Najnowša a we wjacorym zmysle hybridna – nic jenož serbska a němska – basniska zběrka Róže Domašcyneje wobsteji ze štyrjoch cyklusow. W prěnim předeklinuje so bliskosć k tekstej a k słowu. W druhim cyklusu steji pod titlom »Bězman blawka blisko« towaršnostna kritika w srjedźišću. W třećim, zaso w titulu »Tajka a wonajki« narěznjenym, wjerći so něštožkuli kołowokoło čłowjeskich a lubosćinskich poćahow, a w štwórtym dźe wo přirodu a wuměłstwo a tež wo jich płódnu wzajomnosć. Hižo moće, kotrejž wobrubitej tute štyri cyklusy – »Identita je dźělenje wot swěta«, kaž pisa čěski spisowaćel Petr Pazdera Payne, a »Woprawdźitosć je přeměnjenje, wobstajnosć je jebanstwo« (110) štož praješe Lao Tse – pokazatej na poetiku fluidneho, wjacewoznamowosće a opalizowanja.

Róža Domašcyna, W času zeza časa, Budyšin: LND 2019, 116 str.

Je bytostne ze słowa, kiž steji na spočatku, wurosć a z njeho něšto rozplesć. Je wažne, to najnuzniše wuchować a na swoju wušnosć wotklepać. Hižo tu pokazuje so rozdźěl mocy mjez »ja«, kiž pyta swoju identitu w rěči a w swěće, a »my«, kiž sej mysli, zo je sylniše, a rozkazuje. A tutón bój wo móc nas při čitanju tutych kedźbyhódnych cyklusow při kóždej kročeli přewodźuje. Metafry přirody, kiž su nimale do kóždeho teksta zatkane, su spočatnje skerje wjesne (sym z něhdyšich wjeskow přišła, 8). W škiće popow schadźeja złóžki, kiž po spodobanju zeschadźeja abo mutěruja, pokazowaki rozpaduja a w čerstwym sněhu a na běłym łopjenu so nowe puće wuteptuja, nastawa nowe basnistwo. To je alchemija basnicy. Přiroda jako zakład, přikład a wučbna mišterka na jednym a metamorfoza jako logos, jako tworjaca móc cyłeho uniwersuma na tamnym boku su zasadne principy tuteje poetiki a basniskeje filozofije.

Jěwa-Marja Čornakec: Łójerjo sonow, Budyšin: LND, 2018, 174 str., kruta wjazba, 978-3-7420-2464-0, 14,90 €, e-book: 978-3-7420-2510-4, 9,99 €Wjeselu so, zo předleži z knihu »Łójerjo sonow« Jěwy-Marje Čornakec serbski fantastiski roman, zrała proza z kopicu nastorkow k rozmyslowanju. Móžemy ju wobsahowje do třoch wulkich dźělow rozrjadować. W spočatnym zazběhu hač do strony 45 zeznajemy nimale wšitkich, zdźěla jenož šablonojće charakterizowanych młodostnych rjekow. Prěni je Janik, kotryž bydli pola maćerje a jeje noweho muža Kurta, a kotryž pyta swojeho zemrěteho nana, kiž so jemu w sonach jewi. Wón nochce so wočakowanjam Kurta a hospodarskim nuznosćam podrjadować a so z bankowym přistajenym stać. Dale Nina, kotraž přińdźe do dźesateho lětnika a ma so za přichodne powołanje rozsudźić, štož jej w jeje njewěstosći ćežko padnje. Wona měni, zo je přetołsta, hłupikojta, njedosahaca a zo njeje lubozna dosć. Je pak so do Romana zalubowała, kotryž leži runje přehnateho pića dla w komje a kotrehož chce wubudźić. Nina wadźi so ze swojej maćerju, Roman pak ze swojim nanom, bjezdźěłnym a agresiwnym alkoholikarjom. Rjany Roman je potajnostny, dobry sportowc a hraje přerady kompjuterowe hry. Potom je tu hišće Ria, nowa šulerka a Ninina susodka w rjadowni. Tež jeje swójba je skóncowana, bratr Lukaš je sej žiwjenje wzał, dokelž běštaj staršej pječa překrutej. Ria sama je hižo skrućena přez dožiwjenje na proze k smjerći a z toho časa ma jasne sony. Z tym je hižo koryfeja w kóždej ezoteriskej technice, wot kotrychž so w romanje ani jedna njewuwostaja. Nimo toho stej tu hišće žadławišej holcy Tanja a Franciska, prěnja je so tohorunja do Romana zahladała, mjeztym zo je Franciska z Normanom něšto započała. Jewitej so stajnje zhromadnje a stej runje tak kaž Nikolaj a Norman po charakteru słabšo woswětlenej a wostanjetej jako pomocny personal skerje šematiskej.

Druhi dźěl romana (strony 46 do 123) započina so po feće ze zaso wotućenym Romanom a kónči ze spočatkom wot Mastera wuwiteje kompjuteroweje hry. Ćěło dobyćerja budźe Master, wulkomišter kybernetiskeje čorneje magije, ze swojim wěčnym sćinowym žiwjenjom wobsadźić. A tak podadźa so Nikolaj, Nina a Janik na seminar wo technice jasneho sonjenja, kotryž nawjeduje Master. Njewočakowano dóstawaja woni magiski medikament Oneironauticum, kiž je pječa w testowej fazy, a přińdu tak do raja sonow. Jich astralne ćěło šeri dale po hajnkowni, w kotrymž so seminar wotměwa. Kedźbliwiša Nina, kiž dwěluje wote wšeho spočatka na dobrych wotpohladach Mastera, wozmje na zbožo jenož jednu tabletu, mjeztym zo so Nikolaj a Janik z cyłej dozu dopujetaj, zo byštaj tež prawje hłuboke dožiwjenje měłoj. Bohužel wot spočatka sem jako žadławc stilizowany Master (akronym mjena Markus Sterlinski) něšto wo symbolice ličby dwanaće bledźi a wo tym, zo je wšitko jenož són. Spěšnje zapřimnje Janik, zo je hajnkownja poprawom Čorny młyn a zo je Master poprawom ... Haj, štó? Cyle prawje! Čorny młynk. Janik rěka Janik Šajatović, ma módru krej Krabatec dynastije. Napjate kapitle sćěhuja. Namaka Janik swojeho nana? Budźe so wón z rukow Čorneho młynka wuswobodźić móc?