w zwisku z rasowymi slědźenjemi němskich wědomostnikow w lětach wot 1929 do 1938

W Rozhledźe z oktobra 2019 (str. 16–21) wozjewi so rozmołwa z dr. Friedrichom Pollackom, kotruž je wjedła Sara Mičkec, tehdyša šefredaktorka tohole časopisa. Rozmołwa poćahuje so na antropologiske (rasowědne) přepytowanja w Delnjej a Hornjej Łužicy, kotrež přewjedźechu němscy an­tro­pologojo a zastupnicy druhich wědomosćow w lětach wot 1929 do 1938. Nadpismo rozmołwy, poćahowace so na wědomostnu dokumentaciju, je ekspresiwne: »Hdyž tute dokumenty widźiš, će zyma woběhuje.«

Antropologam wšelakich krajow swěta, kotřiž zaběrachu so z rasowěd­nymi přepytowanjemi, dźěše hłownje wo čisto wědomostne dopóznaća, pokazowace na podobnosće a rozdźěle mjez wšelakimi rasami kaž tež jich změšenja w prehistoriskich procesach. Někotři slě­dźerjo spytachu (z rasowymi nahladami) přiwšěm dopokazać nadhódnotu běłeje rasy nad rasami Azije, Afriki, Awstralije a indianskeje ludnosće Južneje kaž tež Sewjerneje Ameriki. Mnohim němskim antropologam bě wažne, po­twjerdźić rasowe rozdźěle mjez Germanami a słowjanskimi ludami, a z tym tež Serbami. Jim njeńdźeše mjenujcy scyła wo wuslědźenje objektiwnych antro­pologiskich wosebitosćow, ale wo wužiwanje rozdźělow jako dopokaz rasoweje mjenjehódnoty Serbow. Z tymle přinoškom podam swoje nahlady k wobsahej rozmołwy z Pollackom. Sym sej pak toho wědomy, zo njemóžu wobeńć wěste zjednorjenja wobmjezowaneho předstajenja měnjenja wědomostnika dla.

Jaroměr Hendrich Imiš (1819–1897) a jeho »Der Panslawismus­, unter den sächsischen Wenden (...)« před pozadkom słowjanofilstwa 19. lětstotka1

Hodźijski farar Jaroměr Hendrich Imiš (1819–1897) je awtor derje přemysleneho pojednanja, w kotrymž chcyše němsku zjawnosć ze serbskim narodom zeznajomić.Wo započatkach wutworjenja wšosłowjanskeho wědomja hodźi so hižo wot druheje połojcy 9. lětstotka rěčeć, to rěka wot časa misionstwa Cyrila a Metoda, hdyž wuwichu so chětro žiwe kontakty mjez dźělom zapadnych a dźělom južnych Słowjanow. Pozdźišo formowaše wšosłowjanske začuće we wěstej měrje cyrkwinosłowjanšćina, kotrejež jednotliwe teritorialne wobwody dołho funkciju pisomneje rěče prawosławnych Słowjanow wobwliwowachu.

W mnoho srjedźowěkowskich chronikach stej etniska bliskosć Słowjanow a jich rěčna přiwuznosć naspomnjenej. W 16., 17. a 18. lětstotku zastupowachu w słowjanskim swěće spisowaćeljo, chronikarjo, historikarjo, słownikarjo a gramatikarjo ideju słowjanskeje zhromadnosće.