W lěśe 2000 zachopijo kóńc apryla solarny załožk na Kochojc domje w Žylowje źěłaś, wón sejźi na jich kšywje »kaž serbski plon«. A pśi tom gibjo se toś ta špatna wědobnosć z nadpisma, pótrjefjecy fakt, »až njejo dawno južo na ten part wuglowy koncern góriła«.

Ludowe nakładnistwo Domowina jo pód titelom »Gruben-Rand-Notizen« wudało, wóspjet kradu spódobnje wót Ise Bryccyneje wugótowany, nimskorěcny wuběrk zapisow z dnjownika a pśewažnje až dotychměst njewózjawjonych fragmentow proze Jurija Kocha z lět 1996–2006. Jo nastał wójowaŕski tekst se politiski stawnje jasnje pozicioněrujucego cłowjeka k nacasnym stawiznam dwójorěcneje Łužyce. Ned na zachopjeńku pomjenijo Koch w prědnem zapisku z apryla 1996 za swójo pśedewześe wjeliki pśikład: Victora Klemperera. Jo źe znate, až jo Nakładnistwo Aufbau za jogo dnjowniki epochy 1933–1945 wuzwóliło titel »Ja cu znaniś až do slědnego«, kótaryž jo źinsa źe južo pśisamem pśigrono. Wó take znankstwo Kochoju how źo, a wón jo rozmějo jasnje politiski. To njewóznamjenijo, až njenadejźoš na bokach knigłow teke zapiski wó žywjenju familije, kótarež se głownje wiju wokoło pówołańskeje a priwatneje žywjeńskeje drogi źiśi, a z dodankom wó naroźenju syna syna z lěta 2009 se knigły zakóńcyju. Pśewažujo pak politiski komentar, konsekwentnje pśednjasony z perspektiwy jadneje w a z NDR socializěrowaneje, kritiskeje pódzajtšnonimskeje lěwice, ku kótarejež drje nejwěcej eksponěrowanym serbskim zastupnikam źinsa 84lětny Jurij Koch licy.

Z mecha rosćo twójo woblico

Twójo žywjeńko

sejźi dłymoko

Pawki hajckaju twóje mysli

Casy samo myški

How jo swětašk mjerwjenja

a rypnjenja

a pyskanja

a lěbda sy ty cypała

Z mecha rosćo twójo woblico

Twójo wuměłstwo

cele śiche jo

Słyńcne pšugi tyju

Chrapki dešća ryju

źěrki do tebje

ale njemóle

zajtšna rosa

comne słowa

połnje je

Z mecha rosćo twójo woblico

A wjele paprośi jo wokoło

a to jo wšo

ŹILKA

»Domownja móžo byś wěcej nježli jano meštno«

Rozgrono z wuměłcowku a muzikaŕku Marion Kwicojc wó domowni, póchadu a móžnosćach we wuměłstwje se zwurazniś

Pópšawem cujom se na wobyma městnoma doma. Doma, to jo teke we Łužycy pla starjejšeju, rowno tak ako how w Lipsku. Njeby pak kśěła bydliś w Chóśebuzu, how w Lipsku se wěcej tšoj. How mam teke tśi muzikowe projekty z tudejšymi muzikarjami, źož irsku, šotisku, amerikańsku pśewažnje koncertantnu folkmuziku grajomy ze žeńskecym trio »Isle of Sounds«, rusku a serbsku rejowańsku muziku z trio »Kupazukow« a srjejźowěkowu rockowu muziku z band »Ohrenpeyn« na jawišćo spórajomy. W toś tom nastupanju w Błotach tak derje njewuglěda, rownož jo teke tam móžno, we wěstem ramiku muziku gótowaś. Tak som cesto we Łužycy, źož grajom teke solistiski na akordeonje a gitarje pśi cołnowanjach abo mjeńšych zarědowanjach. Pśi tom profitěrujom teke wót serbskich spiwow. Ja znajom pśisamem wšykne spiwy, kenž tam raźi spiwaju. Mimo togo som za Rěcny centrum Witaj pšawidłownje we Łužycy, aby na se wótměnjajucych městnach ze źiśimi muzikopedagogiski źěłała a gromaźe muzicěrowała.

»Mój swět we wobrazach« − něnto pśedlaže nowe dolnoserbske knigły za BOOKii-pisak z LND pó měritkach moderneje pedagogiki a modernych digitalnych standardach.

Njeźelske zajtšo

Pózlažka, skšajźicku pada sněg

na kšomje města

Šery dym padorowny

Škjarcanje srokow

z běłych bomowych wjeraškow

A wukśik karwony

Zdalone škrabanje

sněgowych suwakow

Škripanje pód pódašwju

pśechójźowarki w módrem płašću

Stopy za njeju

se błyšćece na słyńcu

kenž něnto se jawi

Skšajźicku

Njeźelu zajtša

INGRID HUSTETOWA

Rowno w adwenśe, w tom casu pśichoda, jo wujšła nowa zběrka źiśecych basnjow »Rybkow połne kupadło« Dorotheje Šołćineje. W njej dopokazujo górnoserbska basnikaŕka, až wobkněžy swójo rucnikaŕstwo samo w dolnoserbskej rěcy. Wšako se rym a rytmus z jeje pjera perfektnje makatej. Toś buźo źiśam wót 8 lět radosć, wó pócynkach a njepócynkach nejwšakorakšych ptaškow a žrackow cytaś abo słyšaś. Basni pśewóźuju serbsko-nimske rěcne pomocy na kuždem boce. W tych pśisamem 30 basnjach graju zwěrjeta tu głownu rolu, lěc pólewankowa kokoš, wobuzna wójca, hajtka Majka abo 27 pjerkatych towarišow w ptaškowem abejceju. Rowno tak šybałe su rymowane tšojeńka. Tak drogujo běły mjadwjedk Knut do Łužyce, pinguin póžeda za ptaškoweju swajźbu, psyck Sherry wumějo cirkusowe kumšty a njeplek Hano handa same njerodnistwa.

Wót załoženja spěchowańskego towaristwa stawiznow domownje »Stog« w lěśe 2004 słuša k tradiciji, až se prědny eksemplar lětnego domowniskego lětopisa »Stog« pśepódajo direktoroju bórkojskego amta. W lěśe 2020 jo Christoph Neumann, zastupujucy amtski direktor, rowno wuśišćany prědny eksemplar »Stoga« wót Ralfa Radochle, pśedsedarja spěchowań­skego towaristwa, kenž jo dla korony pśedpisany wótstawk doźaržał, dostał w listowej wobalce. Aplaws pśibytnych njejo mjenjej wutšobny był.

»Domowniski lětopis ›Stog‹ słuša mjaztym k fachowej literaturje za lěpše znaśe a cesćenje domowniskich stawiznow našo­go regiona«, jo gronił Chris­tof Neumann, kótaryž co se skóro sam ako awtor pokazaś. Z tysac wuśišćanymi eksemplarami jo »Stog« nejwuznamnjejšy kalender regiona Górne Błota. Ten nowy »Stog« 2021 jo 41 awtorow, mólarjow, basnikarjow a fotografow »nakładło«, gaby to pśirownowali ze składanim stogow.

12 kalenderowych łopjenow za lěto 2021 pśiwobrośujo se sta­wizniskim a aktualnym wětšnikam a wódnym młynam regiona z wjele stawizniskimi informacijami a detailami. Slědkoju móžo region ze stawiznisko-techniskeju wósebnosću słužyś. W Myšynje blisko Wětošowa źěła hyšći z »Paulicks Mühle« jadnučki wódny młyn w kraju Bramborska. K tomu pasujo ba­seń w dolnoserbskej rěcy »Źož se wjerśi« Jill-Francis Ketlicojc z Chóśebuza, kótaraž spódobnje tu głownu lětnu temu pódkłaźo.

Pśed krotkim jo Norbert Christoph Eckstein ze Schnaittacha w Bayerskej na woglěźe w Budyšynje był. Katrin Čornakec jo se ze za serbsku rěc se górjecym rozgranjała.

Dobry źeń! Mě se groni Norbert Christoph Eckstein. Bydlim něźi pěśnasćo lět w małej wjasce blisko Nürnberga a źěłam na wušem krajnem sudnistwje. Lěcrownož som se w Pólskej naroźił, lažy mója domownja wšak w měsće Regensburg, źož som swójo źiśetstwo a młoźinski cas pśežywił.

Haha! Něnto sćo tšochu spśegnawali, ale źěkuju se Wam za kompliment. W běgu žywjenja som młoge metody wopytał. Gramatiku dejm faktiski zaměrnje wuknuś, ale słowa mógu sebje nejlěpjej markowaś, gaž cytam kniglicki a casopise za źiśi. Z barwojtymi a wjasołymi wobrazkami mógu wjelgin spěšnje a efektiwnje asociacije twóriś. W rěcach som južo pśecej dobry był, som pak matematiski njewobdarjony. Licby a licenje su za mnjo pšawy horor! Matematiki dla njamam abituru. Som se pótakem rozsuźił za wukubłanje ako korespondent za engelšćinu a francojšćinu. Tegdy jo to za mnjo jadnučka alternatiwa była.

Jill-Francis Ketlicojc abo Źilka jo ta nejmłodša dolnoserbska spisowaśelka a casnikaŕka, znata južo cytajucym serbskich medijow a tejerownosći teke źiśam. Serbska princesna śmojteje romantiki, nutśi kótarejež hyšći jo wóstała góle a to góle póžeda za tšojeńkami!

Wóna jo z rodom wót Města, jo wótrosła w Žylowje a tencas bydli w Nowem Chmjelowje. W bachelorje jo Jill studowała sorabistiku na lipšćańskej uniwersiśe, ako master wóna jo studěrowała pśirownujucu literarnu wědomnosć a interdisciplinarne pólske studije w Halle nad Solawu. Jo južo pśed lětami a něnto zasej łoni se wobźělowała na literarnem wuběźowanju Ludowego nakładnistwa Domowina a Załožby za serbski lud, źož jo dobydnuła dwě 3. myśe ako basnikaŕka a awtorka krotkeje proze.

»Wuchack głupack a druge tšojeńka« su jeje prědne wózjawjone kniglicki, je jo Ludowe nakładnistwo Domowina lětosa wudało, ilustrěrował »Wuchacka« jo Thomas Binder. To su te prědne źiśece kniglicki w slědnych lětach, napisane w dolnoserbskej rěcy a nic pśestajone z drugich rěcow (jano tšojeńko »Kak jo kobołk swóju smjerźinu dostał« jo było pjerwjej w nimskej rěcy napisane, ale pótom awtorka jo sama napisała serbsku wersiju, wěcnje wobźěłanu a wudopołnjonu). Kniglicki se pórucuju za źiśi w starstwje wót wósymich lět, kuždy bok ma wukludny wobrazk a serbsko-nimski špikowański cedlik dołojce.