Diese Seite drucken

9. Najstarše powołanja

artikel pógódnośiś
(0 )

Hdyž zrozumimy woznamjenjenje a zapřijeće »powołanje« w najšěršim zmysle jako »nawuknjenu a wukonjanu dźěławosć ze zaměrom zežiwjenja«, potom wopokaza so powołanje ratarja a sko­tarja jako najstarše. Tuta dźěławosć připućowanych Słowjanow, zastupjerjow pózdnjogentilnje-zažnofeudalneje ag­rar­neje towaršnosće, tworješe zakład za eksistencu čłowjeka. Zo by so worak a rólnik, potajkim bur, pomjenował, stejachu w prasłowjanšćinje a w staroserbšćinje wjacore woznamjenjenja k dispoziciji. Najstarše z nich su wotwodźene wot prasł. *orati, ně. pflügen, z toho hs. worać, ds. woraś, pól. orać, čě. orat.1 Korjenje tutoho słowa sahaja wróćo hač do indogermanskeje zakładneje rěče před něhdźe 4000 lětami, přetož słowo ma dokładne wotpowědniki w litawšćinje árti, we łaćonšćinje arāre, w gotišćinje arjan kaž tež w druhich starych rěčach, wšitke z woznamom ›worać‹. Prasł. korjeń *or- twori zakład tajkich słowow kaž hs. starše worak a ds. wórak ›worak, rólnik‹, ds. starše worac, dźensa wóraŕ, k tomu čě. oráč a druhe. Wot samsneho korjenja wotwodźene su prasł. *órtajь a *órdlo, z toho ds. rataj ›ratar, rólnik‹, ds. a hs. radło, to je ›motykowe radło‹, ně. Hakenpflug. Na *ór- załožuja so tež hs. ratar a ds. rataŕ, ně. Landwirt. We wobłuku našeje wulkeje temy zajimuje nas wosebje wotbłyšćowanje tutych słowow w składźe mjenow. Mjeztym zo staroserbske městne mjena lědma tajke pokazki poskićeja, eksistuja mnohe swójbne mjena we Łužicy, kotrež poćahuja so na woraka a rólnika. Najhusćišo mjez nimi wustupuje Rataj, prěni raz 1533 jako Ratey, swójbne mjeno, kotrež namaka so jenož w Delnjej Łužicy. Jenož tam storčimy tež na jara rědku formu Rataŕ, 1636 Rathars Söhnlein. Po­dobne płaći za Worak ze swojimi wotwodźenjemi, 1518 Woragk. Jónkróćne je Worač, 1657 Wuraczsch z Wysokeje s. Kamjenca. Wšě mjena su historisce dokumentowane a kartěrowane.2

Galerija

Gelesen 2252 mal Letzte Änderung am pětk, 27 september 2019 16:58