Muzeje su w prědnem rěźe institucije, źož se systematiski zběra na dobro cełeje ludnosći, dokulaž objekty, kótarež se do muzeja dawaju a se w njom wobchowaju, njejsu wěcej priwatne. Wóni su towarišnosći pśistupne, teke pón, gaž njejsu we wustajeńcach wiźeś.

Eksponaty pśidu pak pśez nakupi abo ako dar a pśepo­da­śe do muzealneje zběrki. My howko w chóśebuskem Serbskem muzeju mamy tu wjeliku glu­ku, až se pśecej zasej drogostki do muzeja darje, dokulaž wiźe swój dar eksplicitnje ako wo­bo­gaśenje dolnołužyskeje kultury. To smy nazgónili wósebnje pó wótwórjenju našogo muzeja w lěśe 1994 a wušej togo se to stanjo cesto pó wósebnych wustajeńcach, źož se wěsta kulturnohistoriska tema bližej pśedstajijo. Luźe pak teke mimo wósebneje góźby objekty do muzeja dawaju, dokulaž wěźe, až se porědnje wobchowaju a zjawnosći pśistupne wóstanu.

Tak běšo to tež pla źiśisyna Bogumiła Šwjele, kněza dr. Dietera Šwjele (lětnik1941) z Essena. Wón jo se rozsuźił, drogotne eksponaty z derbstwa Bogumiła Šwjele do Chóśebuza, do Serbskego muzeja dariś, dokulaž muzeje su žywe pśez to, až originale wobsejźe a pokazuju. W lěśe 2016 jo nam fyzi­­kaŕ dr. Šwjela pśepódał wólejowu mólbu wót Fryca Latka »Portret Bogumiła Šwjele«, (kenž som se pśed lětami za Latkowu wustajeńcu wupóžycyła). Nastaśe togo wobraza smy tencas hyšći na lěto 1936 wótšacowali. W rozgronje z nim jo se dopomnjeł, až ma we zawóstajonem derbstwje něźi hy­šći­­ to foto, pó kótaremž jo mólaŕ Latk portret mólował. Zajmowana nad originalnym fotom, jo dr. Šwjela naraźił, tež za dalšnymi fotami pytaś, ako by do chóśebuskego muzeja se góźeli. Tak jo drugi wjelicny dar do muzeja pśinjasł: fotowy album ze 60 originalnymi fotografijami ako na pś. wšake portrety Bogumiła Šwjele, familijowe fota, portrety rownikow ako wót Mata Kosyka z pósćenim, Arnošta Muki, Wylema Nowego, Oty Wićaza, ceptarja Fryca Knochy, dešańskich wejsanarjow a dalšnych serbskich wósobinow. Do albuma słušaju te­ke­ póglědnice, kenž jo B. Šwjela na źiśisyna pisał. Wjelgin wužytne su pśipiski k fotografijam, aby mógali je pšawje zarědowaś. Wurědna drogostka jo tež originalna jězdna dowólnosć B. Šwjele z lěta 1911.

 

 

 

Dosłowo Mollerowych spiwarskich Reprodukcija: SCB

Lěto 2018 se chyla z dwěma wažnyma serbskima jubilejoma: Pśed styrista lětami, běrtyllěto pó smjerśi hodźijskego fararja Wjacława Warichiusa (1564–1618) dnja 1. septembra 1618, jo na drugem gódownem swěźenju teke jogo pitśku staršy kolega Albin Moller w dolnołužyskej Starej Darbni wumrěł. Warichius jo 1595 prědne górnoserbske knigły wudał, Moller jo dwaźasća lět do togo prědne dolnoserbske knigły do śišća dał. Wobej, Warichius a Moller, stej byłej duchownej. Wobej stej pśełožyłej katechizm Luthera wót 1529: jaden do górnoserbskeje, drugi do dolnoserbskeje rěcy. Wobyma pśistoj z tym až do źinsajšnego cesne městno w serbskich kulturnych, duchnych a literarnych stawiznach. Njeglědajucy na wjele gromadnosćow dajo pak teke rozdźěle. Warichius jo pó studiumje w Hodźiju nejpjerwjej diakon a pózdźej tam faraŕ był. We wjelikej wósaźe Hodźij jo źe wjele źěła měł, ale zrownju se kradu derje zežywiś mógał. Glědajucy na spisowaśelske statkowanje jo katechizm wót 1595 jogo jadnučka twórba wóstała.

Napśeśiwo tomu njejo se Molleroju raźiło, trajne pśistajenje ako faraŕ dostaś. Tak njejo wón – wótglědajucy wót pór lět – ako duchowny statkowaś mógał, ale jo musał swójo pśichylenje k spisowaśelenju wužywaś, aby swóju familiju zežywił pśez publikacije, kótarež jo na pśedank pódał. Wón jo spisał pisma k astronomiskim problemam z astrologiskimi spekulacijami a wšakorake kalendarje. Pśedewšym te tencas woblubowane kalendarje su někotare nabranki pśinjasli. Moller jo je mógał, pśecej z drobnymi změnami, lětnje wudaś. Wóni su wopśimjeli pódla kalendariuma teke pśispomnjeśa k astronomiskim zjawjenjam togo lěta a – njewuzbytnje za rolnikarsko-małoměsćańsku ludnosć – pokaze k wuseśu a žnjam tak ako terminy markow blišeje a dalšeje wokolnosći. Z pjera Mollera jo wušej 100 pismow zdźaržanych. Změstymi su jogo kalendarje samo w drugich rěcach, na pśikład česki a pólski, wujšli. Naźeja na šćodru źěkownosć wónych wósobow, kótarymž jo Moller swóje pisma w pśedsłowach pósćił – wliwa połnym zemjanam, zastojnikam, zwětšego pak měsćańskim raźcam – njejo w někotarych padach była póprozna. Tak stej měsćańskej raźca wót Gubina a Kalawy Mollera pódpěrałej z pjenjezami, samo z Neuruppina su płaśenja znate. Ale teke z tym, až města su za swójich pśistajonych bejnu kopicu kalendarjow kupili,1 jo Moller dojśpił refinancěrowanje.