Dohlady do rěče Handrija Zejlerja

artikl hódnoćić
(0 )
Pokazka na štyrizwjazkoweje publikacije Handrija Zejlerja zhromadźene spisy, kotrež je Serbski institut loni w syći přistupnił Screenshot: Fabian Kaulfürst Pokazka na štyrizwjazkoweje publikacije Handrija Zejlerja zhromadźene spisy, kotrež je Serbski institut loni w syći přistupnił Screenshot: Fabian Kaulfürst

W diskusijach wo »rjanej«, »dobrej« abo »přikładnej« serbšćinje wotkazuje so rady na tworjenje Handrija Zejlerja (*1804, †1872). Jeho rěč předstaja so potom jako ideal, na kotrymž měli so při pisanju orientować. Bjezdwěla móhł sej kóždy z nas skibku z tykanca Zejlerjoweje rěče wotkrać. Njeje pak jasne, na čo so zapřijeće »rěč Zejlerja« poćahuje. Prawdźepodobnje pyta so wony ideal w jeho wuměłskich tekstach, wosebje w znatych spěwach a basnjach. Tutón přistup njeje njeproblematiski. Sprěnja njehodźa so kajkosće poetiskich tekstow na druhe žanry kaž na přikład publicistiku přenjesć. Zdruha nasta wulki dźěl Zejlerjowych tekstow hižo w prěnjej połojcy 19. lětstotka, tójšto jeho hrónčkow ma nimale dwěsćě lět na chribjeće. Bjez dźiwa tuž, zo namaka so w jeho twórbach cyły rjad zestarjenych abo mjeztym na kromje rěčneho systema stejacych słowow a formow. Wězo móhli dźensa tu a tam archaizm wožiwić, sej pozabyte zapřijeće zaso do pomjatka zwołać. Jako generelny princip wuwiwanja rěče pak móhło tajke postupowanje do slepeje hasy wjesć. Střeća ma drje kóždy z nas »swojeho Zejlerja« we hłowje, swójski wuběrk spěwow, basnjow a snano fabulow. Wona wosobinska zestajenka je wobwliwowana wot žórłow, přez kotrež smy je direktnje abo posrědnje zeznali: Zwjetša jedna so wo spěwniki abo wučbnicy. Kaž je Franc Šěn w mejskim čisle lońšeho Rozhlada na přikładźe serbskeje hymny pokazał, pak su so w tajkich publikacijach wozjewjene teksty zdźěla na wjacorych runinach, zdźěla we wjacorych etapach a ze wšelakimi intencijemi wot wudawaćelow změnili. Kajku rěč je Zejler porno tomu w swojej rěčnicy Kurzgefaßte Grammatik der Sorben-Wendiſchen Sprache nach dem Budiſſiner Dialekte (Budiſſin 1830, dale KG) wopisał a kodifikował, drje nimo něšto mało rěčespytnikow lědma štó woprawdźe wě. Tež wo jeho publicistiskej rěči – Zejler bě wot 1842 do 1848 zamołwity redaktor Tydżeńskeje Nowiny a wot 1844 do 1849 Misionskich Powěsćow – je pobrachowacych slědźenjow dla mało znate.

Galerija

Gelesen 764 mal Letzte Änderung am wutora, 28 februara 2023 23:59