Literarna kritikarka Marja Młynkowa

artikl hódnoćić
(0 )
Marja Młynkowa (1934–1971)   Foto: archiw LND Marja Młynkowa (1934–1971) Foto: archiw LND

Wjetšina čitarstwa znaje Marju Młynkowu (1934–1971), kotraž je před połsta lětami zemrěła, předewšěm jako prozaistku zběrkow kaž »Dny w dalinje« (1967) abo »Za płotom« (1977). Wona pak je tež serbsku literarnu kritiku na nowy schodźenk pozběhnyła. Franc Šěn je so w dosłowje druheho zwjazka Zhromadźenych spisow Marje Młynkoweje w lěće 1994 tež z jeje skutkowanjom jako literarna kritikarka rozestajił. Wurězk tule podamy:

Kritisku literarnu debatu je Marja Młynkowa sama wjacore lěta sobu postajowała. Wot spočatka lěta 1961 recensowaše wona z wobdźiwajomnej konsekwencu prawidłownje nimale wšě nowowudaća hornjoserbskeje prozy. Přeco hišće swojemu pedagogiskemu započatkej zawjazana pisaše najprjedy jenož do časopisa Serbska šula. Jeje prěnje kritiki běchu móhłrjec analytiska pomoc za wučerjow a pokazki za wužiće wobjednanych knihow w šulskej wučbje. Wotpowědujo tehdyšemu ideologiskemu zwužiwanju literatury w šuli wobchadźa tež wona spočatnje z wuměłskim słowom kaž z ilustraciju historiskich a aktualnych towaršnostnych podawkow, problemow, zjawow a procesow. Njehladajo na to rozeznawaja so hižo jeje prěnje recensije napadnje wot dotalneje literarnokritiskeje praksy, kiž wšitko serbsce pisane chwalobnje witaše. Ze swojim swědomitym a kritiskim wobjednanjom literarnowědnych prašenjow pokazowaše chětro strózbje na poradźene a na po jeje měritkach słabe stronki nowinkow serbskeje prozy, je měrjo na dotal docpětym a na přikładach z druhich literaturow. Serbscy spisowaćeljo pak njemějachu jeje ćichi hłós hišće kedźbu; wučerka a spisowaćelka Marja Kubašec skoržeše na 11. zeńdźenju Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny znowa, zo nimamy serbsku literarnu kritiku. To bě w septembrje lěta 1963. Marja Młynkowa, kiž bě z dopisanjom wobšěrneju powědančkow mjeztym wažne nazhonjenja w spisowaćelenju nazběrała, reagowaše na tajku ignorancu z wěcownym, ale zdobom sebjewědomje-energiskim přinoškom »Wo wužitku literarneje kritiki za wuwiće serbskeje literatury přitomnosće« na awtorskim schadźowanju serbskeho nakładnistwa. Wuchadźejo z trochu přeabsolutnje zrozumjeneje predestinowanosće spisowaćela za wědomostnje fundowanu literarnu kritiku chcyše rozputać »hibanje literarneho analyzowanja našich dotalnych knihow«: »Literarna kritika z wjacorych pjerow, njebojazna a sprawna we wotkrywanju sylnosćow a słabosćow, kotraž ma zdobom podźěl na přemyslowanju awtora, wučisći atmosferu, wukristalizuje jadrowe problemy, pozitiwne a negatiwne strony noweho dźěła, wona twori sobu objektiwne měnjenje wo towaršnosći a wuměłskej hódnoće knihi.« Swoju rěč, złožowacu so na »hišće na započatku wuwića« stejacu marxistisku literarnu wědomosć, zakónči z citatom wo imaginarnym we wuměłstwje z knihi »Von der Notwendigkeit der Kunst« awstriskeho spisaćela a politikarja Ernsta Fischera, wažneho rozmołwneho partnera kritiskeje čěskeje inteligency w 1960tych lětach. W Serbach bě z Fischerom lěto prjedy argumentował Jan Rawp w swojim pledoajeju za profesionalnu serbsku wuměłsku kulturu »Wo problematice serbskeho kulturneho wuwića«. Młynkoweje pospyt, »budźić zjawne literarne žiwjenje«, bě – móže być – jenička reakcija na Rawpowe rozpominanja wo dialektice kulturneho wuwića: »Mjez konkretnym spisowaćelowym dźěłom a kritikarjowej analyzu wobsteji dialektiski poměr wotwisnosće. Bjez woprawdźiteje eksaktneje analyzy spisowaćeloweho dźěła njebudźe kontinuowaceho wuwića literatury. Tohodla dźě njeje njeznaty w Serbach tamny njespokojacy zaćišć, zo tón abo tamny spisowaćel na blaku tepta, zo so prawje njewuwiwa k přeco wyšim wukonam. Runje w nětčišim stadiju literarneho wuwića, hdyž je telko młodych, kiž su startowali abo hišće chcedźa startować, je trjeba literarneje kritiki.« a »Kritika a sebjekritika stej wobstatk w produkciji, stej motor we wuwiću cyłeje towaršnosće ...«

Galerija

  • dalši wobraz (1): dalši wobraz (1)
  • dalši wobrazowy tekst (1):
  • strDocId: a3abef96 201d 4e93 82e6 40dfaacdc558
  • kId:
  • headliner:
  • Sonderformat: Standard
Gelesen 1413 mal Letzte Änderung am póndźela, 01 februara 2021 08:14