▶ Awtorske myto za politologa Rémija

Carbonneauwa

J. Rémi Carbonneau, politolog na Serbskem instituśe, jo w septemberje wót kanadiskeje institucije Social Science and Humanities Research Council (SSHRC) dostał awtorske myto za wědomnostne wózjawjenja. Z mytom jo zwězana financielna pódpěra za wudaśe jogo disertacije »Minderheitensprachen in föderalen Systemen«. Federalna institucija SSHRC spěchujo slěźenje a wucenje na pólu duchnych a socialnych wědomnosćow w Kanaźe.

Ta śišćana publikacija wujźo nejskerjej w aprylu 2023

w nakładnistwje Presses de l’Université du Québec we rědu politeia.

▶ Bernd Pittkunings Myto Miny Witkojc dostał

Pětk, 8. decembra, jo se pócesćił pěsnjaŕ, basnikaŕ a kabaretist Bernd Pittkunings

z Chóśebuza z Mytom Miny Witkojc. Pśepódał jo myto krajny zagronity za nastupnosći Serbow kraja Bramborska, statny sekretaŕ za wědomnosć a kulturu Tobias Dünow. Jo to nejwuše wuznamjenjenje kraja Bramborska za procowanja wó dolnoserbsku rěc. Swětosne zarědowanje, muzikaliski wobrubjone pśez žeńskecy Błośański chor Lubin, jo było we woponowem zalu lubinskego groda.

»Tu mataj přeprošeni za wotewrjenje wustajeńcy. Ekstra za waju.«

»Što wustajeja? Swinje? Konje? Nukle?«

»Papa, prošu, njeměj so kaž někajki bur.«

»Ale Weronika, papa a ja smój přeco buraj byłoj. Njehańbujemoj so, zo smój buraj.«

»To njejsym měniła. Je to wuměłska wustajeńca. Molerstwo. W galeriji, w kotrejž wot njedawna dźěłam.«

»Ach, wuměłstwo! Galerija! My njejsmy hłupi, Weronika! Mama a ja hižo dawno wěmoj, zo je wuměłstwo doskónčnje mortwe. Wotbyte do wšeje wěčnosće. Što ma nam wuměłstwo hišće rjec? Dźensa móže kóždy roboter lěpje rysować hač čłowjek. Samo wopicy hižo moluja. Drje bjez zmysła, ale to tehdy tež žanu wulku rólu hrało njeje. Jako je wuměłstwo hišće něšto woznamjenjało.«

»Handrijo, njejsym scyła wědźała, zo je wuměłstwo wotemrěło. Hdy da to bě? Je wo tym něšto w nowinje stało?«

»Regina, swětło mojeju woči, tajke něšto njesteji w našej nowinje. Naši ludźo­ dyrbja přeco hišće do wuměłstwa wěrić. A nic jenož do njeho.«

»Wostaju wam kartce tu a wój čińtaj, kaž chcetaj.«

»Ja wěrju přeco hišće do wuměłstwa, to je něšto rjane, něšto tróštne. Njemóžeš jenož warić, žehlić a nakupować. Druhdy dyrbiš so tež wočerstwić. Ja tam zawěsće póńdu. To sej twoja mać raz popřeje.«

»Dokonianj Bratzjo«1, »bratřa jenakeho ducha«2, »heilige Brüder«3, »Secte der Frommen«4, »Gesellschaft sogenannter Evainnen«5, »die Friedfertigen im Lande auch geistliche Brüder in Christi«6 – z tajkimi pomjenowanjemi zetkach so při swojich slědźenjach wo nabožnych hibanjach na serbskich wsach. Wone poćahuja so wšitke na zwonkacyrkwinske nabožne skupiny. Wosebje w Bukečanskej wosadźe, tak žórła w archiwach a bibliotekach potwjerdźa, knježeše jara čiłe nabožne žiwjenje zwonka cyrkwinych murjow. Tute chcu w slědowacym nastawku bliže předstajić. Přez lětstotki wone wosadne žiwjenje w Bukecach wobohaćeše, zdobom pak tež poćežowaše.7

Wobsedźimy lědma dokumenty z tutych kruhow samych. Wjetšina žórłow je při hamtskich přepytowanjach a přesłyšowanjach nastała, hdyž wjedźeše skutkowanje lajskich prědarjow a jich přiwisnikow k njeměrej w towaršnosći. Što tući pobožni, prědarjo a profetojo woprawdźe wěrjachu a wozjewjachu a z kim so hdźe zetkachu, njeda so tuž husto do kónca rekonstruować runje tak kaž wobsahowe rozdźěle mjez jednotliwymi skupinami. Zhruba prajene zwjazowaše jich wurazna nabožna identita. Pobožni kritizowachu husto hdy wobstejacu cyrkej a jeje zastojnikow a wumjetowachu přerěznemu wosadnemu nabožnu liwkosć. Zdźěla přeńdźechu wobstejace nabožne normy abo je prějachu. W někotrych skupinach hrajachu apokalyptiske motiwy wažnu rólu. Zwonkacyrkwinske nabožne žiwjenje bě jara dynamiske a heterogene, přeco zaso nastawachu, tež přez wotpačenja, nowe skupiny. Dokelž njeje móžno wšě tute wšelake skupiny pod jednym hesłom zjednoćić, wužiwaja so w stawiznopisu za tajke fenomeny wurazy kaž »nabožna swojowólnosć«, »nabožny nonkonformizm« abo »nabožna dewianca« – nabožne wotchilenje. Nowše slědźenja pokazuja, zo hrajachu tute zwonka připóznatych cyrkwinskich strukturow stejace skupiny při wutworjenju moderneje towaršnosće wažnu rólu.

Skupina SerBeat na koncerće »Serbske bands & fans« w ChrósćicachMatej Dźisławk

Matej Dźisławk – W Chróšćan Jednoće wotmě so 30. decembra hudźbny wječor pod hesłom »Serbske bands & fans«. Mjez druhim wustupi tam skupina JANKA­HANKA ze spěwarjom Józefom Brězanom.

▶ Wo serbskich pomnikach we Łazu

Do hłowneje zhromadźizny Spěchowanskeho towarstwa zetkawanišća Doma Zejlerja a Smolerja je awtorka Trudla Malinkowa tamnišim čłonam 28. oktobra swoju lětsa w LND wušłu publikaciju »Serbske pomniki« předstajiła. Za knihu je Malinkowa tójšto faktow kołowokoło serbskich pomnikow, wopomnjenskich, čestnych a narownych taflow znosyła a pokazuje nimo toho na dalše serbske wosebitosće.

▶ »Nóc serbskeje poezije« w Drježdźanach

We wobłuku »Dnjow poezije k 14. Drježdźanskemu mytu lyriki« wotmě so 28. oktobra na wulkej žurli Drježdźanskeho zarjadnišća Zentralwerk »Nóc serbskeje poezije«. Po wječoru wjedźeše Róža Domašcyna. Při tutej składnosći předstajichu Měrana Cušcyna, Benedikt Dyrlich, Christin Hermann a Źilka swoje twórby kaž tež někotre Zejlerja, Barta-Ćišinskeho, Witkojc a Kosyka.

▶ »Zhromadźene spisy Handrija Zejlerja« digitalnje spřistupnjene

Historiske štyrizwjazkowe a nimale 1.500 ćišćanych stron wopřijimace wudaće Zejlerjowych tekstow (1883–1891) je wot kónca oktobra w interneće na rěčnym portalu Serbskeho instituta pod https://hornjoserbsce.de/zejler/?r%C4%9Bc=hsb přistupne. Njejedna so wo nowu filologisku ediciju, ale wo wudaće do dalokeje měry bjezzmylkowych wotpisow (transkriptow) originalnych ćišćow. Zaměr projekta z cyłkownym titulom »Prototyp na korpusowych tekstach bazowaceje hornjoserbskeje digitalneje biblioteki: Zhromadźene spisy Handrija Zejlerja (historiske wudaće 1883–1891)« je wozjewjenje hornjoserbskeho prototypa po přikładźe delnjoserbskeje biblioteki, kotraž je so spočatk lěta zjawnosći předstajiła. Za hornjoserbski wotpowědnik staj so know-how a techniske rozrisanja delnjoserbskeje wersije přewzałoj a přiměriłoj. Motiwowane přez jubilejne lěto Zejlerja a Kocora 2022 su so za prototyp Zejlerjowe zhromadźene spisy wužiwali.

Maćij Bulank – Suwerenje staj moderatoraj Lukáš Novosad a Kryštof Peršin ­po programje 148. schadźowanki wjedłoj.

▶ Wuznamjenjenja Domowiny

7. oktobra přepoda předsyda třěšneho zwjazka Dawid Statnik na žurli Budyskeho Serbskeho doma Myto Domowiny a Čestne znamješko Domowiny. Z Mytom Domowiny wuznamjenichu so lětsa Günter Wjenk z Drěwcow, Waltraud Ramotowa z Wětošowa, Bjarnat Cyž z Jaseńcy a Jan Šołta z Konjec. Z Čestnym znamješkom Domowiny počesćichu so zasłužbni čłonojo a zasłužbne čłonki dr. Günter Holder z Rakec, Diana ­Maticowa ­ze Slepoho, Julian Nyča z Prěčec, Ginter Pawliš z Lubochowa, André Wenzke z Groźišća, Renate Pawlowa ze Šejnejdy, Mila Libšowa z Ćiska, Marija Šwejdźina ­ze Sulšec a Pětr Zahrodnik z Jaseńcy.

▶ Marcel Brauman nowy šefredaktor SN

Dotalny nowinski rěčnik ­Domowiny Marcel Brauman přewozmje 1. decembra zastojnstwo šefredaktora Serbskich Nowin. Wón widźi »we wuwiwanju načasneho serbskeho nowinarstwa tuchwilu najwjetše narodne wužadanje«.

▶ Nowe hudźbne widejo Skupiny Astronawt

Hromadźe z orchestrom SLA, Milenu Wowčerjec ­a ­Lilom Handrijom je Skupina Astronawt w Korzymskej wuměłskej hali »Friese« swoje nowe hudźbne widejo »Ta ćma« produkowała a po tym w syći wozjewiła. Spěchowany bu projekt přez saksku wabjensku kampanju »So geht sächsisch«.

Interview z Vojtěchom Koubu, folkloristom a nawodu folklorneje skupiny Ludowa hudźba z Chrásta, wo lětušim folklornym festiwalu w Strážnicy

Lětsa je so mjez 23. a 26. junijom »Mezinárodní folklorní festival Strážnice« wotměł. Kajki wuznam ma wón za folklornu hudźbu w Čěskej a kak husto so wotměwa?

Festiwal w Strážnicy je najwjetši festiwal folklory w Čěskej, prěni króć wotmě so hižo w lěće 1946. Festiwal organizuje so wot Narodneho instituta ludoweje kultury (NÚLK), štož je institucija direktnje stworjena a podpěrowana wot Ministerstwa kultury. Před koronapandemiju wopytowaše festiwal wjac hač 30 000 přihladowarjow. Lětnikaj 2020 a 2021 stej so pak jenož online wotměłoj. Ćim bóle su so lubowarjo ludoweje hudźby na lětuši festiwal wjeselili – nic jenož z Morawy a Čech, ale tež z Łužicy. Hižo wjele lět jězdźi do Strážnicy organizowana skupina Serbow, kotruž wjedźe Volkmar Šołta. Předewšěm dźakowano knjezej Janej Kristej, kotryž je wjele lět NÚLK nawjedował, je tutón festiwal tež za serbskich přihladowarjow jara hospodliwy.

Dalokož je mi znate, su Was prosyli za festiwal serbski program zestajić. Kak je tomu dóšło?

Jako smy w lěće 2018 z Ludowej hudźbu z Chrásta našu CD serbskich spěwow wudali, chcychmy ju w Strážnicy předstajić. Festiwal pak njeje na akustiske produkcije wusměrjeny, typiske za njón su wulke programy w amfiteatrach. Programowa komisija namjetowaše wulki serbski program zestajić. Serbske tradicije předstajichu so naposledk w Strážnicy 2003 k jubilejej Ludvíka Kuby, naš program běše za lětnik 2020 planowany. Bohužel dyrbjachmy wšitcy dwě lěće čakać, pandemije dla.

Z koronowej krizu, hišće bóle pak z wójnu w Ukrainje su powšitkowne kóšty za ludnosć sylnje stupali, tak zo wučinješe inflacija w Němskej lětsa w septembrje 10,9 %, přirunujo k lońšemu lětu. Za energiju dyrbjachu ludźo přerěznje 43,9 % wjace wudać, za twory 17,2 % a za zežiwidła 18,7 %. To wšak potrjechenych porazy a mnozy rozmysluja, kak móhli tole zapłaćić resp. hdźe móhli lutować. Eksperća wuchadźeja z toho, zo ludźo w přichodnych měsacach mjenje tworow kupuja, wopyt hosćencow redukuja a mjenje kulturnych zarjadowanjow wopytuja, dokelž sej to prosće dowolić njemóža.

Hdyž je redaktor Serbskich Nowin 19. awgusta konstatował, zo je hodowne wudaće wječornika wohrožene, dokelž dobra třećina redaktorkow a redaktorow woteńdźe a trěbny fachowy dorost pobrachuje, dyrbjeli sej wuwědomić, zo móhli tež abonenća falować, dokelž je za wobydlerstwo – wosebje na wsy – lóšo so nowinow wzdać hač wšědneho chlěba. Dyrbimy z tym ličić, zo wostanu srjedź jubilejneho lěta Zejlerja a Kocora žurle kaž wóndano při koncerće SLA pod hesłom »Pój, wječoro k nam rjany« w Budyskim Serbskim domje prózdne, dokelž njemóža zajimcy zastupny lisćik zapłaćić, zo budźe žurla NSLDź při planowanej inscenaciji komedije »Hrěšna wjes abo zabyty čert« z pjera Jana Drdy snadź jenož na předstajenju wupředata, hdyž poskićuje so hrabnjenčko, potajkim zastupny lisćik za potuńšenu płaćiznu? Jenož čitanja w Smolerjec kniharni móhli renesansu wosebiteho razu dožiwić, wšako su darmotne a wopytowarjo móža so za čas zarjadowanja na swojich stólcach sedźo jónu porjadnje zwohrěwać.