serbskeho kulturneho archiwa. Při tym zmóžni so dźělej wopytowarstwa dohlad do magacinowych rumnosćow.
Wito Bejmak pokazowaše přitomnym, kak zamóže kompjuterowy program historiske rukopisy spóznawać. Foto: Maćij BulankProgram zakónči so lětsa zaso z filmowej zajimawostku, mjenujcy z 25 mjeńšin dołhim filmom »Pjeć wobrazow (nje)wšědneho dźiwadła« režisera Olafa Rosenberga. Je to kónčne dźěło něhdyšeje Wysokeje šule za film a telewiziju NDR w Podstupimje-Babelsbergu z lěta 1976. Njeboh dr. Toni Bruk měješe při tym poradźowansku funkciju. Dokumentaciski film pokaza we hłownym wustup Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła w Konjecach pola Kulowa a dalše sceny w Njebjelčicach a Sernjanach wo swjedźenju 30-lětneho wobstaća tamnišeje lajskeje dźiwadłoweje skupiny. Při tajkich zarjadowanjach so přeco trochu nadźijamy, zo so z publikuma časowy swědk přizjewi, kotryž bě při filmje sobu skutkował. Tónraz so nadźija spjelni, něhdyša zhotowjerka maskow Budyskeho dźiwadła so spózna.
FOTO NA 2. STRONJE WOBALKI:
Miroslaw Nowotny – Bosćij (Jurij Šiman) a Hanka (Julia Klingnerec) składnostnje prapremjery hry »Šěrcec Hanka« (hlej str. 17)▶ »Klinkotata lipka« w Zagrebje wušła
W nakładnistwje »Srednja Europa« w Zagrebje je kónc lěta 2021 wušła bajkowa kniha »Raspjevana lipa. Bajki zapadnih Slavena« w přełožku Adama a Damira Agičića. Wobšěrnu bajkowu knihu zapadnych Słowjanow pod titulom »Klinkotata lipka« kaž tež w němskim přełožku »Die gläserne Linde« bě Pawoł Nedo w lěće 1972 w Ludowym nakładnistwje Domowina wudał. W Praze su bajki čěsce wušli a w Bratislavje słowaksce. Nětko předleži wudaće w dalšej rěči, a to w chorwatšćinje.
▶ Nowa wjednica muzeja
Annemarie Zieglerowa z Derbna jo wót decembra 2021 nowa wjednica Dolnołužyskego gólnego muzeja w Grodku. Wóna jo studěrowała germanistiku a stawizny a ako ceptaŕka na Ewangelskej zakładnej šuli we Wjelikem Kólsku źěłała.
▶ Nowaj titulej hudźbneho nakładnistwa Lumir
W lěće 2021 je Budyske hudźbne nakładnistwo Lumir dalšej wulkej a wažnej twórbje serbskeho hudźbneho kulturneho herbstwa wudało a nakładowało. Je to sprěnja »Syrotka – Dramatiska scena za sola, chór a sinfoniski orchester« Bjarnata Krawca, kotrehož wudaće je Załožba za serbski lud podpěrała. Dalše dźěło je »Gebet der Kinder zu ihrem ewigen Vater« Korle Awgusta Kocora. Wobě dźěle wobsahujetej kóžde přez 300 taktow hudźby. »Syrotka« Krawca nasta zawěsće přez zaćišć, kotryž wubudźi twórba Kocora pod samsnym titulom. Krawc spyta tu dokumentować a zwoprawdźić swoje předstawy hudźbnodramatiskeho dźiwadła runje tak kaž moderne wašnje komponowanja. Kocorowa kompozicija nasta na słowa Lipšćanskeho basnika Augusta Mahlmanna (1771–1826.) Jeho tak mjenowany »Wótče naš« zhudźbništaj hižo Friedrich Heinrich Himmel (1810) a Louis Spohr (1829). Twórba za solo z přewodom klawěra namaka so w Kocorowym zawostajenstwje, njesignowana, bjez titula abo někajkimi hinašimi noticami a z tójšto korekturami. Cyle jasnje Kocorowy rukopis je skerje dźěłowa papjera, kompozicija je dokónčena, ale hišće z tójšto zmylkami. Wobě twórbje čakatej nětko na swoje hódne prapředstajenje.
Hižo tójšto lět slědźi Trudla Malinkowa za serbskimi pomnikami, je dokumentuje a so w pomnikowym wuběrku Maćicy Serbskeje wo jich zdźerženje stara. Rozmołwa z wědomostnicu wo swědkach serbskosće, pomnikoškiće a jeje nowej publikaciji »Sorbische Denkmale. Handbuch sorbischer Gedenk- und Erinnerungsstätten«.
Mjeztym zaběraće so hižo mnoho lět ze serbskimi pomnikami a docyła z materielnymi serbskimi powostankami. Zwotkel přińdźe Waš zajim za tematiku?Za tajke swědki serbskosće so hižo z młodych lět zajimuju. Běchmy jako swójba wjele po Łužicy po puću, a to w Serbach runje tak kaž zwonka nich. Hdźežkuli to tež bě, přeco mje při tym wosebje zajimowaše, što w jednotliwej kónčinje serbskeho nadeńdu. Serbskeho cila dla druhdy samo naš dowol planowachmy. Hižo 1985 přewjedźech pod třěchu serbskeje superintendentury naprašowanje po ewangelskich wosadach dwurěčneje Hornjeje Łužicy wo serbskim cyrkwinskim žiwjenju. Wažny dypk při tym bě prašenje za materielnymi swědkami serbskeje zašłosće, kaž napisami w cyrkwjach, na kěrchowach atd. W 1990tych lětach prócowachmy so we wobłuku Maćicy Serbskeje wo jednotliwe serbske pomniki a wo to, zo bychu so swědki serbskeje kultury a žiwjenskeho wašnja systematisce inwentarizowali. Wuslědk tutych prócowanjow bě w lěće 2000 zahajenje slědźerskeho projekta »Inwentar serbskich kulturnych pomnikow«, na kotrymž smědźach potom w podźělnym přistajenju a husto tež z hinašimi nadawkami zaběrana hač do 2020 dźěłać.
Jürgen Maćij – Na ćichim rjećazu swěčkow, kotryž je iniciatiwa »Budyšin w zhromadnosći« organizowała.
▶ Potomnicy serbskich wupućowarjow róčnicu swjećili
Njedźelu, 5. decembra 2021, swjećachu potomnicy serbskich wupućowarjow w texaskim Serbinje 150lětne wobstaće swojeje Pawołskeje cyrkwje, kotraž bu 15 lět po zapućowanju serbskeje wosady do Zjednoćenych statow Ameriki natwarjena. Wona bu na prěnjej adwentnej njedźeli 1871 wot fararja Jana Kiliana poswjećena. Hač do lěta 1920 je so w njej serbsce prědowało.
▶ Słowjenska online-antologija z hornjoserbskim tekstom
Pod titulom »Sodobna slovanska kratka zgodba« (Moderne słowjanske krótkopowědančko) je wušła w septembrje 2021 w słowjenskej rěči onlineowa antologija słowjanskeje prozy (https://doi.org/10.4312/JGAT7852). Wudawaćelka je dr. Lidija Rezočnik, docentka na Filozofiskej fakulće Uniwersity w Ljubljanje, wozjewiło je so 10 tekstow z 10 słowjanskich rěčow. Za nju wuzwolichu mjez druhim tež hornjoserbski tekst Lenki (Christiany Piniekoweje) »Anonsowy dźiw« z antologije »Cyblowe suknički« (LND 2008).
▶ Wucbny film něnto online
Wšakorake projekty na Serbskem instituśe su tuchylu zabrane z temu kulturne derbstwo. We nich wšyknych grajo transfer z wědomnosći do towarišnostneje a kulturnopolitiskeje prakse centralnu rolu. Ale co zapšawym groni serbske kulturne derbstwo? Wědomnostnice instituta su gromaźe z grafikarjom Stefanom Hanušom wuźěłali źaseśminutojski film »Co jo serbske kulturne derbstwo?«, kótaryž tu temu a jogo towarišnostnu a wědomnostnu relewancu šyrokemu publikumoju rozkładujo. Wón dajo pódłožk za zgromadne diskusije a pomoga, slěźaŕske projekty a analyze aktualnego stawa, ako su tuchylu we źěle, we jich konteksće pokazaś. Wideo stoj wužywarjam k lichej dispoziciji na youtube-kanalu Serbskego instituta. Produkciju filma jo spěchował zagronity za kulturu a medije pśi zwězkowem kněžaŕstwje, pódpěrało jo ju ministaŕstwo za wědomnosć, slěźenje a kulturu kraja Bramborska – w ramiku projekta na pólu strukturneje změny »Walorizacija imaterielnego kulturnego derbstwa w nimsko-słowjańskem konteksće«.
Rozmołwa z projektowym sobudźěłaćerjom Załožby za serbski lud a zamołwitym za medijowe zarjadnišćo Michałom Cyžom wo serbskorěčnych medijowych projektach, móžnosćach njekomercielneho serbskeho radija a wuwiću serbskeho medialneho swěta
W času pandemije su digitalne poskitki kaž streaming, natočenje kulturnych zarjadowanjow, ale tež Božich mšow přiběrali, wo čož so Wy powołansce a zawěsće tež čestnohamtsce staraće. Cyle sprawnje, kak wjele hodźinow tuchwilu wob dźeń dźěłaće?Słužbnje dźěłam něhdźe wosom hodźinow wob dźeń. Zbytk běži čestnohamtsce. Na př. nima cyrkej ničo z mojim dźěłom činić a nimo toho mam při tutym nadawku tež pomoc skawtow, kotřiž móža so tak sami wuspytać a nic jenož teoretisce zwučować.
Su so někotři ze skawtow pozdźišo tež powołansce do medijowych kolijow dóstali?Z kameramužom abo zwukowym technikarjom so hišće nichtó stał njeje, ale to tež njebě za čas SAEK cil našeho skutkowanja. Mi dźěše stajnje wo medijo-pedagogiske kompetency, zo nawuknu ludźo medije wužiwać, wšojedne za što. Jedyn je rysował, tamny je programěrował, třeći je wideja třihał a dalši je robotery programěrował. Smy wšo wuspytali a do šěrokosće šli. Hač wobdźělnicy to pozdźišo powołansce činja, jako hobby abo čestnohamtsce, njeje žanu rólu hrało. Woni mějachu k medijam kontakt a ja měnju, zo su z tym wěstu wćipnosć wuwili a strach zhubili z techniku wobchadźeć. Medijowych skawtow je sej poprawom wumysliła socialna pedagogowka Claudia Kilankec. Wona je wo tym čitała a namjetowała to tež činić. Cil medijowych skawtow na šulach po wšej Němskej běše poprawom jenož młodźinski škit, potajkim zo njesmě so mobbować, w interneće hudźba kradnyć a zo njesmědźa so bjez dowolnosće potrjechenych fota wozjewić. Smy tutón nadawk trochu šěršo interpretowali. Wothladajo wot prawniskich pozadkow chcychmy, zo nawuknu skawća z techniku wobchadźeć. A tak smy prosće wšo činili: Techniku při schadźowance natwarili, w cyrkwjach fotografowali, jako prózdninski poskitk hudźbu a filmy třihali abo onlinowy trening za čas korony přewjedli. To měješe temy přesahowace do wšěch směrow być, ale nic přehłuboko. Móžachu so wuspytać a pozdźišo specializować.