Walter Wenzel

mjenowědnik na wuměnku w Lipsku

Připućowacy Słowjenjo přińdźechu do njewobdźěłaneho, wot hoberskich pralěsow a bahnišćow pokryteho kraja. Něhdyše sydlenske rumy Germanow, kotřiž běchu hač na někotre wostatne skupiny hižo dawno wotpućowali, běchu so zaso do pusteho kraja z kerčinami a lěsami přeměnili. Prěnja a najwažniša kročel při wobsydlenju teritorija bě wuběr noweho sydlenskeho městna. Z dotalnych sydlerskostawizniskich přepytowanjow staroserbskeho rěčneho ruma – mjez Bobrom a Kwisu we wuchodźe a Solawu na zapadźe – wuchadźa, zo běchu za zasydlenje we wěstej kónčinje sćěhowace geografiske wobstejnosće bytostne wuměnjenja: Słowjenjo njesydlachu zwjetša na wysokosćach nad 300 metrow, na pódach pod hódnotu 50 dypkow na skali wot 1 do 100, při přerěznej lětnej temperaturje pod 8 °C, při spadkowym wobjimje pod 600 mm wob lěto. Twjerde, kamjenjate a jenož ćežko wobdźěłajomne pódy woni wobeńdźechu. Wěste wotchilenja do plusa abo minusa běchu móžne. Wjeski załožichu při mjeńšich a wjetšich běžitych abo stejacych wodźiznach a w škitanych połoženjach.

Z připućowanjom započa so za Słowjanow jako rólnikarjow a plahowarjow skotu agrikulturne wotkrywanje kraja, wutworjenje materielnych zakładow za zežiwjenje, załožowanje sydlišćow, natwar prěnich bydlišćow, trjebjenje pralěsow. Z tym zahaji so tež rěčne wopisowanje ležownosćow, jich geografiskich wosebitosćow, jich wodźiznow, horow, lěsow ze swojim rozdźělnym štomowym wobrostom, nowonastawacych sydlišćow, potajkim wšeho toho, štož bě za žiwjenje a přežiwjenje w nowej wokolinje bytostne. Hakle tute we wulkim stilu přewjedźene pomjenowanje wažnych objektow garantowaše orientaciju w dotal njeznatych teritorijach. Tajkule akciju směmy za tehdomniši čas jako hoberski rěčno-kulturelny wukon hódnoćić. Wona budźe w tutym přinošku w srjedźišću stać, mjeztym zo změje jedna z přichodnych studijow za předmjet wutrjebjenje lěsa jako bytostne wuměnjenje za wužiwanje kraja.